Gepubliceerd in:

2016 | OriginalPaper | Hoofdstuk

19. Endocrien weefsel

Auteurs : Anthony L. Mescher, prof.em.dr. E. Wisse, dr. C.P.H. Vreuls, prof.dr. J.-L. Hillebrands

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Samenvatting

De hypofyse heeft twee grote delen: de neurohypofyse en de adenohypofyse, die respectievelijk uit twee (pars nervosa en infundibulum) en drie (pars distalis, pars intermedia en pars tuberalis) onderdelen bestaan.
De pars nervosa van de neurohypofyse is via het infundibulum verbonden met de hypothalamus.
De pars distalis (voorkwab) van de adenohypofyse zet zich voort in de pars tuberalis, die de steel van het infundibulum omgeeft.
Tussen beide grote delen ligt de dunne pars intermedia, waar ook de zakjes van rathke worden aangetroffen.
Tussen neuronen van de hypothalamus en de hypofyse bevindt zich een poortader-systeem, dat wil zeggen dat het capillairnet van de hypothalamus via een poortader verbonden is met het capillairnet van de hypofyse.
Dit poortadersysteem vervoert ‘releasing’ hormonen van de hypothalamus naar de cellen van de adenohypofyse, waar ze de secretie van hypofysehormonen stimuleren.
De endocriene cellen van de voorkwab kunnen op basis van hun klassieke, histologische kleureigenschappen worden onderverdeeld in acidofiele, basofiele en chromofobe cellen.
Chromofobe cellen bevatten geen secretiegranula en kleuren daardoor zwak of helemaal niet. De cellen kunnen op basis van bijkomende immunocytochemische kleuring worden geïdentificeerd.
Acidofiele cellen produceren voornamelijk somatotropine (groeihormoon) of prolactine.
Onder de basofiele cellen produceren de:

gonadotrope cellen:	- follikelstimulerend hormoon (FSH) - luteïniserend hormoon (LH)
thyreotrope cellen:	- thyroïdstimulerend hormoon (TSH)
corticotrope cellen	- precursor (POMC) van het adrenocorticotrope hormoon (ACTH) - lipotroop hormoon (LPH), dat melanocyten stimuleert om melanine te maken en dat de lypolyse en steroïdogenese bevordert

Een deel van de neuronen in de hypothalamus synthetiseren vasopressine of ADH, andere neuronen produceren oxytocine. Beide worden na transport opgeslagen in de axonale einden in de neurohypofyse, de lichaampjes van Herring.

Bijnieren hebben een medulla (merg) en een cortex (schors). De cortex wordt in drie lagen onderverdeeld (van buiten naar binnen): de zona glomerulosa, zona fasciculata en de zona reticularis.
De cellen van de z. glomerulosa produceren aldosteron en andere mineralocorticosteroïden.
Deze hormonen beïnvloeden de elektrolytenniveaus.
De celstrengen van de zona fasciculata produceren glucocorticoïden (cortisol), die onderdelen van het koolhydraatmetabolisme regelen.
De zona reticularis heeft een netwerk van cellen dat het androgeenhormoon DHEA (dehydro-epiandrosteron) aanmaakt, dat zowel bij mannen als vrouwen wordt omgezet in testosteron.
De chroomaffiene cellen van de bijnier medulla maken adrenaline of noradrenaline die de stressreactie regelen.

De eilandjes van langerhans in de pancreas worden gevormd door groepen licht-kleurende cellen, die gelegen zijn tussen een grote massa cellen van de exocriene pancreas.
De meeste cellen zijn β-cellen die insuline maken, naast α-cellen (glucagon), δ-cellen (somatostatine) en PP-cellen (pancreaspolypeptide).

De schildklier heeft een specifieke opbouw met follikels die bestaan uit een laag enkele kubische epitheelcellen (thyrocyten). Deze omvatten een rond, gesloten lumen gevuld met thyreoglobuline, ook wel het gelatineuze colloïd genoemd.
Thyreoglobuline is een grote glycoproteïne waarin de tyrosine-eenheden gejodeerd zijn als precursor van het thyroïdhormoon thyroxine (T1₄) en tri-jodothyronine (T₃). T₃ en T₄ komen vrij door endocytose en lysosomale bewerking van het colloïd.
Tussen de follikels liggen blekere cellen: de parafolliculaire cellen of C-cellen, die het polypeptidenhormoon calcitonine produceren. calcitonine verlaagt de bloedcalciumspiegel.

Op de achterzijde van de schildklier bevinden zich vier kleine bijschildklieren, die opgebouwd zijn uit hoofdcellen. Deze hoofdcellen maken parathyroïdhormoon (PTH), dat de bloedcalciumspiegel verhoogt.

De cellen van de epifyse (pijnappelklier) zijn aangepaste neuronen en worden pinealocyten genoemd. Ze produceren melatonine.
Neurale verbindingen tussen de retina en de pinealocyten regelen de uitscheiding van melatonine als onderdeel van de biologische klok (circadiaans ritme of dag-en-nachtritme).
De epifyse bevat corpora amylacea, het hersenzand.