Ziektebeeld
Hartgeruis of souffle wordt vaak pas bij de huisarts geconstateerd. Vroeg verwijzen is belangrijk omdat een vroegtijdige behandeling complicaties kan voorkomen. Een hartgeruis ontstaat door turbulentie van bloed in het hart of de grote vaten. Deze turbulentie is meestal onschuldig, maar kan ook worden veroorzaakt door een structurele afwijking als een ventrikelseptumdefect of pulmonalisstenose.
Prevalentie
De huisarts ziet ongeveer eenmaal per jaar een kind met een nieuw hartgeruis in zijn praktijk. Bij 50 tot 90 procent van de kinderen tot 14 jaar kan op enig moment een hartgeruis worden waargenomen. De prevalentie van een aangeboren hartafwijking bedraagt slechts 0,3 tot 1 procent. Het onschuldige, klassiek muzikaal geruis (geruis van Still) komt het meest voor.
×
![]()
Diagnose
Een diagnostische moeilijkheid is de bij kinderen relatief frequent voorkomende ‘venous hum’. Een continu geruis dat bij zittende peuters over de tweede intercostaalruimte rechts wordt waargenomen. Het ontstaat door vibraties in de vena jugularis en verdwijnt in rugligging of bij dichtdrukken van de vena jugularis onder de rechter kaakhoek.
Geruisen die vanaf de neonatale periode onveranderd worden waargenomen, berusten vaker op een hartafwijking dan geruisen die op latere leeftijd voor het eerst worden vastgesteld.
Onderzoek van een kind met een hartgeruis kan niet beperkt blijven tot het hart, maar er wordt ook gekeken naar: tekenen van cyanose, tekenen van decompensatie, aanwijzingen voor aangeboren afwijkingen, groei en voedingstoestand enzovoort.
Functionele geruisen komen regelmatig voor op de peuter- en kleuterleeftijd. Hier ligt geen hartafwijking aan ten grondslag en het heeft geen gevolgen voor de gezondheid. Belangrijk is om na te gaan of het geruis eerder is vastgesteld. Vraag naar de algehele conditie, voedingsproblemen, dyspnoe, kleur, inspanningstolerantie, vochtretentie, overmatig zweten, pijn op de borst, hartkloppingen, wegrakingen en gewrichtsklachten. Bespreek de familieanamnese en perinatale anamnese en meet de bloeddruk.
Therapie
Adequate beoordeling van geruisen vereist veel oefening. Maak bij twijfel een nieuwe afspraak voor 6 weken later. Verwijs bij ernstige twijfel. Leg uit dat er geen sprake is van een hartafwijking wanneer bij onderzoek een onschuldig hartgeruis is gehoord. Vertel dat het geruis langdurig aanwezig kan blijven en dat er geen restricties zijn voor sport of andere inspanning.
Een onschuldig geruis geeft geen verhoogd risico op toekomstige cardiale problemen en routinematige follow-up is daarom niet nodig. Leg bij (het vermoeden van) een pathologisch geruis uit dat een verwijzing naar de tweede lijn nodig is om aanvullend advies in te winnen en eventuele nadere diagnostiek met echocardiografie te verrichten.
Take home message
-
Kijk bij onderzoek ook naar tekenen van cyanose, decompensatie, aanwijzingen voor aangeboren afwijkingen en groei en voedingstoestand.
-
Vraag naar de algehele conditie, voedingsproblemen, dyspnoe, kleur, inspanningstolerantie, vochtretentie, overmatig zweten, pijn op de borst, hartkloppingen, wegrakingen en gewrichtsklachten.
-
Vertel dat het geruis langdurig aanwezig kan blijven en dat er geen restricties zijn voor inspanning.
-
Leg bij (het vermoeden van) een pathologisch geruis uit dat een verwijzing naar de tweede lijn nodig is om aanvullend advies in te winnen.