Skip to main content
Top

2010 | Boek

Ergotherapie bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers

Het EDOMAH-programma

Auteurs: Maud Graff, Margot van Melick, Marjolein Thijssen, Patricia Verstraten, Jana Zajec

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

insite
ZOEKEN

Over dit boek

Ergotherapie bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers' bevat de beschrijving van en praktische werkmaterialen voor een nieuw evidence based ergotherapieprogramma voor diagnostiek en behandeling van ouderen met dementie en hun mantelzorgers aan huis: het EDOMAH-programma. In deze vorm van ergotherapie zijn alle elementen van succesvolle psychosociale interventies terug te vinden: gerichtheid op persoonlijke behoeften en mogelijkheden, en intensieve begeleiding.

In deel 1 worden achtergronden gegeven van dit interventieprogramma. Deel 2 is een werkboek dat de praktische toepassing van dit programma beschrijft in concreet uitgewerkte stappen en handelingen voor de ergotherapeut. De bijlagen in deel 3 bevatten diverse praktische materialen die direct bruikbaar zijn bij de toepassing van het programma. De dvd-rom bevat filmfragmenten uit de praktijk en printbare interview- en observatie-instrumenten. Dit praktijkboek is bedoeld voor ergotherapeuten die thuiswonende ouderen met lichte en matige dementie en hun mantelzorgers behandelen.

Inhoudsopgave

Voorwerk

Achtergronden van het EDOMAH-programma

Voorwerk
1 Ontwikkeling en evaluatie van EDOMAH, een evidence-based interventieprogramma
Samenvatting
Het interventieprogramma dat in dit boek wordt beschreven, wordt het ‘EDOMAH’-programma genoemd. EDOMAH staat voor: Ergotherapie bij Dementerende Ouderen en hun Mantelzorgers Aan Huis.1
Maud Graff, Margot van Melick, Marjolein Thijssen, Patricia Verstraten, Jana Zajec
2 Theoretische achtergronden van het EDOMAH-programma
Samenvatting
Het EDOMAH-programma werd ontwikkeld in de periode 1997-1998 en bevatte de eerste cliëntsysteemgerichte ergotherapierichtlijn in Nederland. Het EDOMAH-programma heette destijds: ‘Standaard voor de ergotherapie-behandeling van geriatrische patiënten met niet-ernstige cognitieve stoornissen en hun mantelzorgers’[2-4] en was ontwikkeld voor meer cognitieve stoornissen dan alleen dementie. Vanwege de evidence[5-8] en de praktijkervaring met deze richtlijn bij de doelgroep ouderen met dementie en hun mantelzorger, is het huidige EDOMAH-programma geheel op ouderen met dementie en hun mantelzorgers toegespitst. Het theoretische kader van dit EDOMAH-programma is gelijk gebleven, maar ook met voorbeelden toegespitst op de huidige doelgroep. Het hele ergotherapeutisch proces van dit EDOMAH-programma is gebaseerd op twee theoretische kaders: het cliënt-gecentreerdeModel of Human Occupation (MOHO[9]) en het systeemgerichte Etnografisch Raamwerk.[10-11] Daarnaast zijn het plan van aanpak en de uitvoering van deze ergotherapie-interventie eveneens gebaseerd op het Cognitive Disabilities Model[12] en het Consultmodel.[13,14] Er wordt in de ergotherapie-interventie volgens het EDOMAH-programma ook gebruikgemaakt van levens-verhaalmethoden en basisprincipes van belevingsgerichte zorg.[15-17] De afgelopen jaren is cliëntgecentreerd en systeemgericht werken in de ergotherapie in Nederland meer centraal komen te staan en worden ook andere cliëntgecen-treerde en systeemgerichte modellen als kader in de ergotherapie toegepast. De hierboven genoemde modellen, methoden en basisprincipes zijn in het huidige EDOMAH-programma gehandhaafd gebleven omdat deze relevant, effectief en waardevol zijn gebleken voor de ergotherapie-interventie aan huis van ouderen met dementie en hun mantelzorgers.[5-8] De genoemde theoretische grondslagen worden in dit hoofdstuk nader toegelicht.
Maud Graff, Margot van Melick, Marjolein Thijssen, Patricia Verstraten, Jana Zajec
3 Dementie
Samenvatting
Er bestaan verschillende soorten dementie en elke dementie heeft haar eigen kenmerken. Voor de ergotherapeut is het belangrijk kennis te hebben van het ziektebeeld dementie en de gevolgen hiervan. Enerzijds om het ergotherapeutisch proces goed vorm te geven en anderzijds omdat met name de mantelzorger behoefte heeft aan voorlichting over het ziektebeeld en over wat deze in de toekomst kan verwachten.
Maud Graff, Margot van Melick, Marjolein Thijssen, Patricia Verstraten, Jana Zajec
4 De oudere met dementie
Samenvatting
In dit hoofdstuk wordt beschreven hoe de huidige gezonde oudere, de kwetsbare oudere en de oudere met dementie worden gezien in de literatuur. Ouderen worden in de loop van de tijd geconfronteerd met achteruitgang in fysieke, psychische en sociale mogelijkheden. Dit hindert hen in het uitvoeren van dagelijkse activiteiten, het vervullen van bepaalde rollen en het deelnemen aan sociale activiteiten.
Maud Graff, Margot van Melick, Marjolein Thijssen, Patricia Verstraten, Jana Zajec
5 De mantelzorger
Samenvatting
In dit hoofdstuk wordt een beeld geschetst van de mantelzorger van de oudere met dementie, die volgens het EDOMAH-programma eveneens als cliënt wordt betrokken bij de ergotherapie-interventie. Elke mantelzorger heeft zijn eigen perspectief en kan problemen ervaren in zijn rol als mantelzorger. Het is voor de ergotherapeut belangrijk om zich hiervan bewust te zijn. In dit hoofdstuk wordt uitgelegd hoe de ergotherapeut inzicht kan krijgen in de draagkracht, draaglast, behoeften en wensen van de mantelzorger, en hoe de ergotherapeut de interventies hierop aan kan sluiten. Ook worden landelijke ontwikkelingen met betrekking tot (het verlenen van) mantelzorg en het (cliënt-)systeemgericht werken toegelicht.
Maud Graff, Margot van Melick, Marjolein Thijssen, Patricia Verstraten, Jana Zajec
6 De ergotherapeut
Samenvatting
Dit hoofdstuk beschrijft het verhaal van de ergotherapeut die het EDOMAHprogramma toepast gedurende het hele behandelproces. Het verhaal van de ergotherapeut bestaat enerzijds uit het redeneren, afwegingen en keuzes maken tijdens de ergotherapie-interventie volgens het EDOMAH-programma. Deze afwegingen zijn ook te vinden in deel 2, Praktische toepassing van het ergotherapieprogramma, en zo nodig wordt daarnaar verwezen. Anderzijds bevat het verhaal van de ergotherapeut ook de praktijkcontext waarin het EDOMAHprogramma wordt geïmplementeerd. Kenmerkend voor de werkwijze volgens dit ergotherapieprogramma is de aandacht voor het betekenisvol handelen van de oudere met dementie en de mantelzorger. Een grote mate van creativiteit, kennis over dementie en betekenisvolle activiteiten is bij ergotherapeuten van groot belang. Ook is zelfkennis over de eigen capaciteiten, waarden en normen belangrijk. De vragen, twijfels, keuzes en successen tijdens het proces van uitvoering van het EDOMAH-programma zijn onderdeel van het hele verhaal van de ergotherapeut.
Maud Graff, Margot van Melick, Marjolein Thijssen, Patricia Verstraten, Jana Zajec
7 Doelbepaling en plan van aanpak
Samenvatting
In dit hoofdstuk staat de fase van doelbepaling en plan van aanpak centraal. Doelbepaling is een belangrijke stap, die nadrukkelijk samen met de patiënt en mantelzorger wordt uitgevoerd. Dit hoofdstuk beschrijft de achtergronden en visie op het belang van de doelbepaling en het plan van aanpak. Het hoofdstuk sluit af met een conclusie en verwijzing naar de fase van doelbepaling in deel 2 ‘Praktische toepassing van het EDOMAH-programma’.
Maud Graff, Margot van Melick, Marjolein Thijssen, Patricia Verstraten, Jana Zajec
8 Uitvoering van ergotherapeutisch plan van aanpak
Samenvatting
De uitdaging van de ergotherapie-interventie volgens het EDOMAH-programma is het begeleiden van de oudere met dementie in het uitvoeren van betekenisvolle activiteiten. Het doel hierbij is om zowel het gevoel van eigenwaarde en de persoonlijke effectiviteit van de oudere met dementie te verbeteren als het gevoel van competentie van de mantelzorger te vergroten. De ergotherapieinterventie richt zich altijd op zowel de oudere met dementie als op de mantelzorger. Het is mogelijk dat (deel)sessies alleen op de oudere met dementie of alleen op de mantelzorger gericht zijn. Echter, de kracht van de ergotherapieinterventie is gelegen in het op elkaar afstemmen van de behoeften van de oudere met dementie en van de mantelzorger.
Maud Graff, Margot van Melick, Marjolein Thijssen, Patricia Verstraten, Jana Zajec

Praktische toepassing van het EDOMAH-programma

Voorwerk
A Probleeminventarisatie en -analyse
Samenvatting
Alle stappen van de ergotherapie-interventie die hieronder beschreven staan, vinden plaats in de thuissituatie van de oudere met dementie en zijn mantelzorger. Wanneer een oudere opgenomen is in een instelling of ziekenhuis, is het mogelijk dat enkele stappen al in de instelling worden uitgevoerd, waarna de ergotherapie-interventie in de thuissituatie gecontinueerd wordt. Om de stappen uit de fase van probleeminventarisatie en -analyse te kunnen doorlopen zullen ongeveer vier à vijf ergotherapiesessies nodig zijn.
Maud Graff, Margot van Melick, Marjolein Thijssen, Patricia Verstraten, Jana Zajec
B Doelbepaling
Samenvatting
Als de probleeminventarisatie en -analyse is afgerond is het belangrijk om tot duidelijke doelen en afspraken te komen. Met de informatie uit de fase van probleeminventarisatie en -analyse maak je een overzicht van alle mogelijke aandachtspunten die je tijdens deze fase van de oudere met dementie en mantelzorger hebt gehoord en die jezelf hebt gezien en opgemerkt. Hierbij is je ergotherapeutische expertise erg belangrijk. Op grond van die expertise bepaal je onder andere wat er binnen de ergotherapie-interventie valt en welke verwachtingen er aan het handelen gesteld kunnen worden.
Maud Graff, Margot van Melick, Marjolein Thijssen, Patricia Verstraten, Jana Zajec
C Uitvoering plan van aanpak
Samenvatting
In de fase van doelbepaling en plan van aanpak is samen met de oudere met dementie en/of mantelzorger bepaald aan welke doelen gaat worden gewerkt. Mogelijk dat gedeelten van de interventie alleen op de oudere met dementie of alleen op de mantelzorger zijn gericht, maar de kracht van de interventie zit in het op elkaar afstemmen van de behoeften van de oudere met dementie en van de mantelzorger. Wanneer een doel betrekking heeft op het handelen van de oudere met dementie, is de mantelzorger vaak onmisbaar om de gekozen compensatiestrategie in het dagelijks handelen te implementeren.
Maud Graff, Margot van Melick, Marjolein Thijssen, Patricia Verstraten, Jana Zajec
Nawerk
Meer informatie
Titel
Ergotherapie bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers
Auteurs
Maud Graff
Margot van Melick
Marjolein Thijssen
Patricia Verstraten
Jana Zajec
Copyright
2010
Uitgeverij
Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN
978-90-313-7874-6
Print ISBN
978-90-313-7873-9
DOI
https://doi.org/10.1007/978-90-313-7874-6