Skip to main content
Mijn bibliotheek
Shop
Nieuws Boeken Tijdschriften E-learning Web-tv Video Audio
Tips voor Mijn BSL
UITGEBREID ZOEKEN
Inloggen
Top
Gepubliceerd in:
De beroepsvorming van de ergotherapie hoofdstuk lezen eerste hoofdstuk lezen

2017 | OriginalPaper | Hoofdstuk

26. Gezondheidsbevordering en veranderen van handelen

Auteurs : Marieke Werrij, PhD, Marluuke Jakobs, MSc

Gepubliceerd in: Grondslagen van de ergotherapie

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Log in om toegang te krijgen
share
DELEN

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

  • Optie A:
    Klik op de rechtermuisknop op de link en selecteer de optie “linkadres kopiëren”
  • Optie B:
    Deel de link per e-mail
    Link delen
publish
Publiceer nu

Samenvatting

Dit hoofdstuk gaat over gezondheidsbevordering en over de rol van gedragsverandering daarbij. De begrippen gezondheid, preventie en gezondheidsbevordering worden gedefinieerd, met aandacht voor de nieuwe definitie van gezondheid. Van primaire preventie is sprake wanneer de interventie zich richt op gezonde individuen en gericht is op het voorkomen van gezondheidsproblemen. Secundaire preventie richt zich op (vroege) opsporing van symptomen zodat tijdige en adequate interventie verdere ontwikkeling van de ziekte kan voorkomen. Tertiaire preventie vindt plaats bij individuen die al een diagnose hebben, en is gericht op het voorkomen van verdere invalidering. Quarternaire preventie, tot slot, is gericht op terminaal zieken en is gericht op zo veel mogelijk behoud van kwaliteit van leven wanneer het gezondheidsprobleem niet verholpen kan worden. In de literatuur zijn voorbeelden te vinden van effectieve ergotherapeutische interventies op alle niveaus van preventie. De laatste jaren zijn ergotherapeuten in toenemende mate bezig met primaire preventie, onder andere doordat er wereldwijd steeds meer oog is voor het belang van de factor dagelijks handelen in relatie tot gezondheid en welzijn en door veranderingen in de Nederlandse gezondheidszorg. Relevante begrippen in de context van preventie zijn zelfmanagement en – met name ook bij primaire preventie – empowerment. In het kader van ergotherapeutische gezondheidsbevordering worden de begrippen occupation-focused preventie en occupation-focused gezondheidsbevordering behandeld. Gezondheidsbevorderende interventies gaan gepaard met verandering. Daarom is kennis van determinanten van gedrag en processen van gedragsverandering ook voor de ergotherapeut van belang. Verschillende gedragsdeterminanten en modellen voor gedragsverklaring en gedragsverandering worden beschreven. Tot slot wordt Intervention Mapping beschreven, een protocol dat ergotherapeuten helpt bij het uitvoeren van gezondheidsbevordering in de dagelijkse praktijk.
vorige hoofdstuk Professioneel redeneren
volgende hoofdstuk Analyse van het handelen
Literatuur
Ajzen, I. (2005). Attitudes, personality and behavior. Milton Keynes: Open University Press.
American Occupational Therapy Association (AOTA). (2008). Occupational therapy practice framework: Domain and process (2nd ed.) American Journal of Occupational Therapy, 62, 625–683.
American Occupational Therapy Association (AOTA). (2014a). Factsheet the role of occupational therapy with health promotion. AOTA.
Ammeraal, M., Bosch, L. van den, Hendriks, S., Peters, I., & Vette, W. (2015). Visiedocument Herstel Van Het Gewone Leven. Ergotherapie Nederland, Commissie GGZ.
Appels, S. A. W. (2011). Belangrijke rol voor ergotherapeut met kennis van COPD. Nederlands Tijdschrift voor Ergotherapie, 39, 29–32.
Armitage, C. (2009). Is there utility in the transtheoretical model? Britisch Journal of Health Psychology, 14, 195–210.CrossRef
Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs: Erlbaum.
Bartholomew-Eldredge, L. K., Markham, C. M., Ruiter, R. A. C., Fernández, M., Kok, G., & Parcel, G. S. (2016). Planning health promotion programs: An intervention mapping approach. San Francisco: Jossey-Bass.
Bass, J. D., Baum, C. M., & Christiansen, C. H. (2015). A welcome to occupational therapy –performance, participation and well-being. In C. Christiansen, C. Baum en J. Bass (Ed.), Occupational Therapy: Performance, Participation and Well-being (4th ed.). Thorofare, NJ: Slack.
Berg, M. van den, Post, N. A. M., Hamberg-van Reenen, H. H., Baan, C. A., & Schoenmaker, C. G. (2014). Preventie in de zorg: Themarapport volksgezondheid toekomstverkenning 2014. Bilthoven: RIVM.
Burgt, M. van der, & Verhulst, F. (2003). Doen en blijven doen. Voorlichting en compliance bevordering door paramedici (3e herz. druk). Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Burgt, M. van der, & Verhulst, F. (2009). Doen en blijven doen. Voorlichting en compliance bevordering door paramedici (4e herz. druk). Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Burgt, M. van der, Terra, B., & Mechelen-Gevers, E. van (2015). Patiëntenvoorlichting door verpleegkundigen: De stappen naar zelfmanagement. Amsterdam: Reed Business Education.
Brug, J., Lechner, L., Assema, P. van, & Kok, G. (2017a). Planmatige bevordering van gezond gedrag. In J. Brug, P. van Assema & L. Lechner (Eds.), Gezondheidsvoorlichting en gedragsverandering: Een planmatige aanpak (pag. 15–32). Assen: van Gorcum.
Brug, J., Assema, P. van, & Lechner, L. (2017b). Gezondheidsvoorlichting en gedragsverandering: Een planmatige aanpak. Assen: van Gorcum.
Cason, J. (2012). Health policy perspectives – Telehealth opportunities in occupational therapy through the Affordable Care Act. American Journal of Occupational Therapy, 66, 131–136.CrossRefPubMed
Daniëls, R., Leven, N. van ’t, Nes, F. van. (2006). Lifestyle Redesign programma; Gezond Actief Ouder Worden. Nederlands Tijdschrift voor Ergotherapie, 34, 252–255.
Daniëls, R., Rossum, E. van, Metzelthin, S., Sipers, W., Habets, H., Hobma, S., et al. (2011). A disability prevention programme for community-dwelling frail older persons. Clinical Rehabiliation, 25, 963–974.CrossRefPubMed
De Maeseneer, J., Aertsgeerts, B., Remmen, R., & Devroey, D. (2014). Together we change. Eerstelijnszorg: nu meer dan ooit! Brussel.
Ekelman, B. A., Hooker, L., Davis, A., Klan, J., Newburn, D., Detwiler, K., et al. (2014). Occupational therapy interventions for adults with rheumatoid arthritis: An appraisal of the evidence (pag. 1–15). Early Online: Occupational Therapy in Health Care.
Fisher, A. G. (2013). Occupation-centered, occupation-based, occupation-focused: Same, same or different? Scandinavian Journal of Occupational Therapy, 20, 162–173.CrossRefPubMed
Fishbein, M., & Ajzen, I. (1975). Belief, attitude, intention and behavior. New York: Wiley.
Fishbein, M., & Ajzen, I. (2010). Predicting and changing behavior: The Reasoned Action Aproach. New York: Psychiology Press.
Garvey, J., Connolly, D., Boland, F., & Smith, S. M. (2015). OPTIMAL, an occupational therapy led selfmanagement support programme for people with multimorbidity in primary care: a randomized controlled trial. BMC Family Practice, 16, 59.CrossRefPubMedPubMedCentral
Gollwitzer, P. M., & Sheeran, P. (2006). Implementation intentions and goal achievement: A meta-analysis of effects and processes. Advances in Experimental Social Psychology, 38, 249–268.
Goor, L. A. M. van de. (2011). Van gezondheid verzekerd? Tilburg University: Lectorale Rede.
Green, L. W., & Kreuter, M. W. (2005). Health program planning: An educational and ecological approach (4th ed.). New York: McGraw-Hill Companies Inc.
Harting, J., Kunst, A. E., Kwan, A., & Stronks, K. (2011). A ‘health broker’ role as a catalist of change to promote health: An experiment in deprived Dutch neighbourhoods. Health Promotion International, 26, 65–81.CrossRefPubMed
Hartingsveldt, M. van. (2016). Gewoon doen: dagelijks handelen draagt bij aan gezondheid en welzijn. Amsterdam: Hogeschool van Amsterdam.
Hartingsveldt, M. van, Logister-Proost, I. & Kinébanian, A. (2010). Beroepsprofiel Ergotherapeut. Utrecht: EN.
Heijsman, A., Baarends, E., Brouwer, D., Daniëls, R., Kuiper, C., Leven N. van ’t, et al. (2011a). Evaluatieverslag Implementatieproject ‘Gezond Actief Ouder Worden’. Kennisthema’s, beschrijvingen en kwantitatieve gegevens. Rotterdam: Hogeschool Rotterdam, Kenniscentrum Zorginnovatie.
Heijsman, A., Opstal, S. E. M. van, Daniëls, R., Nes, F. A. van, Leven, N. van ’t, & Kuiper C. (2011b). Gezond Actief Ouder Worden: Toepassing en evaluatie van een preventief groepsprogramma voor thuiswonende ouderen middels actieonderzoek: leren in, van, met en door de praktijk. Wetenschappelijk Tijdschrift voor Ergotherapie, 4, 22–32.
Hoenen, J. A. J. H., Tielen, L. M., & Willink, A. E. (1988). Patiëntenvoorlichting stap voor stap: suggesties voor de huisarts voor de aanpak van patiëntenvoorlichting in het consult. Rijswijk: Uitgeverij voor de gezondheidsbevordering, Stichting O&O.
Huber, M. A. S. (2014). Towards a new, dynamic concept of health: Its operationalisation and use in public health and healthcare and in evaluating health effects of food. Doctoral dissertation. Maastricht University.
Huber, M. A. S., Vliet, M. van, Giezenberg, M., Winkens, B., Heerkens, Y., Dagnelie, P. C., et al. (2016). Towards a ‘patient-centered’ operationalisation of the new dynamic concept of health: a mixed methods study. Patiënt-centered medicine. BMJ Open 2016, 5, e010091.010091.CrossRefPubMedPubMedCentral
Jedeloo, S., & Leenders, J. (2010). Zelfmanagement. Den Haag: Boom lemma.
Jonkers, K., & Lamers, F. (2010). Emotionele zorg chronisch zieken hoort in de eerste lijn. Tijdschrift voor praktijkondersteuning, 4, 99–104.CrossRef
Kaljouw, M., & Vliet, K. van. (2015). Naar nieuwe zorg en zorgberoepen: de contouren. Zorginstituut Nederland.
Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG). (2015). Preventie en Gezondheidsbevordering. KNMG: Een beroepsgroep overstijgende aanpak. Utrecht.
Kos, D., Clerck, M. de, Heyrman, A., Roussel, N., Nijs, J., & Zinzen, E. (2010). Multidisciplinair gezondheidsprogramma ter preventie van aspecifieke lagerugklachten bij zorgverleners. In W. Handenhoven van (Red). Jaarboek Ergotherapie 2010. Vlaams Ergotherapeutenverbond. Leuven: Acco.
Law, M., Baptiste, S., Carswell, A., McColl, M.A., Polatajko, H., & Pollock, N. (2014). Canadian occupational performance measure (5th ed.). Ottawa: CAOT Publications ACE.
Lechner, L., Kremers, S., Meertens, R., & Vries, H. de. (2017). Determinanten van gedrag. In J. Brug, P. Assema van & L. Lechner (Eds.), Gezondheidsvoorlichting en gedragsverandering: Een planmatige aanpak (pag. 83–123). Assen: van Gorcum.
Leven, N. van ’t, & Lange, J. de. (2007). Een literatuurverkenning: Ergotherapeutische interventies voor thuiswonende ouderen met dementie en hun mantelzorgers. Nederlands Tijdschrift voor Ergotherapie, 2, 25–29.
Mackenbach, J. P., & Stronks, K. (2012). Volksgezondheid en gezondheidszorg. Amsterdam: Reed Business.
Marle, A. van., Verkade, M., & Pruyn, M. (2011). Valpreventie door ergotherapeuten. Nederlands Tijdschrift voor Ergotherapie, 39, 20–23.
Miller, W. R., & Rollnick, S. (2014). Motiverende gespreksvoering, mensen helpen veranderen (3rd ed.). Ekklesia.
Peels, D. A., Stralen, M. M. van, Bolman, C., Golsteijn, H. J., Vries, H. de, Mudde, A. N., et al. (2014). The differential effectiveness of a printed versus a web-based tailored physical activity intervention among adults aged over 50. Health Education Research, 29, 870–882.CrossRefPubMed
Peels, D., Stralen, M. van, Bolman, C., & Lechner, L. (2017). Planmatige ontwikkeling en evaluatie van de Actief Plus inrterventie: een advies-op-maat om het beweeggedrag van 50-plussers te bevorderen. In J. Brug, P. van Assema & L. Lechner (Eds.), Gezondheidsvoorlichting en gedragsverandering: Een planmatige aanpak (pag. 295–315). Assen: van Gorcum.
Pender, N. J., Murdaugh, C. L., & Parsons, M. A. (2009). Gezondheidsvoorlichting en ziektepreventie. Amsterdam: Pearson Education.
Peters, G. J. Y., Ruiter, R. A. C., & Kok, G. (2013). Threatening communication: a critical re-analysis and a revised meta-analytic test of fear appeal theory. Health Psychology Review, 7, S8–S31.CrossRefPubMedPubMedCentral
Pitteljon, H. (2011). Inclusief onderwijs voor type 4: van eigen initiatief tot proeftuinen. In W. Handenhoven van (Red). Jaarboek Ergotherapie 2011. Vlaams Ergotherapeutenverbond. Leuven: Acco.
Poelgeest, A., Noordstar, J., Mares, M., Balm, M., & Luijnenburg-Kroes, P. (2010). Gezond bewegen kun je leren (2nd druk). Amsterdam: Boom Lemma.
Prochaska, J. O., Redding, C. A., & Evers, K. E. (2008). The transtheoretical model and stages of change. In K. Glanz, B. K. Rimer, & K. Viswanath (rred.), Health behavior and health education: Theory, research and practice. San Francisco: Jossey-Bass.
Ruiter, R., & Kok, G. (2017). Interventieontwikkeling. In J. Brug, P. Assema van & L. Lechner (Eds.), Gezondheidsvoorlichting en gedragsverandering: Een planmatige aanpak (pag. 125–144). Assen: van Gorcum.
Ruiter, R., Kok, G., Lechner, L., Meertens, R., & Brug, J. (2017). Theorieën en methodieken van verandering. In J. Brug, P. Assema van & L. Lechner (Eds.), Gezondheidsvoorlichting en gedragsverandering: Een planmatige aanpak (pag. 145–183). Assen: van Gorcum.
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55, 68–78.CrossRef
Sassen, B. (2016). Gezondheidsbevordering en zelfmanagement door paramedici. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.CrossRef
Satink. (2013). Zelfmanagement: begeleiding door de ergotherapeut. Presentatie gegeven tijdens het symposium Ergotherapierichtlijn CVA.
Satink, T. (2016). What about self-management post-stroke? Doctoral dissertation. Nijmegen: HAN University of Applied Sciences.
Scaffa, M. E., Reitz, S. M., & Pizzi, M. A. (2010). Occupational therapy in the promotion of health and wellness. Philadelphia: FA Davis Company.
Stoffel, V. C. (2013). Health policy perspectives – opportunities for occupational therapy behavioral health: A call to action. American Journal of Occupational Therapy, 67, 140–145.CrossRefPubMed
Stralen, M. M. van, Kok, G., Vries, H. de, Mudde, A. N., Bolman, C., & Lechner, C. (2008). The active plus protocol: systematic development of two theory- and evidence-based tailored psysical activity interventions for the over-fifties. BMC Public Health, 8, 399–410.
Stralen, M. M. van, Vries, H. de, Mudde, A. N., Bolman, C., & Lechner, L. (2009). The working mechanisms of an environmentally tailored physical activity intervention for older adults: a randomized controlled trial. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 6, 83–94.CrossRefPubMed
Townsend, E. A., & Polatajko, H. J. (2013). Enabling occupation II: Advancing an occupational therapy vision for health and well-being & justice through occupation (2nd ed.). Ottawa: CAOT Publications.
Townsend, E. A., Polatajko, H. J., Craik, J., & Davis, J. (2007). Canadian model of client-centered enablement. In E. A. Townsend en H. J. Polatajko (Eds.), Enabling occupation II: Advancing occupational therapy vision for health, well-being and justice through occupation (pag. 87–151). Ottawa, ON: CAOT Publications ACE.
Vandebriel, P., & Lee, A. (2011). Kids on the right track? Zoektocht naar het profile van de ideale deelnemer aan een project gebaseerd op wilderness en adventure therapy. In W. Handenhoven van (Red.). Jaarboek Ergotherapie 2011. Vlaams Ergotherapeutenverbond. Acco. Leuven.
Verhoef, J., & Zalmstra, A. (2013). Beroepscompetenties ergotherapie (2nd druk). Amsterdam: Boom Lemma Uitgevers.
Vries, H. de, & Hoving, C. (2015). Patiëntenvoorlichting. In T. Jaarsma & M. Wal, van der (Eds.), Zorg rondom hartfalen (pag. 135–142). Houten: BSL.
Vries, H. de, Dijkstra, M., & Kuhlman, P. (1988). Self-efficacy: The third factor besides attitude and subjective norm as a predictor of behavioral intentions. Health Education Research, 3, 273–282.CrossRef
Vries, H. de, Backbier, E., Kok, G. J., & Dijkstra, M. (1995). Measuring the impact of social influences on smoking onset in a longitudinal study: An integration of social psychological approaches. Journal of Applied Social Psychology, 25, 237–257.CrossRef
Vries, H. de, Mesters, I., Steeg, H. van de, & Hoving, C. (2005). The general public’s information needs and perceptions regarding hereditary cancer: An application of the integrated change model. Patient Education and Counseling, 56, 154–165.CrossRefPubMed
Vries, H. de, Logister, M., Krekels, G., Klaasse, F., Servranckx, V., & Osch, L. van. (2012). Internet-based computer tailored feedback on sunscreen use. Journal of medical Internet research, 14, 2.
VWS. (2011). Gezondheid dichtbij. Ministerie van VWS: Landelijke nota gezondheidsbeleid. Den Haag.
West, R. (2005). Time for a change: putting the Transtheoretical (Stages of Change) Model to rest. Addiction, 100, 1036–1039.CrossRefPubMed
Wilcock, A. A., & Hocking, C. (2015). An occupational perspective of health. Thorofare, NJ: Slack.
Wildt, J. E. de. (2015). Nieuw perspectief op gezondheid daagt zorgverleners uit. De Eerstelijns, 7. Den Bosch: Uitgeverij De Eerstelijns.
World Health Organization. (1986). Ottawa Charter for Health Promotion. Geneva: WHO.
Yerxa, E. J. (1998). Occupation: The keystone of a curriculum for a self-defined profession. American Journal of Occupational Therapy, 52, 365–371.CrossRefPubMed
Zijlstra, G. A., Haastregt, J. C. van, Ambergen, T., Rossum, E. van, Eijk, J. T. van, Tennstedt, S. L., et al. (2009). Effects of a multicomponent cognitive behavioral group intervention on fear of falling and activity avoidance in community-dwelling older adults: results of a randomized controlled trial. Journal of the American Geriatrics Society, 57, 2020–2028.CrossRefPubMed
Zingmark, M., Nilsson, I., Fisher, A., & Lindholm, L. (2015). Occupation focused health promotion for well older people – a costeffectiveness analysis. British Journal of Occupational Therapy, 79, 153–162.CrossRef
ZonMw. (2014). Factsheet Positieve gezondheid: focus op de kracht en eigen regie van mensen. ZonMw: Den Haag.
Metagegevens
Titel
Gezondheidsbevordering en veranderen van handelen
Auteurs
Marieke Werrij, PhD
Marluuke Jakobs, MSc
Copyright
2017
Uitgeverij
Bohn Stafleu van Loghum
Boek
Grondslagen van de ergotherapie

Print ISBN: 978-90-368-1703-5

Elektronisch ISBN: 978-90-368-1704-2

Copyright: 2017

DOI
https://doi.org/10.1007/978-90-368-1704-2_26