Handboek scheiden en de kinderen

Voor de beroepskracht die met scheidingskinderen te maken heeft

Auteurs: Ed Spruijt, Helga Kormos

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Over dit boek

Beroepskrachten hebben steeds vaker te maken met kinderen en jongeren van gescheiden ouders. Dan komt het erop aan adequaat te reageren op de problemen van deze kinderen en hun ouders. Eenvoudig is dat niet, maar gewapend met de kennis en inzichten uit dit boek, zal de professional beter voorbereid zijn. Dat is belangrijk want:

Jaarlijks worden meer dan zeventigduizend kinderen en jongeren geconfronteerd met de scheiding van hun ouders.Gemiddeld hebben deze kinderen en jongeren twee keer zo veel problemen als kinderen uit intacte gezinnen.Vooral een scheiding met veel conflicten, een vechtscheiding, hakt er bij kinderen in en kan veel sporen nalaten.

Deze geheel herziene en geactualiseerde tweede druk van Handboek scheiden en de kinderen presenteert de actuele stand van zaken van het (inter)nationale wetenschappelijk onderzoek naar kinderen en scheiding.

Belangrijke nieuwe informatie heeft te maken met:

de effecten van de wet van 2009;nieuwe resultaten uit 2013 van het langjarig onderzoek Scholieren & Gezinnen;de ontwikkeling van een scheidingsrichtlijn voor de jeugdzorg;bijzondere initiatieven in jeugdzorg en rechtspraak;vechtscheidingen en familiedrama's.

De informatie is geordend in thema's als maatschappij, opvoeding, ernstige problemen, wetgeving en ondersteunende maatregelen. Praktische kennis staat centraal. Deze is te vinden in praktijkgevallen, tips en adviezen en beschrijvingen van werkwijzen en programma's. Wetenschappelijke gegevens worden vertaald naar de dagelijkse situatie.

Inhoudsopgave

Voorwerk

1. Inleiding

In vogelvlucht

In dit eerste hoofdstuk geven we allereerst uitleg over het waarom van dit boek en wat er is veranderd ten opzichte van de eerste druk. Dat scheiden een complex proces is, blijkt uit een beknopt overzicht van elementaire onderzoeksgegevens uit binnen- en buitenland. Daarna volgt een korte opsomming van de belangrijkste initiatieven van de laatste jaren op het gebied van preventie en hulpverlening. Toegevoegd zijn praktijkvoorbeelden die laten zien hoe relatietherapie en proefscheiden het tij soms kunnen keren. Het hoofdstuk besluit met de bespreking van een boek waarin ervaringsdeskundige kinderen zich richten tot ‘alle gescheiden ouders van Nederland’.

Ed Spruijt, Helga Kormos

2. Opzet van het boek

In vogelvlucht

Met de titel van dit hoofdstuk is over de inhoud bijna alles al gezegd. ‘Bijna’, want op deze plaats wijzen we nog eens extra op het onderzoek Scholieren en Gezinnen. Daarin staan achtergrondgegevens van een langlopend (scheidings)onderzoek door de Universiteit Utrecht, waarvan de uitkomsten door het gehele boek te vinden zijn, waaronder de resultaten van de nieuwste meting van 2013. Aan het eind van het hoofdstuk bespreken we een boek dat gaat over de belangrijke rol van de school bij scheiding en wat daar allemaal bij komt kijken.

Ed Spruijt, Helga Kormos

3. Cijfers en feiten over scheiden en kinderen

In vogelvlucht

Scheiden ouders met kinderen minder vaak dan ouders zonder kinderen? Spelen opleiding en geloof een rol bij scheiding? En in wat voor gezinssituatie komen kinderen terecht als hun ouders uit elkaar zijn? Deze en soortgelijke vragen komen aan de orde in dit hoofdstuk. Ze hebben allemaal te maken met de maatschappelijke context van het verschijnsel scheiding. We vergelijken daarom ook het Nederlandse echtscheidingscijfer met dat in andere landen. Binnen de eigen grenzen blijken er tussen allochtone en autochtone gezinnen op het gebied van scheiding verschillen te bestaan. Ook de contacten van kinderen met hun uitwonende ouder (meestal de vader) worden in kaart gebracht, net als de vaak complexe situaties in stiefgezinnen. De boekbespreking gaat over een boek dat partners c.q. ouders die uit elkaar gaan, zo wil toerusten dat zij hun scheiding op eigen kracht en zonder al te veel kleerscheuren tot een acceptabel einde weten te brengen.

Ed Spruijt, Helga Kormos

4. Gevolgen en risicofactoren voor scheidingskinderen

In vogelvlucht

In dit hoofdstuk ‘alles’ over scheiding en de gevolgen daarvan voor kinderen. Plus wat iedereen – beroepskrachten én ouders – moet weten om (te helpen) de scheiding zo verantwoord mogelijk te laten verlopen. Zo wordt beschreven wat ouders moeten doen als ze besloten hebben uit elkaar te gaan en met welke reacties van de kinderen (inclusief baby’s) ze rekening dienen te houden. Kortom: veel informatie, ook over woonsituaties van kinderen na scheiding en de contacten met de uitwonende ouder, meestal de vader. En natuurlijk over de risicofactoren en valkuilen, want wie deze kent, kan een hoop problemen (helpen) voorkomen. Risicofactor nummer één – het zal nog vaak herhaald worden – zijn ouderlijke conflicten. Ter afsluiting de bespreking van een boek dat laat zien hoe ex-partners ondanks alles toch samen goede ouders kunnen blijven.

Ed Spruijt, Helga Kormos

5. Ernstige problemen na scheiding

In vogelvlucht

Hoofdstuk 5 gaat uitvoerig in op de (zeer) ernstige problemen van scheidingskinderen die vooral blijken samen te hangen met chronische conflicten tussen ouders bij en na de scheiding. Loyaliteitsproblemen en afwijzing van een ouder worden besproken. Belicht wordt hoe het begrip PAS (ouderverstoting) in de Verenigde Staten aan steun verliest en vervangen wordt door complexere verklaringsmodellen en een meer gedifferentieerde aanpak. Veel aandacht gaat uit naar huiselijk geweld en kindermishandeling, waarvoor in Nederland in 2013 een meldcode verplicht werd gesteld. Wat betekent geweld voor ouderschap na scheiding? En hoe vaak komen valse beschuldigingen voor? Hiermee houden onderzoekers in de Verenigde Staten, Canada en Australië zich bezig. Het hoofdstuk werpt ook enig licht op zogenoemde familiedrama’s en op internationale kinderontvoering en de aanpak en preventie daarvan. Tot slot volgt de bespreking van een origineel, informatief (doe)boek voor kinderen met de veelzeggende titel Heen en weer.

Ed Spruijt, Helga Kormos

6. Wetgeving en gevolgen voor scheidingskinderen

In vogelvlucht

Hoofdstuk 6 gaat vooral over juridische kwesties, zoals de belangrijke wetswijzigingen van 1998 en 2009 met hun onvermoede effecten op diverse gebieden. Overzichtelijke tabellen met uitkomsten uit het onderzoek S&G geven de cijfermatige onderbouwing. Daarnaast krijgen gangbare maar soms verwarrende juridische begrippen en regelingen de nodige aandacht. Net als de diverse stappen in het scheidingsproces en essentiële kennis over het (opstellen van het) ouderschapsplan. Belangrijk zijn verder de buitengerechtelijke methoden gericht op de-escalatie van het scheidingsproces. Maar ook de recente ontwikkelingen binnen de rechterlijke macht zelf zijn gericht op het verminderen van de conflicten. Het hoofdstuk eindigt met de moeizame juridische positie van stiefouders en de bespreking van een verhelderend boek over stiefouderschap dat ook helpt bij het maken van een ‘stiefplan’.

Ed Spruijt, Helga Kormos

7. Preventie en interventie

In vogelvlucht

In hoofdstuk 7 gaat het vooral om (inhoud en effecten van) programma’s en vormen van begeleiding voor ouders en/of kinderen in of na scheidingssituaties. Grote vraag is steeds: verplichten of niet? Nieuwe loten aan de stam: een online platform voor scheidingsjongeren en inschakeling van het netwerk bij het maken van een plan voor steun. In de Verenigde Staten blijkt huwelijksvoorlichting effectief: het vermindert de kans op scheiding, maar hier slaat het (nog) niet echt aan. Noodzakelijk met het oog op de kinderen zijn: voorlichting aan en educatie van scheidende en gescheiden ouders, óók over stiefgezinnen; en daarnaast: scholing en training van professionals. Van een andere orde, maar ook steunend voor kinderen, is de rechtsfiguur van de ‘bijzondere curator’. Binnen de jeugdzorg wordt de richtlijn Scheiding en problemen van kinderen ontwikkeld. Ter afsluiting van dit hoofdstuk wordt een mooi boek beschreven dat een verhelderend inkijkje biedt in de ziel van het scheidingskind.

Ed Spruijt, Helga Kormos

8. Conclusies, discussie en aanbevelingen

In vogelvlucht

In dit 8e hoofdstuk passeren de belangrijkste thema’s uit het boek nog eens de revue. Er valt niet aan te ontkomen: scheiden is ingrijpend voor kinderen en laat veel sporen na. De situatie is er sinds de recente wetswijzigingen niet beter op geworden, integendeel. Willen scheidende ouders schade bij hun kinderen voorkomen, dan dienen zij over de nodige kennis en vaardigheden te beschikken. En anders moeten zij – overal in het land, dicht bij huis – advies en ondersteuning kunnen ontvangen. Dat geldt ook voor kinderen, die vooral gebaat zijn bij groepsprogramma’s, liefst op school. Bij vechtscheidingen is ‘zwaarder geschut’ nodig waaronder het ouderschapsonderzoek (forensische conflictbemiddeling) en toewijzing van eenhoofdig gezag aan een van de ouders. Bovendien moet serieus gekeken worden naar negatieve effecten van wetswijzigingen op kinderen. De bespreking van een creatief boek over alternatieve manieren om ouderschap na scheiding vorm te geven, sluit het hoofdstuk af.

Ed Spruijt, Helga Kormos

Nawerk

Titel: Handboek scheiden en de kinderen
Auteurs: Ed Spruijt
Helga Kormos
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN: 978-90-313-9892-8
Print ISBN: 978-90-313-9891-1
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-313-9892-8