Skip to main content
Mijn bibliotheek
Shop
Nieuws Boeken Tijdschriften Toetsvragen Web-tv Video Audio
Tips voor Mijn BSL
Inloggen
Top

2025 | Boek

hoofdstuk lezen eerste hoofdstuk lezen

Emotieregulatie bij kinderen en adolescenten in de praktijk

Leidraad voor het begrijpen, versterken en trainen van emotieregulatie

Redacteuren: Caroline Braet, Matthias Berking

Uitgeverij: BSL Media & Learning

Inhoudsopgave
insite
ZOEKEN

Over dit boek

Dit boek biedt een effectieve emotieregulatietraining voor kinderen en adolescenten tussen de 10 en 16 jaar. Het is een leidraad voor het begrijpen, versterken en trainen van emotieregulatie.

Emotieregulatie bij kinderen en adolescenten in de praktijk beschrijft de meest recente inzichten met betrekking tot emotieregulatie. Het laat zien waarom kinderen en adolescenten moeite kunnen hebben om emoties te reguleren en hoe zich dit kan uiten. Sommige kinderen reageren agressief, anderen gaan erover piekeren, terwijl weer andere kinderen ze proberen te vermijden door overmatig te eten of te gamen. Dit wordt geïllustreerd aan de hand van voorbeelden uit diverse klinische groepen (jongeren met angst, depressie, burn-out, eetstoornissen, obesitas, verslaving of gedragsproblemen).

In het praktische deel van het boek wordt de toepassing van de evidence-based emotieregulatietraining EuREKA beschreven. De training bestaat uit 12 sessies waarbij technieken om de eigen emoties beter te reguleren in een vaste volgorde aan kinderen en adolescenten worden aangeleerd. De sessies zijn uitgewerkt in het bijbehorende Werkboek emotieregulatie bij kinderen en adolescenten in de praktijk. Ook bevat het boek tips voor zowel ouders als leerkrachten waarmee zij kinderen kunnen helpen bij het reguleren van hun emoties.

Emotieregulatie bij kinderen en adolescenten in de praktijk is bestemd voor behandelaren zoals (GZ-)psychologen, orthopedagogen, paramedici, jeugdartsen en psychiaters, en zij die daartoe in opleiding zijn. Daarnaast is het een waardevol boek voor iedereen die in de praktijk werkt met kinderen en adolescenten.

Deze tweede editie van Emotieregulatie bij kinderen en adolescenten in de praktijk is geheel geactualiseerd. De nieuwste wetenschappelijke inzichten en ervaringen uit de praktijk zijn verwerkt in deze nieuwe editie.

Inhoudsopgave

Voorwerk

Theorie

Voorwerk
1. Emotieregulatie bij kinderen: ontwikkeling en definities
Samenvatting
Emotieregulatie verwijst naar de pogingen die men onderneemt om invloed uit te oefenen op welke emoties men voelt, wanneer men die voelt en hoe deze emoties worden ervaren en uitgedrukt. Wanneer we spreken over emotieregulatie kan dit zowel gaan om het zorgen voor een goed gevoel als het ‘controleren’ van een slecht gevoel. Kinderen kunnen verschillende strategieën aanwenden om hun emoties te reguleren, en het leren van deze emotieregulatiestrategieën kan dan ook beschouwd worden als een belangrijke component van een succesvolle ontwikkeling bij kinderen. Bij de ontwikkeling van emotieregulatie spelen zowel intrapersoonlijke factoren, zoals het temperament van het kind, als interpersoonlijke factoren, zoals de familiale context, een rol. Dit is belangrijk, want emotieregulatie kan worden gezien als een centraal mechanisme voor de verklaring van welbevinden en psychische problemen bij kinderen en jongeren.
Lien Goossens, Caroline Braet, Jolien De Coen
2. Het meten van emotieregulatie bij kinderen en jongeren
Samenvatting
Er zijn reeds heel wat mogelijkheden om zowel emotieregulatiestrategieën, reacties en processen als vaardigheden in kaart te brengen. Gezien de transdiagnostische aard van het concept emotieregulatie, wordt in dit hoofdstuk dieper ingegaan op het meten van emotieregulatie aan de hand van de verschillende niveaus zoals gedefinieerd door de Research Domain Criteria (RDoC), een theoretisch raamwerk dat de onderliggende transdiagnostische mechanismen van psychopathologie in kaart tracht te brengen. Meer specifiek wordt stilgestaan bij de fundamentele biologische en neurologische determinanten van emotieregulatie, psychofysiologische correlaten van emotieregulatie, gedragsobservaties, emotie-inductieparadigma’s en zelfrapportagematen. Ten slotte wordt besproken hoe specifieke emotieregulatievaardigheden in kaart kunnen worden gebracht.
Marie-Lotte Van Beveren, Heleen Goemaere, Leentje Vervoort, Caroline Braet
3. Emotieregulatie bij jongeren met psychische klachten
Samenvatting
De manier van omgaan met emoties speelt een belangrijke onderliggende rol in de ontwikkeling van psychopathologie en dit is ook het geval bij kinderen en jongeren. Uit onderzoek bij zowel kinderen en jongeren als volwassenen blijkt dat emotiedisregulatie (bijv. beperkt emotioneel bewustzijn, een overmatig gebruik van maladaptieve emotieregulatiestrategieën, een tekort in het gebruik van adaptieve emotieregulatiestrategieën) verband houdt met de ontwikkeling en instandhouding van allerhande vormen van psychopathologie. Daarbij wordt het onderzoek naar de rol van emotieregulatie(strategieën) voor het begrijpen van psychopathologie grotendeels gestuurd vanuit twee visies, namelijk de transdiagnostische visie op emotieregulatie en de emotieregulatie-specificiteitshypothese. In dit hoofdstuk gaan we dieper in op beide visies en illustreren we de rol van emotieregulatie bij zeven klinische groepen: jongeren met depressie, school-burn-out, angst, eetstoornissen, obesitas, verslaving en gedragsproblemen.
Elisa Boelens, Annelies Van Royen, Taaike Debeuf, Wim De Mey, Lien Goossens, Marie-Lotte Van Beveren, Eva Van Malderen, Sandra Verbeken, Brenda Volkaert, Laura Wante
4. Emotieregulatie: bidirectionele rol van de zorgfiguren
Samenvatting
In dit hoofdstuk verkennen we de cruciale rol van zorgfiguren, zoals ouders en leerkrachten, in de ontwikkeling van emotieregulatie bij kinderen en jongeren. Aan de hand van het tripartite model belichten we hoe de interactie met zorgfiguren actief bijdraagt aan de emotieregulatie van kinderen, en hoe dit van invloed kan zijn op hun welbevinden en potentiële psychische problemen. We onderstrepen het belang van het bewust maken van zorgfiguren van deze wisselwerking en van hen vaardig maken in emotiecoaching. Door middel van emotiecoaching kunnen zorgfiguren de emoties van het kind helpen herkennen, benoemen, valideren en reguleren. Op deze manier krijgen kinderen en jongeren de gelegenheid om adaptieve emotieregulatiestrategieën te ontwikkelen en flexibel toe te passen, wat uiteindelijk bijdraagt aan een verbeterd emotioneel welbevinden.
Tiffany Naets, Inez Buyck, Wim De Mey, Maurane Desmet, Juliette Taquet, Annelies Van Royen, Henk Weymeis, Caroline Braet

Praktijk

Voorwerk
5. Versterken en trainen van emotieregulatie: wat zegt het onderzoek?
Samenvatting
Er is reeds uitgebreid onderzoek verricht bij volwassenen naar de effecten van diverse emotieregulatievaardigheden, zoals emotioneel bewustzijn en zelfcompassie, en naar specifieke strategieën, zoals cognitieve herbeoordeling en ruminatie. Ook bij jongeren is er al enige onderzoeksevidentie. In dit hoofdstuk concentreren we ons op onderzoek met betrekking tot het gebruik van specifieke emotieregulatiestrategieën en emotionele basisvaardigheden, zoals zelfcompassie en flexibiliteit, in zowel preventie als klinische behandeling van jongeren. We trappen dit hoofdstuk af met een diepgaande analyse van het effect van specifieke vaardigheden en strategieën bij jongeren binnen een schoolomgeving. Hierbij wordt ook aandacht besteed aan een specifieke training genaamd ‘Boost Camp’, die kan worden ingezet ter preventie van (sub)klinische symptomen in een schoolcontext. Vervolgens verdiepen we ons in de impact van de emotieregulatietraining EuREKA binnen klinische groepen.
Jolien Braet, Elisa Boelens, Taaike Debeuf, Marie-Lotte Van Beveren, Annelies Van Royen, Ine Verbiest, Brenda Volkaert, Laura Wante, Caroline Braet
6. EuREKA: een transdiagnostisch emotieregulatietrainingsprotocol voor kinderen en adolescenten met psychische klachten
Samenvatting
In dit hoofdstuk wordt de EuREKA-training stapsgewijs besproken. De EuREKA-training is een transdiagnostisch emotieregulatietrainingsprotocol voor jongeren met psychische klachten. De training is gebaseerd op de goed geëvalueerde Affect Regulation Training (ART) voor volwassenen, ontwikkeld door Berking en Whitley (2014). De ART bestaat uit zes competenties die sequentieel worden aangeleerd. Uniek in deze training is dat eerst emotionele basiscompetenties worden geleerd en pas daarna de bekendere regulatiestrategieën. Werken in deze volgorde zorgt ervoor dat de noodzakelijke basiscompetenties reeds aanwezig zijn en het leereffect van de regulatiestrategieën wordt vergroot. De EuREKA-training is ontworpen als een groepsprogramma dat bestaat uit twaalf bijeenkomsten en kan worden toegevoegd aan een individueel behandelprogramma. Het protocol wordt in dit hoofdstuk per bijeenkomst uitvoerig beschreven. Dit hoofdstuk verwijst ook naar een bijhorend werkboek voor de jongeren en naar een afgeleide en kortdurende variant genaamd EuREKA-ELP.
Caroline Braet, Elisa Boelens, Taaike Debeuf, Brenda Volkaert, Eva Van Malderen, Marie-Lotte Van Beveren, Sandra Verbeken, Henk Weymeis, Laura Wante
7. Emotieregulatie trainen binnen een schoolse context
Samenvatting
Dit hoofdstuk beschrijft de rationale, randvoorwaarden en toepassingen van het Boost Camp, een universeel preventieprogramma dat focust op het aanleren en stimuleren van zes verschillende emotieregulatievaardigheden. Het hoofdstuk start met een uiteenzetting van de relevantste inzichten en recentste studies uit het onderzoeksdomein, die als rationale hebben gediend voor de ontwikkeling van het programma. Daarna wordt uitgebreid ingegaan op de rol die leerkrachten kunnen innemen bij het organiseren van zulke school-gebaseerde preventieprogramma’s en op welke manier ze de emotieregulatievaardigheden van leerlingen positief kunnen beïnvloeden. Meer specifiek worden concrete tips en handvatten aangeboden met betrekking tot het fungeren als rolmodel, emotiecoaching en het scheppen van een veilig emotioneel klasklimaat. Vervolgens worden de mogelijkheden voor de toepassing van het Boost Camp-programma (voor wie, door wie, wat en hoe) toegelicht en wordt een overzicht gegeven van de sessiespecifieke inhoud van het programma.
Brenda Volkaert, Laura Wante, Elisa Boelens, Henk Weymeis, Caroline Braet
8. Versterken van emotieregulatie bij kinderen en jongeren binnen de eerstelijnspsychologische zorg
Samenvatting
Kortdurende behandelmodellen binnen de eerstelijnspsychologische zorg voor jongeren met milde tot matige psychische klachten maken ook vaak gebruik van emotieregulatiemethodieken. Het hoofddoel van de eerstelijnspsychologische aanpak is het verminderen van klachten door middel van het versterken van de coping of de persoonlijke stijl van de jongere. In dit hoofdstuk wordt ingezoomd op hoe de casusconceptualisatie in de eerstelijnspsychologische zorg verloopt aan de hand van het PrOP-model en wat de plaats van emotieregulatie hierin kan zijn. Daarnaast wordt besproken hoe de EuREKA-training gebruikt kan worden binnen de eerstelijnspsychologische zorg (EuREKA-ELP). Tot slot wordt de eerstelijnspsychologische aanpak geïllustreerd aan de hand van een casus.
Laura Wante, Nathalie Haeck, Henk Weymeis, Elisa Boelens, Brenda Volkaert, Caroline Braet
9. It takes a village: het betrekken van ouders bij EuREKA
Samenvatting
In dit hoofdstuk zijn richtlijnen opgenomen voor het betrekken van ouders bij EuREKA. Deze richtlijnen zijn gegrond in wetenschappelijk onderzoek omtrent zowel theorie als interventie. Daarnaast zijn ook praktijkgerichte ervaringen opgenomen. De in dit hoofdstuk beschreven richtlijnen zijn als gevolg hiervan sterk gelinkt aan de inhoud van EuREKA en niet bedoeld als losstaande oudertraining. De richtlijnen geven concreet weer op welke manier bijeenkomsten met ouders georganiseerd kunnen worden, maar laten bovendien ook voldoende ruimte voor de eigen inbreng van de EuREKA-trainer. Belangrijk om te vermelden is dat deze richtlijnen gebruikt kunnen worden om parallel met ouders te werken bij zowel de EuREKA-training als de EuREKA-ELP-variant.
Eva Van Malderen, Elisa Boelens, Marie- Lotte Van Beveren, Brenda Volkaert, Laura Wante, Caroline Braet
10. Afsluiting
Samenvatting
In dit afsluitende hoofdstuk stellen we onszelf enkele kritische vragen en illustreren we deze met eigen ervaringen. Is de aandacht voor emotieregulatie bij kinderen en adolescenten nieuw? Is deze EuREKA-training geëvalueerd? Wat kan lastig zijn bij het trainen van emotieregulatie? Is deze training cultuursensitief? Wat is er nog nodig in de toekomst? Een aantal van deze kwesties wordt geïllustreerd met een casus.
Caroline Braet, Jakke Coenye, Els Merlevede
Nawerk
Meer informatie
Titel
Emotieregulatie bij kinderen en adolescenten in de praktijk
Redacteuren
Caroline Braet
Matthias Berking
Copyright
2025
Uitgeverij
BSL Media & Learning
Elektronisch ISBN
978-90-368-3041-6
Print ISBN
978-90-368-3040-9
DOI
https://doi.org/10.1007/978-90-368-3041-6