15. Gezondheidsrecht en medische ethiek

In het Latijn: Iuris praecepta sunt haec: honeste vivere, alterum non laedere, suum cuique tribuere. Inst. 1,1,3. Uit: Spruit JE, Feenstra R, Bongenaar KEM, redactie. Corpus Iuris Civilis. Tekst en Vertaling; I, Institutiones/Instituten. ’s-Gravenhage: Sdu Juridische en Fiscale Uitgeverij; 1993, pag. 12. In de Digesten, ook onderdeel van het CIC, komt dezelfde omschrijving voor en wordt daar toegeschreven aan Ulpianus (2e-3e eeuw). D. 1,1,10; Corpus Iuris Civilis II, Digesta/Digesten; 1994. pag. 91.

De ethische opvattingen van mensen waardoor zij zich (mede) laten leiden in hun handelen, worden vaak moraal genoemd. Ethiek is de wetenschappelijke reflectie op moraal. De begrippen worden echter niet altijd consequent op deze manier van elkaar onderscheiden. Soms betekent ‘ethiek’ gewoon ‘moraal’. Bovendien is het gebruikelijk de bijvoeglijke naamwoorden ‘ethisch’ en ‘moreel’ als synoniemen te beschouwen.

De ethiek is ook een theologische discipline, zij het dat zij in die context is verbonden met de premissen van de theologiebeoefening.

Er zijn argumenten om aan begrippen als biomedische ethiek of ethiek van de gezondheidszorg de voorkeur te geven boven het begrip medische ethiek. Desalniettemin wordt vastgehouden aan het begrip ‘medische ethiek’ omdat het ingeburgerd en vertrouwd is.

Hiermee wordt allerminst bedoeld dat het niet de taak van het recht zou zijn om kritisch op zichzelf te reflecteren.

Het begrip ‘zedelijk’ betekent oorspronkelijk ’ethisch’ of ’moreel’, maar heeft zich in de loop van de tijd verengd tot de seksuele sfeer, waarbij het meestal wordt gebruikt in zijn negatieve vorm: ’onzedelijk’. Ook het werk van de ‘zedenpolitie’ richt zich op het bestrijden van (uitwassen van) prostitutie, seksuele uitbuiting en daarmee samenhangende mensenhandel.

Vóór 1988 betekende minderjarig: jonger dan 21 jaar.

Zie voor de sterke uitbreiding van het aantal zedendelicten in 1911 op initiatief van de rooms-katholieke minister van justitie ERM Regout: Kempe GTh. Uitvoerder of kruisvaarder? In: Kelk C et al., redactie. Recht, macht en manipulatie (pag. 47–66). Utrecht/Antwerpen: Het Spectrum; 1976.

Zie bijvoorbeeld: Holtmaat R. 25 jaar bestrijding van seksuele intimidatie. Naar een adequate juridische benadering van een hardnekkig probleem? NJB 2010;85:1280–6.

Scholten P. Recht en billijkheid. In: Scholten P. Verzamelde geschriften; deel 1, pag. 269–70. Zwolle: WEJ Tjeenk Willink; 1949 (reprint 1980).

Thans geregeld in de art. 6:3–5 BW.

Aanvankelijk werd gesproken van verplichtingen van moraal en fatsoen, maar het fatsoen heeft het nieuwe BW niet gehaald.

HR 12 maart 1926, NJ pag. 777.

Rb. Rotterdam 4 november 2009, LJN: BK3477.

Meuwissen DHM. Recht en vrijheid. Inleiding tot de rechtsfilosofie. Utrecht/Antwerpen: Het Spectrum; 1982, pag. 51.

De eerder besproken natuurlijke verbintenis heeft ook wortels in het natuurrecht maar wordt afzonderlijk behandeld omdat zij tot het geldende recht behoort, terwijl het natuurrecht een filosofische stroming is die, voor zover vitaal, opereert op afstand van het geldende recht.

Radbruch G. Wettelijk onrecht en bovenwettelijk recht. In: Mertens Th. Mens & mensenrechten. Basisboek rechtsfilosofie (pag. 82–3). Amsterdam: Boom; 2012.

Groot H de. Inleidinge tot de Hollandsche rechts-geleerdheid Tweede uitgave. Leiden: Universitaire Pers Leiden; 1965, pag. 1.