Skip to main content
Top

2005 | Boek

Helpen bij partnerrelatieproblemen

Het praktijkboek

Auteur: Prof. dr. Alfons Vansteenwegen

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

insite
ZOEKEN

Over dit boek

Helpen bij partnerrelatieproblemen beschrijft de relatietherapie in detail, vanaf het eerste contact tot en met de afsluiting van de behandeling. Enkele speciale thema's komen aan bod, zoals relationele gevoelens, seksuele problemen, bewuste aanvaarding en verwerking van ontrouw. De auteur geeft ruime aandacht aan twee oorspronkelijke onderhandelingsmethoden en aan de communicatietraining in de partnerrelatietherapie. Hij kiest voor een pragmatische communicatieve psychotherapie. Deze therapie integreert inzichten uit de communicatietherapie, het systeemdenken, de cognitieve therapie, de gedragstherapie en de gevoelsgerichte relatietherapie.

Deze derde, herziene druk is voortgekomen uit meer dan dertig jaar werken met paren met problemen en uit de ervaring met opleidingen voor hulpverleners voor relationele en seksuele problemen in Nederland en Vlaanderen. Het boek is grondig bewerkt en aangevuld en houdt rekening met de nieuwe trends die zich recent in de relatietherapie aftekenen, zoals meer aandacht voor:

- bewuste aanvaarding, naast alle technieken voor verandering;

- "verzachtende vaardigheden": manieren van ontspanning en relaxatie;

- wat elke partner zelf aan de relatieproblemen kan doen;

- het positieve, en de reeds bestaande oplossingen;

- de verworvenheden van onderzoek, zowel op het vlak van de samenleefrelatie als op het vlak van de relatietherapie.

Inhoudsopgave

Voorwerk
1. Het eerste contact
Samenvatting
In dit eerste hoofdstuk vragen we ons af hoe men een partnerrelatietherapie start. Waarop moet men letten gedurende het eerste contact? Hoe het probleem aan bod laten komen? Hoe legt men een goede werkrelatie met het paar? Hoe kan men de weigerachtige partner motiveren? Hoe de geïdentificeerde patiënt aanpakken? Moet men de partners ook eens apart zien? Hoe werkt men een behandelingscontract uit?
Alfons Vansteenwegen
2. De taxatiefase
Samenvatting
Het is bijzonder nuttig bij de aanvang van een partnerrelatietherapie met elke partner (nog) een afzonderlijk gesprek te hebben (Haley, 1977; Stanton, 1985; Karpel, 1994; Weeks & Hof, 1994). Dit gebeurt bij de aanvang van de eigenlijke partnerrelatietherapie, na het intakegesprek. Zodra beide partners te kennen geven dat ze bereid zijn om op het globale therapeutische voorstel tijdens het eerste contact in te gaan, wordt er een afspraak gemaakt waarin ze elk apart worden gezien. Het gaat om een gesprek van 45 à 60 minuten per partner. Het doel van dit afzonderlijke gesprek is een goede relatie te leggen met elke partner, begrip en medeleven te tonen. Verder is dit gesprek erop gericht verder in te gaan op de kijk die elke partner op het probleem heeft. Het gaat erom de eigen interpunctie van deze partner zo duidelijk mogelijk te leren zien. Het is tevens ook de bedoeling van een algemene klacht tot een reeks werkdoelen te komen.
Alfons Vansteenwegen
3. Voortdurend structureren
Samenvatting
Het meest frappante onderscheid tussen partnerrelatietherapie en individuele therapie ligt hierin dat bij partnerrelatietherapie de therapeut de touwtjes meer in handen moet houden.
Alfons Vansteenwegen
4. Tijdruimtelijke opstelling
Samenvatting
In mijn eigen praktijk ben ik, komend uit de individuele therapie, begonnen met de volgende opstelling:
Alfons Vansteenwegen
5. Analoge signalen
Samenvatting
Reeds bij het bespreken van het kennismakingsgesprek werd een reeks nonverbale signalen aangestipt. De analoge taal is in de psychotherapie (dikwijls verbale therapie genoemd) belangrijker dan men denkt. Het analoge speelt bijvoorbeeld een grote rol in de definitieve betekenis van wat er gezegd wordt (Bateson, 1972; Watzlawick e.a., 1972). Soms is het een test voor congruentie van wat iemand aan het zeggen is. Het is ook de taal der betrekkingen, veeleer dan die van de inhoud. In zekere zin kan men zeggen dat wat ‘verbaal’ wordt verwoord, (onbewust) wordt uitgebeeld in het analoge. De tekens uit het analoge die we hier bespreken moeten steeds vanuit twee richtingen worden bekeken. Ze hebben een tekenwaarde met betrekking tot het paar, maar ook in de therapeutische relatie. Ze vertolken hoe de partners elkaar en hun relatie beleven, maar ook hoe ze de therapeutische relatie beleven. Ze laten ook zien hoe de therapeut het paar beleeft.
Alfons Vansteenwegen
6. Cognitief herstructureren
Samenvatting
Elke psychologische therapie verandert de kijk die iemand op zichzelf en op de buitenwereld heeft. Ieder mens heeft een eigen manier om naar zichzelf en de wereld te kijken (Kelly, 1955). Ieder mens maakt voortdurend veronderstellingen en formuleert die op een eigen manier. Zo vormt een cliënt met problemen zich ook een beeld van het probleem, van wat er is misgegaan en van hoe het zou moeten veranderen. Elke therapie probeert het zicht op het probleem te veranderen. Dit is een van de stappen van elk probleemoplossend bezig zijn: het probleem zo herformuleren dat eraan te werken valt (Urban & Ford, 1971). Dikwijls is de cliënt met het eigen zicht op het probleem vastgelopen. Het komt erop aan hem de zaak zo te laten zien dat er nieuwe mogelijkheden ontstaan.
Alfons Vansteenwegen
7. Communicatie
Samenvatting
Communicatietherapie en echtpaartherapie worden soms als synoniemen gebruikt. Meestal gaat men ervan uit dat er binnen het systeem- en communicatiedenken twee grote wegen bestaan om aan de interactie tussen partners te werken: de congruente weg en de paradoxale weg. Communicatietherapie volgt de congruente weg, samen met de stap-voor-stap-veranderingen eigen aan gedragsverandering.
Alfons Vansteenwegen
8. Relationele gevoelens in relatietherapie
Samenvatting
Emoties spelen een belangrijke rol in de partnerrelatie en in relatietherapie. De relatietherapeut heeft zeer veel aandacht voor hoe de partners elkaar beleven. Relationele gevoelens spelen daarbij een grote rol. Relationele gevoelens zijn de gevoelens die de partners in de relatie tegenover elkaar hebben. Soms is het in relatietherapie belangrijker dat partners geholpen worden te spreken en te luisteren naar elkaars pijn, dan dat ze trachten elkaar te veranderen (Wile, 2002; Johnson & Greenberg, 1994)! Dit is een onderdeel van de bewuste aanvaarding die, naast alle veranderingen, ook aanwezig is in elke relatietherapie (zie hoofdstuk 11).
Alfons Vansteenwegen
9. Onderhandelen in partnerrelatietherapie
Samenvatting
Elke relatietherapie bevat fasen van onderhandeling, omdat men in elke therapie af en toe te maken heeft met punten waarover de partners verschillen. Onderhandelen is een basisvaardigheid binnen partnerrelatietherapie. Het is eveneens een basisvaardigheid voor elk paar. Het samenleven is immers gebaseerd op een soort basiscontract dat het resultaat is van een onderhandeling tussen twee partners die verschillende belangen hebben en toch willen samenleven (Vansteenwegen, 2004b).
Alfons Vansteenwegen
10. Veranderen van de interactie
Samenvatting
Wat wordt er met de titel van dit hoofdstuk bedoeld? Men zou immers kunnen opwerpen dat in een vorig hoofdstuk, waarin sprake was van de communicatie, het eigenlijk toch ook ging over verandering van de interactie. Dit is juist. Sommigen zullen de partnerrelatietherapie in haar geheel kenmerken als ‘communicatietherapie’, anderen als ‘interactietherapie’. Wanneer we hier spreken over interactieverandering, gaat het om het wijzigen van de omgang van een paar. Het accent ligt dus niet op het cognitieve of het communicatieve, maar wel op het gedrag.
Alfons Vansteenwegen
11. Bewuste aanvaarding
Samenvatting
Elk paar heeft een aantal verschillen, conflicten of problemen dat steeds weer terugkomt. Zelfs al lukt elk erin zich daarover uit te drukken, de pijn te zeggen zonder verwijten of schuldinductie, zelfs al wordt hiernaar door de partners met diep begrip en medeleven geluisterd, toch blijft het probleem bestaan. Paren moeten leren leven met het onafwendbare (Gottman, 1999). Natuurlijk kan een dergelijke diepe communicatie soms leiden tot een verandering in de relatie of tot een verandering in de partner. Wanneer men erin slaagt het verschil tussen beiden duidelijk te stellen, het over te brengen en ermee te leven.
Alfons Vansteenwegen
12. Weerstanden en partner- relatietherapie
Samenvatting
Het woord weerstand wordt hier gebruikt in de brede betekenis van ‘alles wat het therapeutisch werk hindert’. Het woord krijgt dan wel vele betekenissen, afhankelijk van wat men onder therapeutisch werk verstaat. Vanuit Freudiaans oogpunt gezien zou men van weerstand kunnen spreken als een paar of een partner op een of andere wijze verhindert dat bepaalde, moeilijk te aanvaarden tendensen bewust worden. In meer cognitief gerichte therapie is weerstand dat wat een paar of partner belet om tot inzicht te komen of wat maakt dat een cognitieve herstructurering niet lukt. Een paar of partner kan ook een leerproces boycotten of opdrachten niet uitvoeren. Maar ook vanuit de therapeut kunnen er factoren worden ingebracht die het therapeutisch proces hinderen en maken dat zijn therapeutisch werk niet aanslaat.
Alfons Vansteenwegen
13. Aanpak van seksuele problemen in relatietherapie
Samenvatting
De partnerrelatietherapeut krijgt veel te maken met paren die hulp komen vragen voor seksuele problemen. Een volledige opleiding tot relatietherapeut omvat ook een opleiding in de therapie voor seksuele problemen. Seksualiteit en samenlevingsverbanden zijn nauw verbonden en hoewel sommige problemen op seksueel vlak best individueel kunnen worden aangepakt, zou men voor elk seksueel probleem ten minste de relationele betekenissen grondig moeten nagaan alvorens men tot een individuele aanpak overgaat.
Alfons Vansteenwegen
14. Beslissings- en scheidingsbegeleiding
Samenvatting
Rond beslissings- en scheidingsbegeleiding heerst er heel wat onduidelijkheid, zowel van de kant van de cliënten als van de kant van de therapeut. We gaan eerst in op de tegenstrijdigheden en onduidelijkheden in de vraag van de cliënten, daarna op het aanbod van de therapeuten.
Alfons Vansteenwegen
15. Interventies bij problemen in verband met extradyadische relaties*
Samenvatting
Ongeveer een derde van de paren die relatietherapie vragen, komt met problemen rond een liefdesaffaire. Meestal gaat het dan om een relatie met een derde van een zekere duur, die belangrijk is, gevoelsmatig, intiem en seksueel en waarin heel wat tijd wordt geïnvesteerd.
Alfons Vansteenwegen
16. ‘Niets doen’ als therapeutische vaardigheid
Samenvatting
Al de voorgaande raadgevingen en hulpmiddelen mogen niet doen vergeten dat een paar zonder al deze dingen best zelf met elkaar aan het werk kan gaan. Het volstaat dan dat de therapeut de nodige sfeer schept. Elk van ons kent die aangrijpende en ingrijpende sessies waar je als therapeut overbodig en soms met een lichte gêne bij zit, waar beide partners echt met elkaar aan het werk gaan, misverstanden uit de weg ruimen, beelden van elkaar nuanceren, meningsverschillen ophelderen, onderhandelen, nieuwe afspraken maken. Op dat ogenblik, wanneer ze constructief met elkaar bezig zijn, moet de therapeut achterover kunnen leunen, zijn stoel wat naar achteren schuiven. Dikwijls komen we te vroeg met advies. Laat ze het eerst maar zelf uitzoeken. Laat ze maar gissen en missen, uit respect voor de mogelijkheden die ze hebben.
Alfons Vansteenwegen
17. Afsluiten
Samenvatting
Het afsluiten van een partnerrelatietherapie is een actief proces. Ongetwijfeld is het zo dat sommige begeleidingen zonder meer ophouden of dat de partners soms wegblijven zonder dat er van een echte afsluiting sprake is. We benaderen het afsluiten hier in twee delen: het bestendigen van de verandering en het afsluiten van de therapie zelf.
Alfons Vansteenwegen
Nawerk
Meer informatie
Titel
Helpen bij partnerrelatieproblemen
Auteur
Prof. dr. Alfons Vansteenwegen
Copyright
2005
Uitgeverij
Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN
978-90-313-6406-0
Print ISBN
978-90-313-4439-0
DOI
https://doi.org/10.1007/978-90-313-6406-0