Eten en drinken bij dementie

Met eten en drinken zijn we de hele dag bezig. We ontbijten, lunchen en dineren en daar tussendoor drinken en eten we ook regelmatig. Het is belangrijk te letten op wat je eet en drinkt. Bij mensen met dementie geldt dit nog sterker dan voor gezonde mensen. Door dementie ontstaat namelijk een verhoogd risico op ondervoeding, op een tekort aan voedingsstoffen en op uitdroging. Daarnaast zijn er diverse ziekten en aandoeningen die invloed hebben op eten en drinken. Bewegen speelt een belangrijke rol bij eten en drinken. Eten en drinken kan ook aangewend worden om de kwaliteit van leven te verbeteren. In dit hoofdstuk bespreken we deze onderwerpen.

Naarmate mensen ouder worden, gaan voorheen vanzelfsprekende handelingen als eten en drinken steeds moeizamer. Dementie maakt eten en drinken nog moeilijker. Regelmatig weren mensen met dementie eten en drinken af. In dit hoofdstuk leggen we eerst uit wat dit afweergedrag precies is. Daarna bespreken we diverse oorzaken van afweergedrag, namelijk moeite hebben met kauwen en slikken, neurologische stoornissen, behoeften die veranderen en psychische problematiek. Bij elke oorzaak wordt uitgelegd hoe de verzorgende of mantelzorger mensen met dementie kan helpen. Het vijfstappenplan uit de richtlijn Omgaan met afweergedrag bij eten en drinken van bewoners met dementie is daarbij een nuttig houvast.

Om gezonde voeding te kunnen aanbieden, bespreken we in dit hoofdstuk verschillende aspecten daarvan. Allereerst bespreken we mediterrane voeding. Om de basis van gezond eten en drinken in de vingers te krijgen vatten we de adviezen van de Gezondheidsraad samen. Daarna geven we informatie over vetten, eiwitten, koolhydraten, vitamines en mineralen. Die informatie helpt om de juiste voedingsmiddelen voor mensen met dementie te vinden. De aanbevelingen voor voedingsmiddelen bespreken we aan de hand van de Schijf van Vijf.

Als zorgprofessionals en mantelzorgers zien hoe belangrijk eten en drinken is voor mensen met dementie, begrijpen ze het belang van goede zorg beter. Voor het ontwikkelen van goede zorg zijn bewustwording, stapsgewijs werken, duidelijk communiceren en goede samenwerking nodig. In dit hoofdstuk bespreken we al deze aspecten. Daarnaast hoort er in een instelling een eet- en drinkcultuur te zijn. Vijf tips in dit hoofdstuk helpen zo’n cultuur te creëren. Het Ambiance-draaiboek geeft met name verzorgenden hierbij houvast. Dan komt het restaurant van zorgaanbieders aan de orde: dit zou zo ingericht moeten zijn dat ouderen er betaalbaar en prettig eten. Aan het eind van dit hoofdstuk bespreken we ook eten en drinken bij ouderen die zelfstandig wonen.

Eten en drinken is van grote invloed op het leven van ouderen met dementie. In een verzorgingshuis hebben de verzorgenden in dat proces een belangrijke rol. De verzorgende is degene die inventariseert wat iemand eet of drinkt. De verzorgende beoordeelt ook welke veranderingen in het patroon nodig zijn. Zij is daarnaast verantwoordelijk voor samenwerking met diëtisten, logopedisten en naasten. Verzorgenden wegen de mensen met dementie regelmatig. Ze zijn verantwoordelijk voor het signaleren van ondervoeding, vormen van afweergedrag en slikproblemen. Om een verslechtering van de gezondheid op tijd voor te zijn gebruiken ze signaleringsinstrumenten. Ze bevorderen zo veel mogelijk het samen koken en gebruiken eten en drinken om herinneringen op te halen. Verzorgenden krijgen ook te maken met complexe ethische vragen. Wat te doen als de bewoner consequent niet wil of kan eten of drinken? Is kunstmatige voeding toedienen verantwoorde zorg? Als mensen met dementie niet meer willen of kunnen eten en drinken, overleggen verzorgenden extra met arts en familie. In dit hoofdstuk besteden we speciaal aandacht aan de rol van de verzorgende bij deze taken en ethische vragen.