Top

Gepubliceerd in:

2020 | OriginalPaper | Hoofdstuk

3. Functionele neuro-anatomie

Auteur : Dr. Ben van Cranenburgh

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Samenvatting

Ons zenuwstelsel bestaat uit een centraal (ruggenmerg en hersenen) en perifeer gedeelte (wortels en zenuwen). Zenuwvezels kunnen afferent (aanvoerend) of efferent (wegvoerend) zijn. Het somatische zenuwstelsel heeft te maken met functies die in principe bewust kunnen worden ervaren of gestuurd. Het autonome zenuwstelsel reguleert functies die zich in het algemeen aan ons bewustzijn onttrekken. Toch staan somatisch en autonoom zenuwstelsel nooit los van elkaar: tijdens hardlopen worden onze spieren geactiveerd (somatisch) en tegelijk wordt de hartslag en circulatie aangepast (autonoom). Andere lichaamsfuncties hebben zowel een somatische als autonome component, bijvoorbeeld mictie, ventilatie en seksuele functies. De anatomie van hersenen en zenuwstelsel is een van de meest complexe gebieden binnen de anatomie. Dit heeft vooral te maken met de ingewikkelde ruimtelijke ordening die men kan leren begrijpen vanuit de embryologie. Men onderscheidt hersenstam, kleine en grote hersenen. De grote hersenen bestaan uit twee hemisferen die zijn opgebouwd uit een buitenste schil, de cortex (‘buitenbrein’) en een diep gedeelte (basale kernen en limbisch systeem, ‘binnenbrein’).

vorige hoofdstuk Modellen van het zenuwstelsel

volgende hoofdstuk De bouwstenen: het neuron en de synaps

amygdala

kerngroep die zich vooraan mediaal in beide lobi temporales bevindt en van belang is voor de regulatie van emotioneel gedrag

area striata

primaire visuele schors (area 17) aan weerszijden van de sulcus calcarinus in de lobus occipitalis

basale kernen/ganglia

kernen in het binnenste van de hemisferen die van belang zijn voor de (automatische) motoriek

capsula interna

waaiervormig systeem van motorische en sensorische projectievezels die de cortex verbindt met lagere structuren

chiasma opticum

in het midden, vlak achter de ogen, gelegen structuur waarin de helft van de vezels van de nn. optici kruist, namelijk de vezels die afkomstig zijn uit de mediale retinahelften

cerebellum

kleine hersenen

corpus callosum

balk. Grote baan, bestaande uit ongeveer 200 miljoen vezels die de hemisferen functioneel met elkaar verbindt

diencephalon

tussenhersenen (d.w.z. tussen de grote hemisferen)

ergotrope functies

lichaamsfuncties die een rol spelen bij het verrichten van actie, d.w.z. functies waarbij energie verbruikt wordt, bijvoorbeeld aanval, vlucht

fasciculus longitudinalis (inferior en superior)

lange associatiebanen die de achterzijde van de hersenen verbinden met de voorzijde. Zijn van belang voor de afstemming van handelen/gedrag op de waarneming/situatie

formatio reticularis

groot netwerk van neuronen dat in, en over de gehele lengte van de hersenstam ligt. Vanuit dit netwerk wordt de hersenschors geactiveerd ten behoeve van de arousal (ARAS), en ook het ruggenmerg ten behoeve van houding en spiertonus (DRAS)

globus pallidus

belangrijk output-station van de basale kernen, lateraal van thalamus en capsula interna gelegen

homeostase

het verschijnsel dat verschillende variabelen in het interne milieu (bloed en weefselvocht) van het organisme constant worden gehouden, bijvoorbeeld zuurgraad, glucosespiegel

hippocampus

mediaal in de lobus temporalis gelegen structuur die van groot belang is voor het korte-termijngeheugen

hypothalamus

structuur die in het diencephalon onder de thalamus ligt. Staat functioneel in nauw contact met de hypofyse, limbisch systeem en formatio reticularis. Van belang voor het bewaken van de homeostase (bijv. temperatuurregulatie), survival-functies (bijv. honger) en emoties (bijv. woede)

interoceptie

waarneming/opvang van prikkels door receptoren/sensoren die in de interne organen gelegen zijn, bijvoorbeeld reksensoren in het maagdarmkanaal

limbisch systeem

verzamelterm voor functioneel samenhangende hersengebieden diep in het brein gelegen, die te maken hebben met emoties en emotioneel gedrag

liquor cerebrospinalis

hersenvocht dat zich in de hersenventrikels en in de arachnoïdale ruimte (rondom hersenen en ruggenmerg) bevindt

mesencephalon

middenhersenen. Bovenste deel van de hersenstam, gelegen tussen diencephalon en pons

mrdulla oblongata

verlengde merg. De voortzetting van het ruggenmerg in de schedelholte

myotatische reflex = rekreflex = spierspoelreflex

korte spierschok die ontstaat door rek van een spier die wordt bewerkstelligd door een tik met de reflexhamer op de pees; hierdoor wordt de spierspoel geprikkeld (dus niet de peessensor!)

nucleus caudatus

belangrijk input-station van de basale kernen

parasympathische zenuwstelsel

deel van het autonome zenuwstelsel dat een rol speelt bij trofotrope functies: rust en herstel (hersenzenuwen III, VII, IX en X, en nn. pelvici S₂ t/m S₄)

peessensor

zintuigcellen in de pees van een spier gelegen, die geprikkeld worden bij toename van de spanning

pons = brug

deel van de hersenstam gelegen tussen het mesencephalon en de medulla oblongata. In de pons steken vele vezels van de hersenschors over (brug) en duiken het cerebellum in

proprioceptie

waarneming/opvang van prikkels door receptoren/sensoren die in het bewegingsapparaat gelegen zijn (spierspoel, peessensor, gewrichtssensor, evenwichtsorgaan). Het gedeelte van de proprioceptieve informatie dat bewust kan worden waargenomen noemt men de kinesthesie

putamen

belangrijk input-station van de basale kernen

thalamus

groot kerngebied in het diencephalon waarin (1) sensorische informatie wordt doorgeschakeld naar de schors, (2) vezels van het arousal-systeem (ARAS) schakelen, en (3) output-informatie uit de basale kernen overschakelt naar de schors

tectum (opticum)

dak van het mesencephalon; belangrijk voor visuele en akoestische reflexen

trofotrope functies

fysiologische functies die te maken hebben met rust en herstel

spierspoel

in de spier gelegen orgaantjes die gevoelig zijn voor rek (bevatten zgn. ‘nuclear bag’ en ‘nuclear chain’ vezels; worden afferent door I-a en II vezels, en efferent door gamma-motoneuronen geïnnerveerd)

substantia nigra

kerngebied in het mesencephalon dat functioneel tot de basale kernen gerekend wordt. Het is, evenals de globus pallidus, een belangrijk output-station van de basale kernen

sulcus

groeve op het hersenoppervlak. Een sulcus ligt tussen twee gyri

sympathische zenuwstelsel

deel van het autonome zenuwstelsel dat een rol speelt bij ergotrope functies (actie). Het ontspringt in de segmenten C₈ t/m L₂

synaps

contact- en schakelplaats tussen twee neuronen waar via een chemische tussenstap (de neurotransmitter) informatie wordt overgedragen

Achterstreng

achterste gedeelte van de witte stof van het ruggenmerg waarin de lange banen verlopen die informatie naar de hersenen vervoeren. Betreft vnl. fijne tast- en bewegingszin, zogenaamde gnostische sensibiliteit (in de kliniek ook wel ‘diepe gevoel’ genoemd)

Brooks, Ch. (1983). Newer concepts of the autonomic systems role. Journal of the Autonomic Nervous System, 7, 199–212.CrossRef

Dennet, D. (1978). Artificial intelligence as philosophy and psychology. In D. Dennet (Ed.), Brainstorms. Cambridge: mit Bradford Book.

Drukker, J., & Jansen, J. C. (1975). Compendium anatomie. Lochem: De Tijdstroom bv.

Kahle, W. (1986). Sesam Atlas van de anatomie, Deel 3 Zenuwstelsel en zintuigen. Baarn: Bosch & Keuning NV.

Kandel, E. R. (1991). Principles of neural science (3rd ed.). New York: Appleton & Lange.

Nauta, W. J. H., & Feirtag, M. (1986). Fundamental neuroanatomy. New York: Freeman.

Kandel, E. R. et al. (2013). Principles of neural science (5th ed.). New York: McGraw-Hill.

Titel: Functionele neuro-anatomie
Auteur: Dr. Ben van Cranenburgh
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Boek: Neurowetenschappen
Print ISBN: 978-90-368-2492-7

Elektronisch ISBN: 978-90-368-2493-4

Copyright: 2020
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-2493-4_3

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Samenvatting

Log in om toegang te krijgen