Handboek spoedeisende geneeskunde

Na het bestuderen van dit hoofdstuk:

Na het bestuderen van dit hoofdstuk:

Na het bestuderen van dit hoofdstuk:

Na het bestuderen van dit hoofdstuk:

Na het bestuderen van dit hoofdstuk:

Spoedeisende situaties verdragen zich niet met het voeren van uitgebreide discussies over te nemen beslissingen, ondanks de ethische dilemma’s die zich kunnen voordoen. Het palet van waarden dat de beroepsgroep kenmerkt is weliswaar de basis van protocollen en richtlijnen, maar de werkelijkheid is oneindig veel gevarieerder. Bovendien veranderen inzichten en opvattingen in de loop van de tijd, als gevolg van zowel de medisch-technische ontwikkelingen als de toegenomen transparantie en de veranderde positie van patiënten en professionals.

Bij iemand die acuut in een (potentieel) levensbedreigende toestand raakt, dient snel en gestructureerd te worden opgetreden om verslechtering van die toestand te voorkomen. Hierdoor kan het leven worden behouden, een ledemaat worden gered enzovoort. Kortom: de morbiditeit en mortaliteit worden teruggedrongen. Om dit te bereiken staan tegenwoordig zeer veel handelingen ter beschikking met al evenzoveel middelen.

De luchtweg (Airway) is een van de meest vitale delen van het menselijk lichaam. Zonder vrije luchtweg is ademhaling immers niet mogelijk en ontstaat er binnen enkele minuten een levensbedreigende situatie door hypoxie. In de benadering van de spoedeisende patiënt heeft daarom het handhaven van een vrije luchtweg de hoogste prioriteit. Basale kennis van de anatomie en fysiologie van de luchtweg is noodzakelijk om luchtwegproblemen te kunnen herkennen en behandelen. Dit hoofdstuk behandelt de klinisch relevante anatomie en fysiologie van de luchtweg, het herkennen van (potentiële) luchtwegproblemen en de principes van luchtwegmanagement. Bepaalde ziektebeelden en letsels van de luchtweg, de luchtweg bij kinderen en specifieke luchtwegtechnieken worden elders beschreven (zie H. 14, 20, 26 en 34).

In de ABCDE-systematiek volgt na de beoordeling van de ademweg (Airway) beoordeling van de ademhaling (Breathing). In de praktijk zijn deze onderdelen van de eerste benadering sterk met elkaar verweven en meestal vindt de beoordeling tegelijk plaats. In de keten van hulpverlening zal elke schakel een tweede benadering doen en de eigen mogelijkheden benutten voor diagnostiek en behandeling.

Na het bestuderen van dit hoofdstuk:

Na het bestuderen van dit hoofdstuk:

Na het bestuderen van dit hoofdstuk:

Met het beschrijven van acute ziektebeelden betreedt men feitelijk voortdurend het werkveld van de inwendige of interne geneeskunde. Binnen dit werkveld zijn de laatste jaren grote veranderingen opgetreden. Dit heeft ertoe geleid dat er expertisegebieden zijn ontstaan die het nagenoeg onmogelijk maken om specialistische kennis en kunde van alle organen en orgaansystemen te hebben.

Na het bestuderen van dit hoofdstuk:

In hoofdstuk 9 is uitgebreid beschreven wat er pathofysiologisch mis kan gaan met de ademhaling (Breathing, verder aangeduid als de ‘B’) en hoe de B beoordeeld wordt. In dit hoofdstuk gaan we dieper in op enkele veelvoorkomende ziektebeelden, de problemen die men daarbij kan tegenkomen en waarop men moet letten bij de beoordeling en de behandeling van die problemen.

In hoofdstuk 10 is al gesteld dat onder circulatie zowel het hart als het vaatstelsel wordt verstaan. Als we echter kijken naar acute ziektebeelden, dan moeten we constateren dat het voornamelijk hartaandoeningen betreft. Het vaatstelsel leidt juist bij trauma tot acute situaties.

Dit hoofdstuk gaat over acute aandoeningen waarbij het cerebrum betrokken is. Er bestaat een aantal beelden in de neurologie die een ernstige bedreiging voor het cerebrum of de gezondheid van de patiënt kunnen gaan vormen als ze niet tijdig worden herkend of behandeld.

Al bij de uitleg over het ABCDE-systeem in hoofdstuk 7 is genoemd dat vooral voor de letter E verschillende termen bekend zijn. De meest gebruikte zijn echter Exposure en Environment. Beide suggereren dat het hierbij gaat om aandoeningen of fysieke bedreigingen waaraan men ‘blootstaat’ of iets dat men krijgt ‘van buitenaf’. Maar Exposure betekent ook dat eerst een deel van het lichaam zichtbaar moet worden gemaakt om bevindingen te kunnen doen. In dat kader passen de onderwerpen in dit hoofdstuk goed, al lijken ze in eerste instantie niet veel met elkaar gemeen te hebben.

Ongevallen leiden in Nederland jaarlijks tot veel doden en gewonden. Het Nationaal Kompas Volksgezondheid van het Rijks Instituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) geeft een duidelijk inzicht in de gemiddelde aantallen over de recente jaren, het Centraal Bureau voor de Statistiek geeft de exacte cijfers (2001-2010).

De spoedeisende geneeskunde richt zich op de patiënt met een probleem dat zich als acuut beeld presenteert, of met een acute verslechtering van een bestaand probleem. In beide gevallen is er sprake van een acuut of luxerend moment waarop de klachten zich manifesteerden of verergerden. Dit hoeft niet tot een vitale bedreiging te leiden. Ingeval de aandoening de bovenste luchtweg betreft, dient dit wel onmiddellijk te worden geanalyseerd. Immers, de aandoening kan variëren van benigne, zoals een bloedneus na een trauma waarbij het bloed in de keel loopt, tot ernstig vitaal bedreigend, zoals een inhalatietrauma met oedeemvorming in de luchtweg, dat onmiddellijke behandeling vereist.

Traumagerelateerde problemen van de ademhaling (B-problemen) komen zeer frequent voor. Het zijn voornamelijk letsels van de thorax die tot deze problemen leiden. Een belangrijke uitzondering daarop is hoogcervicaal letsel, dat leidt tot diafragmadisfunctie en daardoor tot een gestoorde of afwezige ademhaling (zie H. 23).

Na het bestuderen van dit hoofdstuk:

Na het bestuderen van dit hoofdstuk:

Na het bestuderen van dit hoofdstuk:

De anatomie en fysiologie van het kind verschillen van die van een volwassene. Daarnaast zijn bij jonge kinderen de meeste orgaansystemen onrijp, waardoor kinderen zich met andere ziektebeelden presenteren. Dit heeft consequenties voor het herkennen van (symptomen) van spoedeisende ziekten bij kinderen.

Aandoeningen van de luchtwegen (zowel de A als de B) zijn de meest voorkomende acute aandoeningen bij kinderen (denk bijvoorbeeld aan verkoudheid), maar ook de meest voorkomende levensbedreigende aandoeningen, vooral bij jonge kinderen. De meeste kinderen met respiratoire problemen hebben een aandoening van de bovenste of onderste luchtwegen. Hoewel ouders verdacht zijn op respiratoire problemen bij peuters en kleuters en er meestal ook vroegtijdig op anticiperen, is het voor hen veel moeilijker om soortgelijke problematiek vast te stellen bij zuigelingen. Zuigelingen presenteren zich dan ook nogal eens met voedingsproblemen als uiting van respiratoire aandoeningen.

Na het bestuderen van dit hoofdstuk:

Na het bestuderen van dit hoofdstuk:

Na het bestuderen van dit hoofdstuk:

Na het bestuderen van dit hoofdstuk:

Een meisje van 1 jaar en 8 maanden werd gezien op de SEH omdat ingestie van lampolie werd vermoed. Haar vader hoorde haar plots hard hoesten in de tuin; eenmaal buiten zag hij dat het meisje onder de lampolie zat en de geur ervan kwam uit haar mond. Ze hoestte veel, zonder te braken. Na circa tien minuten begon zij in toenemende mate voor korte tijd weg te vallen en werd ze suf.

In dit hoofdstuk worden twee patiëntengroepen uitgelicht omdat zich bij hen toestandsbeelden voordoen die uniek zijn voor deze groep (bijvoorbeeld zwangeren), of omdat de symptomen zich anders voordoen of weinig opvallend zijn terwijl ze wel aandacht vereisen. Ook kan er sprake zijn van symptomen die alleen bij een van deze groepen patiënten voorkomen. Er is binnen deze patiëntengroepen een beperkte categorie aan te geven die een bijzonder gezondheidsrisico kent. Miskenning van bepaalde symptomen of te laat herkennen kan in korte tijd tot ernstige aandoeningen of complicaties leiden.

Het aanleggen van een verband staat van osudsher symbool voor de spoedeisende geneeskunde. Nog steeds kan in vrijwel elk huishouden, maar ook binnen vrijwel elke werkomgeving een verbanddoos of verbandtrommel worden aangetroffen. Daarmee is de verbandtrommel een niet meer weg te denken begrip geworden.

In de voorgaande hoofdstukken is gerefereerd aan een aantal handelingen. In dit hoofdstuk staan deze handelingen nader beschreven. Niet alleen de handeling wordt beschreven maar ook worden de benodigde materialen genoemd en, waar nodig, het aantal personen waarmee men de handeling dient te verrichten.