Een 18-jarige voetballer werd gevraagd mee te spelen voor een nationaal bekend voetbalelftal. Eerst volgde een periode met zeer intensieve, bijna dagelijkse trainingen. Dit was een voorwaarde om uiteindelijk in het eerste elftal te kunnen meespelen. Na enkele weken kreeg hij pijn in beide onderbenen, rechts meer dan links; dit gebeurde steeds als hij ongeveer een halfuur had gesport. Weer enkele weken later kon hij geen volledige wedstrijd meer spelen vanwege toenemende pijn aan de laterale zijde van de onderbenen. Als de pijn erg hevig werd, ontstond volgens de patiënt ook een doof gevoel van de voet. Steeds als hij na het sporten een uur rust nam, waren de pijn en doofheid weer verdwenen. Omdat hij vreesde dat zijn voetballoopbaan niet door zou gaan, bezocht hij een fysiotherapeut.
Een 18-jarige voetballer werd gevraagd mee te spelen voor een nationaal bekend voetbalelftal. Eerst volgde een periode met zeer intensieve, bijna dagelijkse trainingen. Dit was een voorwaarde om uiteindelijk in het eerste elftal te kunnen meespelen. Na enkele weken kreeg hij pijn in beide onderbenen, rechts meer dan links; dit gebeurde steeds als hij ongeveer een halfuur had gesport. Weer enkele weken later kon hij geen volledige wedstrijd meer spelen vanwege toenemende pijn aan de laterale zijde van de onderbenen. Als de pijn erg hevig werd, ontstond volgens de patiënt ook een doof gevoel van de voet. Steeds als hij na het sporten een uur rust nam, waren de pijn en doofheid weer verdwenen. Omdat hij vreesde dat zijn voetballoopbaan niet door zou gaan, bezocht hij een fysiotherapeut.
Status praesens
Patiënt heeft tijdens het consult in rust geen pijn.
Algemene palpatie en inspectie
Afgezien van wat harde kuitspieren zijn er geen bijzonderheden.
Functieonderzoek
Het functieonderzoek van de voeten is negatief. Alleen de kuitspieren zijn aan de korte kant.
Na tien minuten hardlopen op de loopband ontstaat een strak gevoel en vervolgens ook pijn in het onderbeen.
Lopen op de tenen provoceert geen pijn, ook niet na dit vijf minuten te hebben volgehouden.
Lopen op de hielen provoceert na een minuut herkenbare pijn.
Specifieke palpatie
Na het functieonderzoek zijn de onderbeenspieren keihard; vooral druk op de spierbuik van de m. tibialis anterior provoceert pijn.
Palpatie van de mediale tibiarand provoceert enige pijn, maar dit is niet de plaats waar de patiënt gewoonlijk de pijn voelt.
Interpretatie
Het verhaal en het functieonderzoek tonen alle kenmerken van een anterieur compartimentsyndroom. Het anterieure compartiment van het onderbeen bevat een stugge, niet-rekbare spierfascie. Als de hierin gelegen m. tibialis anterior en teenextensoren een grotere omvang krijgen dan de omringende fascie toelaat, komen de spieren zo strak in de fascie te liggen dat de intracompartimentele druk toeneemt. De in het compartiment gelegen zenuwen en bloedvaten kunnen zodanig worden gecomprimeerd dat de bloedvoorziening van de voet stagneert en de naar de voet verlopende zenuwen niet goed functioneren. Er ontstaat dan pijn in het onderbeen en sensibiliteitsverlies van de voet. De pijn ontstaat pas na enige tijd sporten omdat de contraherende spieren zich tijdens het hardlopen enigszins ‘oppompen’ en dus in omvang toenemen.
Waarschijnlijk is bij deze patiënt ook het posterieure compartiment aan de nauwe kant; de kuit voelt immers ook hard aan. Bovendien is de mediale tibiarand pijnlijk, daar waar de posterieure spierfasciën aanhechten (figuur12-1).
Figuur 12-1
Illustratie van de compartimenten van het onderbeen. De rode cirkel toont de aanhechting van de dorsale fasciën aan de mediale tibiarand.
×
De mediale tibiarand
De mediale tibiarand vormt de mediale insertie van de twee posterieure spierfasciën van het onderbeen. Pijn op deze plaats kan ontstaan door tractie van de fasciën aan het bot. Tractie van de fasciën kan optreden door overpronatie (zie hoofdstuk13, figuur13-1en13-5) of doordat de binnen de fascie gelegen spieren in omvang zo groot zijn dat zij de fascie strak trekken. In het eerste geval spreekt men van een mediaal tibiaal stresssyndroom, in het tweede geval van een compartimentsyndroom.
Diagnose
Chronisch compartimentsyndroom van het anterieure compartiment van het onderbeen.
Therapie
Stoppen met voetballen
Als pijn alleen optreedt tijdens intensief sporten, is minder intensief gaan sporten of het kiezen van een ander type sport meestal voldoende om het probleem op te lossen.
Operatie
Als de patiënt toch intensief wil blijven sporten, is een operatie waarbij de spierfascie wordt gekliefd meestal afdoende. Alvorens te opereren wordt een drukmeting binnen het aangedane compartiment gedaan tijdens inspanning. Als de druk daarbij boven een bepaalde waarde komt, is operatie geïndiceerd.
Conservatieve therapie
Conservatieve maatregelen die men kan toepassen:
Statisch rekken van de antagonisten, in dit geval de kuitspieren. De aangedane voetheffers hoeven immers minder krachtig te contraheren als de kuitspieren goed op lengte zijn.
Als men gewend is om op schoenen te lopen met een hak; probeer schoenen te kiezen met een vlakke zool; de m. tibialis anterior hoeft dan minder lang te contraheren tijdens het neerzetten van de voet (figuur 12-2).
Een tijdje niet sporten, in de hoop dat de anterolaterale musculatuur enigszins hypotrofieert. Daarna meer nadruk leggen op duursport dan op explosieve (kracht)sport. De spieren van duursporters zijn geringer van omvang dan de spieren van krachtsporters.
Figuur 12-2
Als een schoen met een vlakke zool wordt gedragen, contraheert de m. tibialis anterior over een korter traject (15° in plaats van 20°) tijdens het neerzetten van de voet.
×
Ondanks bovenstaande maatregelen is een conservatief beleid meestal niet effectief.
Follow-up
Patiënt neemt een tijdje rust en houdt rekening met bovenstaande punten. Zolang hij niet voetbalt heeft hij nergens last van. Als na de zomerstop het voetballen weer begint, ontstaat geleidelijk toch weer dezelfde pijn. Aangezien hij niet geopereerd wil worden, geeft hij zijn ambities op om als topvoetballer door het leven te gaan. Hij neemt weer een paar maanden (relatieve) rust en sluit zich dan weer aan bij een amateurclub, waar hij veel minder frequent hoeft te trainen.
Af en toe voelt hij de pijn nog, vooral als hij een volledige wedstrijd speelt, maar met de klachten die hij dan nog heeft valt goed te leven.
Onze productaanbevelingen
BSL Fysiotherapeut Totaal
Zoekt u casuïstiek over nekklachten of wilt u meer weten over lage rugpijn? Met dit online abonnement kunt u uw vakkennis optimaal bijhouden en uitbreiden. U krijgt toegang tot een groot aantal fysiotherapieboeken en geaccrediteerde online nascholing, zoals e-learnings en web-tv's.
