Handboek Positieve Gezondheid in de huisartspraktijk

Samenwerken aan betekenisvolle zorg

Auteurs: Dr. Machteld Huber, Dr. Hans Peter Jung, Dr. Karolien van den Brekel-Dijkstra

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Over dit boek

Steeds meer huisartsen ervaren dat werken met Positieve Gezondheid veel oplevert. Het helpt om een ander gesprek te voeren met de patiënt. De focus ligt niet op ziekte, maar op wat er wél kan. Dat is prettig voor de patiënt. En ook voor de huisarts. Maar hoe zetten we Positieve Gezondheid in? Daar biedt dit handboek nuttige handvatten voor!

Dit boek zit boordevol tips, vertelt de ontstaansgeschiedenis en geeft praktijkvoorbeelden. Het neemt je mee in het gedachtegoed van Positieve Gezondheid - dat nadrukkelijk oog heeft voor wat betekenisvol is voor de patiënt. Maar bovenal nodigt dit boek je uit om met Positieve Gezondheid aan de slag te gaan in de spreekkamer, in de praktijkorganisatie en in de wijk. Want juist in samenhang zit de kracht. In al die onderdelen ervaar je hoe Positieve Gezondheid naadloos aansluit bij de kernwaarden en uitdagingen van de huisartsgeneeskunde.

Het handboek is bedoeld voor professionals in de huisartspraktijk – en voor wie daarvoor in opleiding is. Tal van huisartsen hebben meegedacht over wat zij in dit boek willen terugvinden. De uitgave is dan ook onmisbaar voor wie met Positieve Gezondheid betekenisvolle huisartsenzorg wil bieden.

Over de auteurs

Machteld Huber is voormalig huisarts en grondlegger van Positieve Gezondheid. Huisartsen Hans Peter Jung en Karolien van den Brekel-Dijkstra werken dagelijks met het gedachtegoed in de praktijk. Alle drie zijn ze verbonden aan het Institute for Positive Health.

“Positieve Gezondheid is een stimulerende werkwijze om de problemen van patiënten in de huidige tijd te tackelen.” – Ella Kalsbeek

Inhoudsopgave

Voorwerk

DEEL I Achtergrond en ontstaan van Positieve Gezondheid in relatie tot de toekomst van de huisartsgeneeskunde

1. Inleiding

Samenvatting

De huisartsgeneeskunde staat onder druk. Hoe lang blijft de geleverde zorg op deze manier nog houdbaar? In de toekomst zal het nog schrijnender worden. Er is een mismatch, met een gebrek aan zorgprofessionals en te hoge kosten van de zorg bij een toenemende vergrijzing van de bevolking. Het concept van Positieve Gezondheid geeft de mogelijkheid om met een andere bril naar ziekte en gezondheid te kijken. Positieve Gezondheid leidt tot een ander gesprek dat meer oplossingsgericht is en zelfregie stimuleert. Het richt zich op betekenisgeving in plaats van de nu meer overheersende medisch-analytische benadering van patiënten. Het kan een oplossing bieden voor wat er nu vastloopt in de zorg. Aandacht voor leefstijl, betekenisvol leven en burgerinitiatieven die verbinding en zelfredzaamheid bevorderen spelen een belangrijke rol in de toepassing van Positieve Gezondheid in de huisartspraktijk.

Machteld Huber, Karolien van den Brekel-Dijkstra, Hans Peter Jung

2. De ontwikkeling van een nieuw begrip van gezondheid

Samenvatting

Dit hoofdstuk beschrijft de historische ontwikkeling van het denken over gezondheid. Waar men vroeger dacht in termen als balans, kwam daar het medisch-analytisch denken voor in de plaats. In de huidige tijd verbreedt het denken zich weer, onder andere uitgedrukt in de definitie van gezondheid van de Wereldgezondheidsorganisatie uit 1948. Die is echter statisch geformuleerd. Uit een Nederlands initiatief is een voorstel voor een nieuwe omschrijving van gezondheid ontstaan, gebaseerd op veerkracht en eigen regie. Deze formulering is verder uitgewerkt als Positieve Gezondheid met zes dimensies, wat aansluit bij hoe patiënten gezondheid zien. Betekenisvol leven staat daarbij centraal. De professional van de toekomst wordt opgeleid als een T-vormige professional. Hij combineert kennis over ziekte (verticale as van de T) met een brede gezondheidsgerichte visie (horizontale as van de T) op de mens. Een paradigmashift treedt op in het denken in de gezondheidszorg: van controle naar denken in veerkracht.

Machteld Huber, Karolien van den Brekel-Dijkstra, Hans Peter Jung

3. Positieve Gezondheid en de kernwaarden van de huisartsenzorg

Samenvatting

Dit hoofdstuk gaat over de relatie van Positieve Gezondheid met de recent vastgestelde kernwaarden van de huisartsenzorg en de opties die huisartsen hebben om een taak in te vullen. De beschreven trends in de huisartsenzorg zijn samen te vatten tot twee, in onze ogen belangrijkste, ontwikkelingen van invloed op de inhoud van de huisartsenzorg en het contact met de patiënt. De eerste ontwikkeling betreft veranderingen in continuiteit van de (huisartsen)zorg, waarbij er minder contact is met de eigen huisarts, maar de zorg wel meer persoonsgericht is geworden. De andere betreft de werkdruk in de huisartsenzorg, die ontegenzeggelijk is toegenomen. De bijdrage die Positieve Gezondheid kan bieden aan de vastgestelde trends en de kernwaarden van de huisartsenzorg (persoonsgericht, medisch-generalistisch, continu en gezamenlijk) zijn besproken.

Machteld Huber, Karolien van den Brekel-Dijkstra, Hans Peter Jung

Deel II Toepassing van Positieve Gezondheid in de huisartspraktijk

4. Positieve Gezondheid in de spreekkamer

Samenvatting

In dit hoofdstuk staat de spreekkamer centraal en gaan we in op het voeren van het andere gesprek. Positieve Gezondheid komt eerst dichtbij door zelf het spinnenweb in te vullen. Als je als ‘ervaringsdeskundige’ zelf resultaten met je eigen gezondheid hebt gehaald, ben je ook overtuigender voor de patiënt. Vervolgens is er uitgebreide aandacht voor de persoonsgerichte gespreksvoering, die volgt op het spinnenweb, met voorbeelden van twee mogelijke gesprekroutes: oplossingsgerichte vragen en de route van het Actiewiel. Hoe begin je, welke vragen kun je stellen zodat je de patiënt uitnodigt om zelf oplossingen te vinden en in actie te komen? Aan de hand van de kerntaken wordt besproken met wie je allemaal een Positieve Gezondheidsgesprek kunt voeren. Met voorbeelden, de vier verschillende tools, materialen, casuïstiek en tips ervaar je hoe je Positieve Gezondheid toepast in de praktijk.

Machteld Huber, Karolien van den Brekel-Dijkstra, Hans Peter Jung

5. Positieve Gezondheid in de praktijk

Samenvatting

Dit hoofdstuk gaat over de organisatie van de huisartspraktijk en de rol van de verschillende medewerkers. Hoe kun je Positieve Gezondheid succesvol in je organisatie inpassen? Kernboodschap is dat het niet voldoende is Positieve Gezondheid als een trucje te zien, bijvoorbeeld door mensen in je organisatie opdracht te geven de spinnenwebvragenlijst te laten invullen. Iedereen in de praktijk zal het beeld moeten hebben dat Positieve Gezondheid bijdraagt aan het verwezenlijken van de kernwaarden waar de praktijk voor staat. Alleen dan kan Positieve Gezondheid de plek in de organisatie krijgen die nodig is om echt anders te gaan werken. Maar hoe pak je dat aan? Vanuit het opstellen van een praktijkvisie en -missie wordt gekeken naar wat je anders zou willen doen. De tijdmanagementmatrix blijkt hierbij heel erg bruikbaar. Er wordt ingegaan op hoe je kunt kennismaken met Positieve Gezondheid, hoe Positieve Gezondheid in de praktijk geïmplementeerd kan worden en hoe het team gemotiveerd blijft om met Positieve Gezondheid bezig te blijven.

Machteld Huber, Karolien van den Brekel-Dijkstra, Hans Peter Jung

6. Positieve Gezondheid in de wijk

Samenvatting

Gezondheid als vertrekpunt en de mens en de gemeenschap die centraal staan, wat betekent dit voor de rol- en taakverdeling van de huisarts? Wat is belangrijk voor de burger om gezond te kunnen samenleven in buurt of wijk? Met Positieve Gezondheid als gemeenschappelijke taal blijken bewoners steeds meer zelf de regie te nemen in hun wijken en dorpen. Informele zorg, bewonersinitiatieven en andere wijk- en preventie-initiatieven kunnen voor de huisarts meer betekenen dan nu wordt gezien. Misschien is dit wel een blinde vlek voor de zorgverleners. Immers voor veel gezondheids(hulp)vragen is een medisch antwoord niet de oplossing. Er zijn veel mogelijkheden voor patiënten om enerzijds zelf beter voor hun gezondheid te zorgen, en anderzijds gebruik te maken van sociaal-maatschappelijk en leefstijlaanbod in de wijk. Integrale samenwerking in de wijken is daarbij cruciaal. Kennis van de netwerken in de wijk rondom zorgvragen van de patiënt kunnen de huisarts ondersteunen. De nieuwe kernwaarde gezamenlijk en kerntaak zorgcoördinatie zijn niet voor niets toegevoegd aan de kernwaarden en kerntaken van het huisartsen vak.

Machteld Huber, Karolien van den Brekel-Dijkstra, Hans Peter Jung

7. Positieve Gezondheid in breder perspectief

Samenvatting

De uitdagingen voor zorgvernieuwing en disruptie voor een echte kanteling in de zorg worden beschreven. Randvoorwaarden zijn nodig om Positieve Gezondheid mogelijk te maken. Het is daarbij belangrijk dat Positieve Gezondheid is vastgelegd in de Landelijke Nota Gezondheidsbeleid. Het instituut van Positieve Gezondheid draagt bij om op zowel beleid, praktijk, onderzoek als onderwijs de beweging van Positieve Gezondheid verder te brengen. Ook wordt hierin meegenomen hoe Positieve Gezondheid zich verhoudt ten opzichte van andere brede gezondheidsconcepten en werkwijzen. Er zijn ook mensen die kritisch kijken naar Positieve Gezondheid. Er wordt hard gewerkt aan verdere wetenschappelijke onderbouwing van de toegevoegde waarde van Positieve Gezondheid. Verdere inbedding van Positieve Gezondheid in de huisartspraktijk en daarbuiten kan bijdragen aan het vormgeven van betekenisvolle zorg. Positieve Gezondheid kan dan ook niet ontbreken in het onderwijs van de professionals van de toekomst.

Machteld Huber, Karolien van den Brekel-Dijkstra, Hans Peter Jung

Nawerk

Titel: Handboek Positieve Gezondheid in de huisartspraktijk
Auteurs: Dr. Machteld Huber
Dr. Hans Peter Jung
Dr. Karolien van den Brekel-Dijkstra
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN: 978-90-368-2653-2
Print ISBN: 978-90-368-2652-5
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-2653-2