Endodontologie

Voorwerk

1 Inleiding

Samenvatting

De zachte bindweefselkern van tand en kies wordt tandmerg of tandpulpa genoemd. De buitenste cellaag van de pulpa wordt gevormd door de dentinevormende odontoblasten (figuur 1.1). Celuitlopers van de odontoblasten strekken zich uit in de dentinetubuli (figuur 1.2).

Syo K. Thoden van Velzen

2 Gevaren voor de pulpa

Samenvatting

Het endodontium wordt beschermd door de glazuurlaag en het parodontium. Een lek in deze bescherming stelt het endodontium bloot aan toxinen en antigenen uit de ‘buitenwereld’ met als gevolg een lokale ontsteking, die, in het geval dat ook micro-organismen de pulpa binnen zijn gedrongen, bijna altijd tot een irreversibele pulpitis en vervolgens pulpanecrose leidt.

Syo K. Thoden van Velzen

3 Pulpapathologie

Samenvatting

De pulpa, hier gebruikt in de betekenis van endodontium, is een orgaan dat in tweeërlei opzicht uniek is te noemen. De pulpa heeft namelijk cellen die nergens anders voorkomen, de odontoblasten, en zij wordt praktisch gesproken geheel ingesloten door hard weefsel.

Syo K. Thoden van Velzen

4 Resorptie

Samenvatting

Pathologisch verlies van tandweefsel wordt veroorzaakt door cariës, erosie, abrasie of fracturen, maar ook door resorptie. Resorptie is het proces waarbij tandweefsel wordt afgebroken door osteoclasten. De osteoclasten worden vaak aangeduid als odontoclasten, cementoclasten, of soms als dentoclasten als het om de afbraak van tandweefsel gaat.

C. Jan Warnsinck

5 Microbiologie van pulpitis en pulpanecrose

Samenvatting

Er is verband tussen de klinische toestand van het endodontium (gezonde pulpa, pulpitis, pulpitis met parodontitis apicalis, pulpanecrose en pulpanecrose met parodontitis apicalis) en de aanwezigheid van micro-organismen in de pulpaholte.

A. Rifat Őzok, Linda B. Peter

6 Gevolgen van pulpitis en pulpanecrose

Samenvatting

Een doorbreking van het glazuur leidt, zoals al werd uiteengezet in hoofdstuk 3, tot een ontsteking van het pulpaweefsel, een locale pulpitis, als gevolg van de instroom van enzymen, toxinen en antigenen en het binnendringen van micro-organismen. Indien de instroom niet wordt gestopt, breidt de ontsteking zich apicaalwaarts uit, terwijl onder de glazuur-dentinelaesie weefselnecrose optreedt en zich (micro)abcessen vormen.

Syo K. Thoden van Velzen

7 Pathologie van de periapex

Samenvatting

Klinisch laten de aandoeningen van de periapex zich als volgt indelen:

1

Periapicale aandoeningen geassocieerd met pulpitis en pulpanecrose:

a

Parodontitis apicalis:

• primair acuut
• chronisch
• secondair acuut (vaak pijnlijke opvlamming)

 

b

Bijverschijnselen van parodontitis apicalis:

• pijn
• apicale wortelresorptie
• apicale hypercementose
• focale chronische scleroserende osteomyelitis

 

 

Syo K. Thoden van Velzen

8 Endodontologische diagnostiek

Samenvatting

In dit hoofdstuk worden de opeenvolgende stappen behandeld van het endodontisch diagnoseproces. Het verschijnsel pijn met een endodontische oorzaak wordt beschreven en er wordt uitgebreid ingegaan op de klinische, diagnostische tests. Bij de klinische classificatie van pulpale en periapicale aandoeningen komen alle endodontische diagnoses aan de orde.

Luc W.M. van der Sluis

9 Diagnostiek van tandpijn van niet-odontogene oorzaak

Samenvatting

De definitie van pijn van de International Association for the Study of Pain is de volgende: ‘Pijn is een onaangename, sensorische of emotionele ervaring samenhangend met actuele of potentiële weefselbeschadiging of beschreven in termen van een dergelijke beschadiging.’

C. Jan Warnsinck

10 Vitale pulpabehandeling

Samenvatting

Hiervóór werden de gevaren besproken die de gezondheid van de pulpa bedreigen, en de gevolgen die pulpa-infectie en -necrose kunnen hebben. In het nu voorliggende hoofdstuk wordt uiteengezet hoe pulpa-infectie kan worden bestreden en hoe een element met een ontstoken pulpa moet worden behandeld om genezing te bewerkstelligen en de aangerichte schade zo veel mogelijk te beperken.

Paul R. Wesselink

11 Inleiding tot de wortelkanaalbehandeling

Samenvatting

Uit epidemiologisch onderzoek van de gegevens in de databestanden van zorgverzekeraars blijkt dat na initiële wortelkanaalbehandeling, soms met apicale chirurgie of na herbehandeling, het element in een groot aantal gevallen behouden bleef.

Syo K. Thoden van Velzen, Paul R. Wesselink

12 Anatomie en openen

Samenvatting

Onvoldoende reiniging van het wortelkanalenstelsel is een van de belangrijkste oorzaken van het mislukken van de wortelkanaalbehandeling. Een te rigoureuze aanpak van de reiniging leidt echter tot beschadiging van de apex,¹ tot perforatie van de wortel en tot een ernstige verzwakking van het betrokken gebitselement.

Linda B. Peters

13 Vormgeving, reiniging en desinfectie

Samenvatting

Het doel van de wortelkanaalbehandeling is de volledige verwijdering uit de pulpaholte van alle weefselresten en micro-organismen. Daarvoor is een directe, onbelemmerde toegang tot de wortelkanalen een noodzaak. De endodontische opening is daarom een cruciale, eerste stap in de wortelkanaalbehandeling.

Linda B. Peters, Luc W.M. van der Sluis, Paul R. Wesselink

14 Vullen van het wortelkanalenstelsel

Samenvatting

De wond die na verwijdering van het pulpaweefsel achterblijft en die vervolgens door instrumentatie en irrigatie is schoongemaakt en gedesinfecteerd, wordt niet met epitheel afgedekt en staat dus bloot aan de gevaren van (her)infectie.

Hagay Shemesh, Paul R. Wesselink

15 Complicaties bij de wortelkanaalbehandeling

Samenvatting

Diverse complicerende factoren kunnen de wortelkanaalbehandeling bemoeilijken en de kans op periapicale genezing verminderen. Sommige zijn al preoperatief aanwezig, andere ontstaan tijdens de behandeling. De meest voorkomende worden in het vervolg van dit hoofdstuk besproken.

Paul R. Wesselink

16 Restauratie na wortelkanaalbehandeling

Samenvatting

De prognose van endodontisch behandelde gebitselementen hangt niet alleen af van een voldoende bacterievrij wortelkanaal en van de coronale en apicale afsluiting daarvan, maar wordt ook bepaald door de manier waarop deze doorgaans verzwakte gebitselementen door een vulling of kroon met opbouw tegen breuk zijn beschermd.

H. Peter, B. Bolhuis

17 Postoperatieve, periapicale pathologie

Samenvatting

In hoofdstuk 10 werd gemeld dat een adequaat uitgevoerde wortelkanaalbehandeling bij non-vitale elementen in ongeveer 80% en bij (rest)vitaliteit van de pulpa in ongeveer 90% van de behandelingen tot genezing van de parodontitis apicalis leidt.

Paul R. Wesselink, Syo K. Thoden van Velzen

18 Herbehandeling

Samenvatting

Een niet-opgemerkt en derhalve niet-behandeld kanaal, ‘lengteverlies’ bij de preparatie, een te korte, te lange of slecht geadapteerde wortelkanaalvulling, een achtergebleven, afgebroken stuk van een instrument, een perforatie, een ondoorgankelijk kanaal, zijn alle, in meer of mindere mate, negatief gecorreleerd met periapicale genezing.

Paul R. Wesselink

19 Chirurgische endodontie

Samenvatting

Veelal blijkt de noodzaak voor chirurgische endodontie pas als de wortelkanaalbehandeling niet het beoogde resultaat heeft opgeleverd. Derhalve is in hoofdstuk 17 het indicatiegebied voor chirurgische behandeling na het uitblijven van genezing na een kanaalbehandeling besproken.

Fenneke Dommering, Linda B. Peters, Birgitte M.T. Tulp

20 Wisselwerking tussen endodontium en parodontium

Samenvatting

Endodontium en parodontium komen met elkaar in contact (1) fysiologisch via de anatomie, en (2) niet-fysiologisch.

Paul R. Wesselink

21 Behandeling van tand- en kiespijn

Samenvatting

Gebitselementen kunnen pijnlijk, en soms zeer pijnlijk, zijn door:

1

dentinetubuli die geopend zijn naar de mondholte, bijvoorbeeld bij blootliggende tandhalzen, bij abrasie en erosie, bij een ongecompliceerde kroonfractuur, bij lekkage langs een restauratie;

 

2

excitatie van de pulpale zenuwvezels door elektrische stroom, bijvoorbeeld bij contact van verschillende metalen in de mond, bij contact met een elektrische pulpatester;

 

3

pulpitis, bijvoorbeeld bij cariës, bij preparatietrauma, bij luxatie, bij onvolledige of volledige fractuur van kroon en/of wortel, bij beweging van fractuurdelen, bij een gecompliceerde kroon-, kroon/wortel- of wortelfractuur (par. 25.2);

 

Paul R. Wesselink

22 De wijd open apex

Samenvatting

Een specifiek probleem vormt de behandeling van elementen met een ‘open apex’, dat wil zeggen elementen waarvan de wortelvorming (nog) niet is voltooid en de apex wijd open is. Wanneer de pulpa vitaal is, moet worden gestreefd naar behoud van de pulpavitaliteit, om zo afvorming van de wortel (apexogenese) te bewerkstelligen.

Andreas K. Braun, Paul R. Wesselink

23 Cervicale dentinegevoeligheid

Samenvatting

Cervicale dentinegevoeligheid is een veelvoorkomend probleem. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 15-40% (afhankelijk van de prikkel die werd toegepast) van de volwassenen te maken heeft met pijn afkomstig van blootliggend dentine.

Luc W.M. van der Sluis

24 Bleken van endodontisch behandelde elementen

Samenvatting

Het bleken van gebitselementen heeft de laatste jaren aan populariteit gewonnen. Enerzijds heeft dit te maken met de toegenomen gebitsbewustheid van patiënten, in het bijzonder voor cosmetische verbeteringen, en anderzijds met de toegenomen aandacht van de professie voor esthetische tandheelkunde.

C. Jan Warnsinck

25 Endodontische aspecten van tandletsel

Samenvatting

Beschadigingen van gebitselementen als gevolg van een mechanisch trauma worden in de algemene tandartspraktijk frequent gezien. Epidemiologisch onderzoek toont aan dat bijna een kwart van de twaalfjarigen beschadigingen aan de blijvende gebitselementen heeft door mechanisch trauma. Hierbij is een duidelijk verschil te zien tussen jongens en meisjes.

Michiel J.H. de Cleen

26 Pulpamanifestaties van erfelijke en verworven ziekten

Samenvatting

De tand is een complex orgaan met ectodermale, neuro-ectodermale en mesodermale componenten. Genetische defecten die een of meer van deze componenten beïnvloeden, kunnen vanzelfsprekend ook gevolgen hebben voor de tandgroei en de pulpa.

Syo K. Thoden van Velzen

Erratum behorend bij: Vitale pulpabehandeling

Paul R. Wesselink

Nawerk