Top

Gepubliceerd in:

2019 | OriginalPaper | Hoofdstuk

2. Hersenen vanuit ontwikkelingsneuropsychologisch perspectief: wat moet de hulpverlener weten?

Auteur : dr. J. A. M. Vandermeulen

Gepubliceerd in: De rol van neuropsychologie bij psychotherapie

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Samenvatting

Dit hoofdstuk richt zich op ontwikkelingsneuropsychologische aspecten van de hersenen en het belang van kennis daarvan voor de psychotherapie. Diverse mogelijke oorzaken van het ontstaan van stoornissen in deze ontwikkeling passeren de revue. Genetische oorzaken, zwangerschapsproblemen, aangeboren ziektebeelden, ziekten of deficiënties tijdens de postnatale ontwikkeling en een groot scala aan negatieve omgevingsfactoren worden besproken. De hiërarchische opbouw van de hersenen tijdens de ontwikkeling komt aan de orde, evenals de neuronale ontwikkeling die een leven lang plaatsvindt. Er is aandacht voor de negatieve ontwikkelingsneuropsychologische invloed van (langdurige) vroegkinderlijke stress en dergelijke. Het belang van een ontwikkelings(neuropsychologische) -anamnese wordt belicht, en hiervoor is een vragenlijst bijgevoegd. Ook wordt aangegeven welke bijdrage deze kennis kan leveren aan psychotherapeutische interventies om het risico van stagneren en mogelijk falen van behandeling te reduceren. Het hoofdstuk sluit af met een samenvatting van de belangrijkste aandachtspunten vanuit ontwikkelingsneuropsychologisch perspectief.

vorige hoofdstuk Neurowetenschappen en psychotherapie

volgende hoofdstuk Kwetsbaarheid en veerkracht

Alleen toegankelijk voor geautoriseerde gebruikers

Een goed voorbeeld is de ontwikkeling van het 0 to 3 system; de laatste benaderingen spreken zelfs van een 0–5 system. Omdat de DSM-5 niet geëigend was om stoornissen bij baby’s en peuters te classificeren, is er in 1994 voor deze doelgroep een apart classificatiesysteem ontwikkeld: de ‘Diagnostic Classification of Mental Health and Developmental Disorders of Infancy and Early Childhood’ (Zero To Three 2005), ook wel ‘DC: 0–3’ genoemd. Deze aanvulling op de DSM-5 is ook vertaald in het Nederlands. In 2005 is het systeem herzien. De nieuwe uitgave is nog niet beschikbaar (Egger en Emde 2011).

De witte stof bestaat uit de uitlopers van deze zenuwcellen. De witte kleur wordt veroorzaakt door myeline, een vetachtig stofje dat om de uitlopers zit. De uitlopers verbinden de verschillende delen van de hersenen onderling en met het ruggenmerg. De witte stof is onder meer belangrijk voor het leren van nieuwe vaardigheden.

Lambert, M. J. (2013). Bergin and Garfield’s handbook for psychotherapy and behavior change (6th ed.). Hoboken: John Wiley and Sons.

Tjeltviet, A. C., & Gottlieb, M. C. (2012). Avoiding ethical missteps. Monitor on Psychology, 4, 68–74.

Anderson, V., Jacobs, R., & Anderson, P. J. (2008). Executive functions and the frontal lobes (a lifespan perspective). London: Taylor Francis.

Anderson, V., Northman, E., & Wrennall, J. (2018). Developmental neuropsychology (a clinical approach). London: Routledge.CrossRef

Baron, I. S. (2018). Neuropsychological evaluation of the child (domains, methods and case studies). Oxford: Oxford university Press.

Bierman, M. & Staal, W. (2016). Klinische neuropsychologie – Een brug tussen hersenfuncties en het dagelijks leven. In W. Staal, J. Vorstamn & R.-J. van der Gaag (Red.), Leerboek ontwikkelingsstoornissen in de levensloop. Utrecht: de Tijdstroom.

Böker, H. & Seifritz, E. (Hrsg.). (2012). Psychotherapie und Neurowissenschaften (Integration – Kritik – Zukunftaussichten). Bern: Hans Huber Verlag.

Cozolino, L. (2014). The neuroscience of human relationships (2nd ed.). New York: W.W. Norton & Company.

Damasio, A. (2010). Het zelf wordt zich bewust (hersenen, bewustzijn, ik). Amsterdam: Wereldbibliotheek.

Diagnostical Statistical Manual (DSM-5) (2013). Beknopt overzicht van de criteria DSM-5 (5e druk). Amsterdam: Boom.

Donders, J (2011). Pediatric traumatic brain injury: Effects of questionable effort. In J. E. Morgan, I. S. Baron & J. H. Ricker (Eds.), Casebook of clinical neuropsychology (pp. 183–191). Oxford: Oxford University Press.

Egger, H. L., & Emde, R. (2011). Developmentally-sensitive-diagnostic criteria for mental health disorders in early childhood: DSM-IV, RDC-PA and the revised DC- 0–3. American Psychologist, 66(2), 95–106.CrossRef

Eurelings-Bontekoe, E. H. M., Verheul, R., & Snellen, W. M. (2017). Handboek persoonlijkheidspathologie (voor opleiding, onderzoek en klinische praktijk). Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

Feder, A., Nestler, E. J., Westphal, M., & Charney, D. S. (2010). Psychobiological mechanism of resilience to stress. In J. W. Reich, J. S. H. Zautra & J. S. Hall (Eds.), Handbook of adult resilience (pp. 35–55). New York: Guilford Press.

Fein, D. (2011). The neuropsychology of autism. Oxford: Oxford University Press.

Gates, N. J., & Sendiack, C. I. (2017). Neuropsychology supervision: Incorporating reflective practice. Australian Psychologist, 6, 163–247.

Gogate, L. (2018). Multisensoric perception and communication (brain, behavior, environmental interaction and development in the early years). London: Routledge.

Hafkenscheid, A. (2014). De therapeutische relatie. Utrecht: de Tijdstroom.

Hill, D. (2015). Affect regulation theory. London- New York: W.W.Norton & Company.

Hofer, H., Grosse Holforth, M., Frischknecht, E., & Znoj, H. J. (2010). Fostering adjustment to acquired brain injury by psychotherapeutic interventions: A preliminary study. Applied Neuropsychology, 17, 18–26.CrossRef

Hovens, H. J. E., Loonen, A. J. M., & Timmerman, L. (Red.). (2008). Handboek functionele psychiatrie. Utrecht: de Tijdstroom.

Iacoboni, M. (2009). Mirroring people: The science of empathy and how we connect with others. London: Picador.

ICF (2007). Nederlandse vertaling van de ‘International Classification of Functioning, Disability and Health’. Bilthoven: Nederlands WHO-FIC Collaborating Centre, RIVM.

Kolk, B. van der (2014). The body keeps the score. New York: Viking.

LeDoux, J. (2015). Anxious (the modern mind in the age of anxiety). London: Oneworld.

Lemery-Chalfant, K. (2010). Genes and environment: how they work together to promote resilience. In J. W. Reich, J. S. H. Zautra & J. S. Hall (Eds.), Handbook of adult resilience (pp. 55–81). New York: Guilford Press.

Levine, P. A. (2011). De tijger ontwaakt (traumabehandeling met lichaamsgerichte therapie). Haarlem: Altamira.

Livesley, W. J., & Larstone, R. (2018). Handbook of personality disorders. New York: Guilford Press.

Masten, A. V. (2015). Ordinary magic (resilience in development). New York: Guilford Press.

Mikulincer, M., & Shaver, P. (2016). Attachment in adulthood (structure, dynamics and change) (2nd ed.). New York: Guilford Press.

Morgan, J. E., Baron, I. S., & Ricker, J. H. (Eds.). (2011). Casebook of clinical neuropsychology. Oxford: Oxford University Press.

Morgan, J. E., & Ricker, J. H. (Eds.). (2018). Textbook of clinical neuropsychology. London/New York: Routledge.

Muran, J. C., & Barber, J. P. (2010). The therapeutic alliance. New York: Guilford Press.

Ogden, P., & Fisher, J. (2017). Sensomotor psychotherapy. Eeserveen: Mens!.

Perry, B. D. (2002). Childhood experience and the expression of genetic potential: What childhood neglect tells us about nature and nurture. Brain and Mind, 3, 79–100.

Perry, B. (2009). Examining child maltreatment through a neurodevelopmental lens: Clinical apllication of the neurosequentional model of therapies. Journal of Loss and Trauma, 4(4), 240–255.CrossRef

Postal, K., & Armstrong, K. (2013). Feedback that sticks. New York: Guilford Press.

Reich, J. W., Zautra, J. S. H., & Hall, J. S. (2010). Handbook of adult resilience. New York: Guildford Press.

Ruppert, F. (2014). Vroegkinderlijk trauma. Eeserveen: Mens!

South, S. C., Reichborn-Kjennerud, T., Eaton, N. R., & Krueger, R. F. (2012). Behavior and moleculare genetics of personality disorders. In Th. A. Widiger (Ed.), The Oxford handbook of personality disorders (pp. 143–166). Oxford: Oxford University Press.

Stefanatos, G. A., & Fein, D. (2018). Autism spectrum disorder. In J. E. Morgan & J. H. Ricker (Eds), Textbook of clinical neuropsychology (pp. 184–281). London/New York: Routledge.CrossRef

Stuss, D. T., & Knight, R. T. (2014). Principles of frontal lobe function (2nd ed.). Oxford: Oxford University Press.

Swaab, D. (2016). Ons creatieve brein. Amsterdam: Contact.

Swaab, H., Bouma, A., Hendriksen, J., & König, C. (2016). Klinische kinderneuropsychologie. Amsterdam: Boom.

Vandermeulen, J.A.M., & Fuss, G. (2018). Heteroanamnese Vragenlijst en ontwikkelingsgegevens. Interne publicatie Virenze: Hoensbroek.

Wallin, D. (2010). Gehechtheid in psychotherapie. Amsterdam: Nieuwezijds.

Zeanah, C. H. (2018). Handbook of infant mental health. New York: Guilford Press.

Zero to Three (2005). Diagnostical classification of mental health and developmental disorders of infancy and early childhood, revised (DC: 0–3R). Washington, DC: Zero to Three Press.

Titel: Hersenen vanuit ontwikkelingsneuropsychologisch perspectief: wat moet de hulpverlener weten?
Auteur: dr. J. A. M. Vandermeulen
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Boek: De rol van neuropsychologie bij psychotherapie
Print ISBN: 978-90-368-2262-6

Elektronisch ISBN: 978-90-368-2263-3

Copyright: 2019
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-2263-3_2

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Samenvatting

Log in om toegang te krijgen