Epiloog

Mijn terugblik heb ik afgesloten in het jaar 1970, hoewel het mij gegund is daarna als particulier persoon nog op allerlei wijzen in onderwijs en werk, in Groningen en in het buitenland bovendien in redactioneel werk actief te zijn. De grote veranderingen die zich sindsdien voltrokken, heb ik met belangstelling en zoals uit eerdere opmerkingen gebleken is, niet altijd met enthousiasme gevolgd. Er waren ontwikkelingen met positieve aspecten zoals bijvoorbeeld in de zelfhulpgroepen en de uitbreiding van vrijwilligerswerk. In de opleidingssector werd nog wel eens de kwaliteit aan de kwantiteit opgeofferd en was er, zoals overigens vaak ook in de werkvelden, meer behoefte aan ‘fundamentele democratie’ (wat dat dan ook mocht zijn), dan aan goede service aan cliënten. Ik wil daarop nu niet verder ingaan; wat gebeurd is, is gebeurd. Wel moet ik, ook in het bijzonder bij de ontwikkelingen in de jaren tachtig en wat vanuit de politiek in de hulpverlening en de opleiding daartoe thans vaak plaats vindt, nogal eens denken aan de woorden in een van de Bommelstrips in het NRC Handelsblad (Tom Poes en het Bommelverschiet 01627) gemaakt, dat ‘de achteruitgang de vooruitgang ingehaald heeft’. En de sociale hulpverlening die in de jaren vijftig en zestig zulk een wezenlijke plaats in de samenleving innam, is weer in de marge daarvan geraakt.