Tekst: Adri van Beelen | Beeld: Thinkstock
In de nieuwe KNGF-richtlijn Nekpijn is geen plaats voor af te raden behandelingen als dry needling, ultrasound of TENS. “Er is momenteel gewoon wetenschappelijk bewijs dat wijst op gebrek aan effectiviteit”, zegt dr. Arianne Verhagen, fysiotherapeut / manueel therapeut en epidemioloog.
Het afraden van aantoonbaar niet-effectieve behandelingen is een van de opmerkelijke punten in de nieuwe richtlijn die momenteel volop onder de aandacht van fysiotherapeuten wordt gebracht. Op 24 november wordt er voor fysiotherapeuten een bijzondere LIVE web-tv gehouden als nascholing over de richtlijn. Twee weken voor de uitzending spreekt Arianne Verhagen over het belang ervan. Verhagen was in de richtlijn-commissie eindverantwoordelijk. Samen met commissie-secretaris Jasper Bier verzorgt ze op 24 november de web-tv-uitzending KNGF-richtlijn Nekpijn.
Helder
De strekking van de nieuwe richtlijn Nekpijn is volgens Verhagen helder. “Er wordt gestreefd naar kwalitatief hoogwaardige fysiotherapie voor patiënten met nekpijn”, zegt ze. “Dat wil zeggen dat een goede anamnese centraal staat en dat er daarbij rekening gehouden wordt met meer dan alleen somatische oorzaken. Meer dan ooit moeten fysiotherapeuten zich ervan bewust zijn dat er meer aan de hand kan zijn. Je moet met een breder spectrum rekening houden. Bijvoorbeeld met de vraag of het psychisch is, of werk gerelateerd. Is het dus misschien iets voor de psycholoog, de maatschappelijk werker of de bedrijfsarts? Ik vind dat de opleiding nu iets te weinig anticipeert op de hulpvraag achter de hulpvraag. Met andere woorden: nekpijn kan de gepresenteerde klacht zijn, maar de hulpvraag erachter is misschien eigenlijk onvrede met het werk of privé. Laat ik vooropstellen dat de opleiding tot fysiotherapeut heel goed is, maar er zou wat meer oog kunnen zijn voor een breder sociaal maatschappelijk kader.”
Overigens is het volgens Verhagen niet onlogisch dat er gefocust wordt op de rode vlaggen. “Immers, als je daar fout gaat, dan ga je goed fout. Denk aan een kwaadaardig proces. Dat is moeilijk vast te stellen. Daar lopen overigens alle clinici tegenaan. Het is voor een huisarts zeker net zo moeilijk als voor een fysiotherapeut.”
Zoals gezegd, de web-tv KNGF-richtlijn Nekpijn is bedoeld om de nieuwe richtlijn Nekpijn te promoten. Iets wat ook op diverse locaties in het land al is gebeurd. Verhagen: “We zijn al op vijf verschillende plekken geweest en we hadden ook een workshop op het KNGF-jaarcongres. En ik moet zeggen dat er positief op wordt gereageerd. Dat is niet verwonderlijk, fysiotherapeuten weten immers dat richtlijnen de basis vormen voor het professioneel uitoefenen van het vak.”
Wat is echt nieuw in de richtlijn?
Arianne Verhagen: “Nieuw is onder meer dat we bij het opnemen van behandelingen strikt hebben gekeken naar wat evidence-based is. Dan denken we vooral aan aanbevolen en af te raden behandelingen. Die laatste zijn behandelingen waarvoor wetenschappelijk bewijs is dat ze niet werken, zoals dry needling. Ik spreek dan wel over de stand van zaken in april 2016, dus het zou kunnen dat er in de tussentijd drie briljante studies over verschenen zijn. In dat geval kunnen we de richtlijn eventueel aanpassen. Het is immers een ‘levend document’.”
Wat bedoelt u met levend document?
“Dat is een richtlijn op de website van het KNGF die op onderdelen los van elkaar ge-update kan worden. Het is de bedoeling dat het KNGF alle richtlijnen op die manier op de website gaat zetten. Als bijvoorbeeld goede randomized controlled trials nieuw bewijs aanvoeren, kun je onderdelen van richtlijnen snel aanpassen. Dat is anders dan vroeger. Toen ging slechts één keer in de zoveel jaar een hele richtlijn in de revisie. Verder krijgen alle richtlijnen ook een uniform format. Het KNGF gaat nu een format maken, in overleg met het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG). Dat zal nog een heel werk worden, want er zijn inmiddels zestien richtlijnen.”
Hoe ziet de web-tv Nekpijn eruit?
“De web-tv is live en duurt anderhalf uur. Tijdens die anderhalf uur moeten de deelnemers ongeveer zes keer een vraag beantwoorden binnen 90 seconden. Dat is noodzakelijk om de accreditatiepunten binnen te halen. Verder is er ook de mogelijkheid om via per e-mail vragen te stellen.”
Wat leert de fysiotherapeut vooral?
“We hebben met opzet de alarmsignalen geclusterd per pathologie. Dan krijg je dus een cluster van rode vlaggen. Dat zijn er te veel om nu op te noemen. Verder kan de fysiotherapeut aan de hand van een beslisboom beredeneren wat hij moet doen als de patiënt binnenkomt. Daarbij worden patiënten gecategoriseerd in vier profielen. Een van de profielen omvat de groep die je niet behandelt. Een ander profiel is de groep van klachten die weinig voorkomen. Dat zijn mensen die vaak geen hulpvraag hebben. Verder hebben we twee profielen waarin wel behandeling worden voorgeschreven. Dan hebben we het over 1) aanbevolen behandelingen, 2) af te raden behandelingen en 3) te overwegen behandelingen. Dit in navolging van de richtlijn lage rugpijn. Dus beginnen met een aanbevolen behandeling en als die niet voldoende helpt, kijken naar een te overwegen behandeling.”
Ligt in de huidige richtlijn de nadruk meer dan ooit op communicatie?
“Ja, dat kun je wel stellen. Vroeger deden fysiotherapeuten meer met apparaten, zoals ultrasound, TENS of cura. Tegenwoordig wordt meer gekeken naar psychische aspecten en goede voorlichting. Dat betekent dat de focus is verschoven van apparaten naar communicatietechnieken. In mijn opleiding was nog veel aandacht voor alle nieuwe apparatuur die je kon gebruiken, nu zeggen nieuwe studenten: al die apparaten en zo, die leren we hier niet meer. Zo zie je dat het vak toch een enorme ontwikkeling heeft doorgemaakt. Zo adviseren wij ook niet expliciet meer om lichamelijk onderzoek te doen. Er is weinig wetenschappelijke onderbouwing voor het nut ervan. Anamnese, dát is de allerbelangrijkste informatiebron.”
Over Arianne Verhagen
Arianne Verhagen volgde eerst de opleiding tot fysiotherapeut en manueel therapeut. Daarna werkte ze 9 jaar in een praktijk in Dordrecht. Hierna volgde ze de opleiding bewegingswetenschappen in Maastricht en de opleiding tot epidemioloog aan de faculteit gezondheidswetenschappen. Haar promotieonderzoek ging over de wetenschappelijke kwaliteit van epidemiologische studies. Na haar promotie werd ze eerst postdoc aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam, later universitair hoofddocent.
Ga voor meer informatie over de LIVE uitzending naar web-tv KNGF-richtlijn Nekpijn.
Tip