Skip to main content
Mijn bibliotheek
Shop
Nieuws Boeken Tijdschriften Toetsvragen Web-tv Video Audio
Tips voor Mijn BSL
Inloggen
Top
Gepubliceerd in:
hoofdstuk lezen eerste hoofdstuk lezen

2023 | OriginalPaper | Hoofdstuk

2. Handvatten voor een proactieve en niet-oordelende benadering van seksuele zorgvragen

Diagnostiek van seksuele zorgvragen

Auteurs : Dr. Rik van Lunsen, Drs. Bianca van Moorst

Gepubliceerd in: Seksuele problemen

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Log in om toegang te krijgen
share
DELEN

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

  • Optie A:
    Klik op de rechtermuisknop op de link en selecteer de optie “linkadres kopiëren”
  • Optie B:
    Deel de link per e-mail
    Link delen
publish
Publiceer nu

Samenvatting

Omdat vrijwel iedereen een plezierig seksleven beschouwt als een van de belangrijkste aspecten van kwaliteit van leven, en doordat vrijwel elk sociaal, relationeel, psychisch en/of lichamelijk probleem het seksueel welzijn direct of indirect negatief kan beïnvloeden en bovendien interventies (farmacotherapie, operaties, etc.) vaak een negatief effect op het seksueel functioneren hebben, komen zorgvragen met betrekking tot seksualiteit in alle takken van de gezondheidszorg zeer veel voor. Het merendeel van die zorgvragen komt echter niet aan de orde, omdat patiënten aarzelen om die zorgvragen naar voren te brengen zolang een hulpverlener niet expliciet duidelijk maakt dat ook dat onderwerp desgewenst besproken kan worden. In dit hoofdstuk worden handvatten gegeven voor een proactieve, niet-oordelende, gender- en cultuursensitieve opstelling voor het effectief signaleren en waar nodig inventariseren en analyseren van seksuele zorgvragen, met gelijktijdig aandacht voor mogelijke lichamelijke, psychologische en systemische oorzakelijke en in stand houdende factoren.
vorige hoofdstuk Inleiding
volgende hoofdstuk De seksuele-interesse-/opwindingsstoornis bij de vrouw
Literatuur
1.
Hooghe M. Is sexual well-being part of subjective well-being? An empirical analysis of Belgian (Flemish) survey data using an extended well-being scale. J Sex Res. 2012;2012(49):264–73.
2.
Flynn KE, Lin L, Bruner DW, Cyranowski JM, Hahn EA, Jeffery DD, et al. Sexual satisfaction and the importance of sexual health to quality of life throughout the life course of U.S. adults. J Sex Med. 2016;13:1642–50.
3.
Diamond L, Huebner D. Is good sex good for you? Rethinking sexuality and health. Soc Pers Psychol Compass. 2012;6:54–69.
4.
Anderson RM. Positive sexuality and its impact on overall well-being. Bundesgesundheitsblatt Gesundheitsforschung Gesundheitsschutz. 2013;56:208–14.
5.
Freak-Poli R, De Castro LG, Direk N, Jaspers L, Pitts M, Hofman A, Tiemeier H. Happiness, rather than depression, is associated with sexual behaviour in partnered older adults. Age Ageing. 2016;46:101–7.
6.
Kingsberg SA. Loss of sexual desire and menopause: prevalence, causes and impact on quality of life. The Female Patient. 2005;2005(30):57–63.
7.
Kleinplatz PJ, Menard AD, Paradis N, Campbell M, Dalgleish T, Segovia A, Davis K. From closet to reality: optimal sexuality among the elderly. The Irish Psychiatrist. 2009;10:15–8.
8.
Traeen B, Markovic A, Kvalem IL. Sexual satisfaction and body image: a cross-sectional study among Norwegian young adults. Sex Relatsh Ther. 2016;31:123–37.
9.
Kedde H, De Haas S. Problemen met het seksueel functioneren. In: Bakker F, Vanwesenbeeck I, editors. Seksuele Gezondheid in Nederland. Delft: Eburon; 2006. p. 123–37.
10.
De Graaf H. Seksuele problemen en parafilieën. In: De Graaf H, Wijsen C, editors. Seksuele Gezondheid in Nederland. Utrecht: Rutgers; 2017. p. 99–107.
11.
Heiman JA. Sexual dysfunction: overview of prevalence, etiological factors, and treatments. J Sex Res. 2002;39:73–8.
12.
Barsky JL, Friedman MA, Rosen RC. Sexual dysfunction and chronic illness: the role of flexibility in coping. J Sex Marital Ther. 2006;32:235–53.
13.
Voermans JM, Van HL, Peen J, Hengeveld M. Het bespreken van seksuele problemen door psychiaters en aiossen. Tijdschr Psychiatr. 2012;54:9–16.
14.
Wilpert J, Van Horn J, Frelier B, Van Lunsen R. Seks en seksuele gezondheid als gespreksonderwerpen in een ambulante forensisch psychiatrische behandelsetting. Tijdschr v Seksuologie. 2021;45:128–37.
15.
Bungener SL, Post L, Berends I, Steensma TD, De Vries ALC, Popma A. Talking about sexuality with youth: a taboo in psychiatry? Sex Med. 2022;19(3):421–9.
16.
McGrath M, Low MA, Power E, McCluskey A, Lever S. Addressing sexuality among people living with chronic disease and disability: a systematic mixed methods review of knowledge, attitudes, and practices of health care professionals. Arch Phys Med Rehabil. 2021;102:999–1010.
17.
Van Hees PJM, Van der Plas AA, Van Ek GF, Putter H, Den Oudsten BL, Den Ouden MEM, Elzevier HW. Discussing sexuality with patients with Parkinson’s disease: a survey among Dutch neurologists. J Neural Transm. 2017;124:361–8.
18.
De Fruyt J, Sienaert P. Seksuele bijwerkingen van antidepressiva. Psychopraxis. 2000:40–43.
19.
Picavet C, Tonnon S, Franssens D, Wijsen C. Hulpzoekgedrag en route naar zorg bij seksuele problemen. Tijdschr v Seksuologie. 2012;36:3–11.
20.
Keshavarz Z, Karimi E, Golezar S, Ozgoli G, Nasiri M. The effect of PLISSIT based counseling model on sexual function, quality of life, and sexual distress in women surviving breast cancer: a single-group pretest-posttest trial. BMC Womens Health. 2021;21:417.PubMedCentral
21.
Byers E. Beyond the birds and the bees and was it good for you? Thirty years of research on sexual communication. Can Psychol. 2011;52:20–8.
22.
Sobecki JN, Curlin FA, Rasinski KA, Lindau ST. What we don’t talk about when we don’t talk about sex: results of a national survey of U.S. obstetrician/gynecologists. J Sex Med. 2012;9:1285–94.
23.
Meystre-Agustoni G, Jeannin A, De Heller K, Pécoud A, Bodenmann P, Dubois-Arber F. Talking about sexuality with the physician: are patients receiving what they wish? Swiss Med Wkly. 2011;141:w13178.
24.
Albers LF, Van Belzen MA, Van Batenburg C, Engelen V, Putter H, Pelger RCM, Elzevier HW. Discussing sexuality in cancer care: towards personalized information for cancer patients and survivors. Support Care Cancer. 2020;28:4227–33.
25.
Althof SE, Rosen RC, Perelman MA, Rubio-Aurioles E. Standard operating procedures for taking a sexual history. J Sex Med. 2013;10:26–35.
26.
Ryan KL, Arbuckle-Bernstein V, Smith G, Phillips J. Let’s talk about sex: a survey of patients’ preferences when addressing sexual health concerns in a family medicine residency program office. PRiMER. 2018;2:23.PubMedCentral
27.
Lung SLM, Wincentak J, Gan C, Kingsnorth S, Provvidenza C, McPherson AC. Are healthcare providers and young people talking about sexuality? A scoping review to characterize conversations and identify barriers. Child Care Health Dev. 2021;47:744–57.
28.
Bell C, Richardson D, Wall M, Goldmeier D. HIV-associated female sexual dysfunction – clinical experience and literature review. Int J STD AIDS. 2006;17:706–9.
29.
Bicanic IAE, Engelhard IM, Sybrandy M. Posttraumatische stressstoornis en seksuele problemen na seksueel geweld. Prevalentie en behandeling. Tijdschr Gedragsther. 2014;47:256–74.
30.
Krouwel EM, Albers LF, Nicolai MPJ, Putter H, Osanto S, Pelger RCM, Elzevier HW. Discussing sexual health in the medical oncologist’s practice: exploring current practice and challenges. J Cancer Educ. 2020;35:1072–88.
31.
Gilbert E, Perz J, Ussher JM. Gilbert E, Perz J, Ussher JM. Talking about sex with health professionals: the experience of people with cancer and their partners. Eur J Cancer Care. 2016;25:280–93.
32.
Schover LR. Sexual quality of life in men and women after cancer. Climacteric. 2019;22:553–7.
33.
Alexander SC, Fortenberry JD, Pollak KI, Bravender T, Østbye T, Shields CG. Physicians use of inclusive sexual orientation language during teenage annual visits. LGBT Health. 2014;1:283–91.
34.
Moreira ED, Glasser DB, Nicolosi A, Duarte FG, Gingell C. Sexual problems and help-seeking behaviour in adults in the United Kingdom and continental Europe. Br J Urol Int. 2008;101:1005–11.
35.
Fuzzell L, Fedesco HN, Alexander SC, Fortenberry JD, Shields CG. ‘I just think that doctors need to ask more questions’: sexual minority and majority adolescents’ experiences talking about sexuality with health care providers. Patient Educ Couns. 2016;99:1467–72.
36.
Haboubi NHJ, Lincoln N. Views of health professionals on discussing sexual issues with patients. Disabil Rehabil. 2003;25:291–6.
37.
White ID, Faithfull S, Allan H. The re-construction of women’s sexual lives after pelvic radiotherapy: a critique of social constructionist and biomedical perspectives on the study of female sexuality after cancer treatment. Soc Sci Med. 2013;76:188–96.
38.
Bachmann GA, Leiblum SR, Grill J. Brief sexual inquiry in gynecologic practice. Obstet Gynecol. 1989;73:425–7.
39.
Annon J. (1976) The PLISSIT model: a proposed conceptual scheme for the behavioural treatment of sexual problems. J Sex Educ Ther. 1976;2:1–15.
40.
Borms R, Vermeire K. Spreken is goud: seksuele gezondheid bespreekbaar maken met de Onder 4 Ogen methode. Ontwikkeling en implementatie bij huisartsen in Vlaanderen. Tijdschr v Seksuologie. 2020;44:155–161.
41.
Van Lunsen R, Laan E. Seks! Een leven lang leren. Amsterdam: Prometheus; 2017.
42.
Moser C, Kleinplatz PJ. Conceptualization, history, and future of the paraphilias. Annu Rev Clin Psychol. 2020;16:379–99.
43.
Nikkelen S, Tijdink S, De Graaf H, Bakker B. Seksuele gezondheid van lesbische, homoseksuele en biseksuele personen in Nederland anno 2017. Utrecht: Rutgers; 2019.
44.
Matharu K, Kravitz RL, McMahon GT, Wilson MD, Fitzgerald FT. Medical students’ attitudes toward gay men. BMC Med Educ. 2012;12:71.PubMedCentral
45.
Gott M, Galena E, Hinchliff S, Elford H. ‘Opening a can of worms’: GP and practice nurse barriers to talking about sexual health in primary care. Fam Pract. 2004;21:528–36.
46.
Dees MK. Seksualiteit en interculturele communicatie. Ned Tijdschr Geneeskd. 2018;162:D2685.
47.
Hofstede G, Hofstede GJ. Allemaal andersdenkenden. Omgaan met cultuurverschillen. Amsterdam: Contact; 2016.
48.
American Psychiatric Association. Diagnostic and statistic manual of mental disorders, fifth edition (DSM 5). Arlington: The American Psychiatric Association; 2013.
49.
Bitzer J, Platano G, Tschudin S, Alder J. Sexual counseling in elderly couples. J Sex Med. 2008;5:2027–43.
50.
Rosen RC, Riley A, Wagner G, Osterloh I, Kirkpatrick J, Mishra A. The International Index of Erectile Function (IIEF): a multidimensional scale for assessment of erectile dysfunction. Urology. 1997;6:822–30.
51.
De Boer B, Bots ML, Lycklama a Nijeholt AA, Moors JP, Pieters HM,Verheij TJ. Erectile dysfunction in primary care: prevalence and patient characteristics. The ENIGMA study. Int J Impotence Res. 2004;16:358–64.
52.
Janssen E, Everaerd W, Van Lunsen RHW, Oerlemans S. Visual stimulation facilitates Penile responses to vibration in men with and without erectile disorder. J Consult Clin Psychol. 1994;62:1222–8.
53.
Laan E, Van Driel E, Van Lunsen RHW. Genital responsiveness in healthy women with and without sexual arousal disorder. J Sex Med. 2008;5:1424–35.
54.
Both S, Everaerd W, Laan E. Desire emerges from excitement: a psychophysiological perspective on sexual motivation. In: Janssen E, editor. The psychophysiology of sex. Bloomington: Indiana University Press; 2007. p. 327–39.
55.
Toates F. An integrative theoretical framework for understanding sexual motivation, arousal, and behavior. J Sex Res. 2009;46:168–93.
56.
Toates F. How sexual desire works: the enigmatic urge. Cambridge: Cambridge University Press; 2014.
57.
Nusbaum MR, Hamilton CD. The proactive sexual health history. Am Fam Physician. 2002;66(9):1705–12.
58.
Van Lunsen R, Van Moorst B. Diagnostiek. In: Van Lankveld J, Ter Kuile M, Leusink P. Seksuele disfuncties. Diagnostiek en Behandeling. Houten: Bohn Stafleu van Loghum; 2010. p. 23–40.
59.
Van Lunsen R. Praten over seks. In: Leusink P, Ramakers M. Handboek seksuele gezondheidszorg. Probleemgeoriënteerd denken en handelen. Assen: Koninklijke Van Gorcum BV; 2014. p. 72–81.
60.
61.
NHG-Werkgroep Seksuele klachten. NHG-Standaard Seksuele klachten (eerste herziening). Huisarts Wet. 2015;58:586–97.
62.
Van Lunsen R, Van Moorst B, Laan E. Seksuele problemen en seksuele disfuncties van vrouwen. In: Franken I, Murris P, Denys D, editors. Basisboek psychopathologie. Utrecht: De Tijdstroom; 2015. p. 621–39.
63.
Grauvogl A, Van Lankveld J. Seksuele disfuncties bij mannen. In: Franken I, Murris P, Denys D, editors. Basisboek psychopathologie. Utrecht: De Tijdstroom; 2015. p. 605–20.
64.
Meuleman EJ, Van Lankveld JJ. Hypoactive sexual desire disorder: an underestimated condition in men. BJU Int. 2005;95:291–6.
65.
Laan ETM, Klein V, Werner MA, Van Lunsen RHW, Janssen E. In pursuit of pleasure: a biopsychosocial perspective on sexual pleasure and gender. Int J Sex Health. 2021;33:516–36.
66.
McMahon CG, Touma K. Predictive value of patient history and correlation of nocturnal penile tumescence, colour duplex Doppler ultrasonography and dynamic cavernosometry and cavernosography in the evaluation of erectile dysfunction. Int J Impot Res. 1999;11:47–51.
67.
Walker EA, Gelfand AN, Gelfand MD, Green C, Katon WJ. Chronic pelvic pain and gynecological symptoms in women with irritable bowel syndrome. J Psychosom Obstet Gynaecol. 1996;17:39–46.
68.
Van Lunsen HW, Ramakers MJ. The hyperactive pelvic floor syndrome: psychosomatic and psychosexual aspects of hyperactive pelvic floor disorders with co-morbidity of uro-gynecological, gastro-intestinal and sexual symptomatology. Act Endoscop. 2002;32:275–85.
69.
Beck JJ, Elzevier HW, Pelger RC, Putter H, Voorham-van der Zalm PJ. Multiple pelvic floor complaints are correlated with sexual abuse history. J Sex Med. 2009;6:193–8.
70.
Rosen R, Brown C, Heiman J, Leiblum S, Meston C, Shabsigh R, et al. The Female Sexual Function Index (FSFI): a multidimensional self-report instrument for the assessment of female sexual function. J Sex Marital Ther. 2000;26:191–200.
71.
Derogatis LR, Rosen R, Leiblum S, Burnett A, Heiman J. The Female Sexual Distress Scale (FSDS): initial validation of a standardized scale for assessment of sexually related personal distress in women. J Sex Marital Ther. 2002;28:317–30.
72.
Enzlin P, Pazmany E, Hendrickx L, Van Lunsen R, Kropman R, Leusink P. Diagnostiek en interventies. In: Gijs L, Aerts L, Dewitte M, Enzlin P, Georgiadis J, Kreukels B, Meuleman E, editors. Leerboek seksuologie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum; 2018. p. 289–325.
73.
Voorham-van der Zalm PJ, Lycklama À Nijeholt GAB, Elzevier HW, Putter H, Pelger RCM. ‘Diagnostic investigation of the pelvic floor’: a helpful tool in the approach in patients with complaints of micturition, defecation, and/or sexual dysfunction. J Sex Med. 2008;5:864–71.
74.
Laan E, Van Lunsen R. Overactive pelvic floor; female sexual functioning. In: Padoa A, Rosenbaumn TY, editors. The overactive pelvic floor. Switzerland; Springer International Publishing; 2016. p. 17–31.
75.
Nascimento ER, Maia AC, Pereira V, Soares-Filho G, Nardi AE, Silva AC. Sexual dysfunction and cardiovascular diseases: a systematic review of prevalence. Clinics (Sao Paulo). 2013;68:1462–8.
76.
Vlachopoulos C, Ioakeimidis N, Stefanadis C. Biomarkers, erectile dysfunction, and cardiovascular risk prediction: the latest of an evolving concept. Asian J Androl. 2015;17:17–20.
77.
Carosa E, Benvenga S, Trimarchi F, Lenzi A, Pepe M, Simonelli C, Jannini EA. Sexual inactivity results in reversible reduction of LH bioavailability. Int J Impot Res. 2002;1493–99.
78.
Hsu B, Cumming RG, Blyth FM, Naganathan V, Le Couteur DG, Seibel MJ, et al. The longitudinal relationship of sexual function and androgen status in older men: the concord health and ageing in men project. J Clin Endocrinol Metab. 2015;4:1350–8.
79.
Leiblum S, Bachmann G, Kemmann E, Colburn D, Swartzman L. Vaginal atrophy in the postmenopausal woman: the importance of sexual activity and hormones. JAMA. 1983;249:2195–8.
80.
Van Lunsen RHW, Zimmerman Y, Coelingh Bennink HJT, Termeer JMM, Appels N, Fauser BCJM, Laan E. Maintaining physiological testosterone levels by adding dehydroepiandrosterone to combined oral contraceptives: II. Effects on sexual function. Contraception. 2018;98:56–62.
81.
Laan E, Van Lunsen RHW, Prins JM, Nieuwkerk PT, Nievaard MAF. Testosterone insufficiency in human immunodeficiency virus-infected women: A cross-sectional study. Sex Med. 2019;2019(7):72–9.
82.
Janssen E, Everaerd W, Van Lunsen RHW, Oerlemans S. Validation of a psychophysiological Waking erectile assessment (WEA) for the diagnosis of male erectile disorder. Urology. 1994;43:686–95.
83.
Koning M, Van Lunsen RHW, Laan E. De invloed van comorbiditeit op de uitslag van het Waking Erectile Assessment. Tijdschr v Seksuologie. 2014;38:158–64.
84.
Meuleman EJH, Wiersma T, Meinhardt W, et al. Richtlijn diagnostiek en behandeling van erectiele disfunctie. Utrecht: Nederlandse Vereniging voor Urologie; 2001.
85.
Chivers ML, Seto MC, Lalumiere ML, Laan E, Grimbos T. Agreement of self-reported and genital measures of sexual arousal in men and women: a meta-analysis. Arch Sex Behav. 2010;39:5–56.PubMedCentral
86.
Clayton AH, El Haddad S, Iluonakhamhe JP, Ponce Martinez C, Schuck AE. Sexual dysfunction associated with major depressive disorder and antidepressant treatment. Expert Opin Drug Saf. 2014;13:1361–74.
87.
Yehuda R, Lehrner AMY, Rosenbaum TY. PTSD and sexual dysfunction in men and women. J Sex Med. 2015;12:1107–19.
88.
Meuleman EJH, Deventer L, Schreuders-Bais C, Rabsztyn PRI. Teleurstellende lange termijn ervaringen van patiënten met een erectieprothese. Ned Tijdschr Geneeskd. 2001;145:787–90.
89.
Ronkes B, Glas AS. De erectieprothese voor de behandeling van erectiele disfunctie: herintroductie in Nederland. Tijdschr Urol. 2018;8:145–54.
Metagegevens
Titel
Handvatten voor een proactieve en niet-oordelende benadering van seksuele zorgvragen
Auteurs
Dr. Rik van Lunsen
Drs. Bianca van Moorst
Copyright
2023
Uitgeverij
Bohn Stafleu van Loghum
Boek
Seksuele problemen

Print ISBN: 978-90-368-2893-2

Elektronisch ISBN: 978-90-368-2894-9

Copyright: 2023

DOI
https://doi.org/10.1007/978-90-368-2894-9_2