Top

Gepubliceerd in:

2018 | OriginalPaper | Hoofdstuk

2. De kwetsbare (aanstaande) moeder

Auteurs : Dr. H. I. J. Wildschut, Drs. A. J. M. Waelput, Dr. K. M. Paarlberg, Dr. M. P. Fransen, MSc C. J. M. Groenen, Dr. M. Nieuwenhuijze, PhD MPD RM, J. C. Mooij, MSc

Gepubliceerd in: Integrale geboortezorg

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Samenvatting

Er is een groep zwangere vrouwen die, als gevolg van zeer uiteenlopende oorzaken, als ‘kwetsbaar’ kunnen worden beschreven. Zij hebben bij het streven naar ‘zorg op maat’ aangepaste zorg nodig. Beschreven wordt welke factoren tot die kwetsbaarheid kunnen leiden, welke meetinstrumenten bruikbaar zijn om problemen vroeg te kunnen signaleren en hoe integrale geboortezorg juist bij deze groep vrouwen goede zorg kan bieden.

vorige hoofdstuk De (aanstaande) moeder

volgende hoofdstuk Het kind

‘Big 4-aandoeningen’: aangeboren (congenitale) afwijking, laag geboortegewicht ( < 10e percentiel, vroeggeboorte ( < 37 weken) en lage Apgar-score ( < 7 na 5 minuten). Perinatale sterfte hangt in 85 % van de gevallen samen met één of meer Big 4-aandoeningen (Bonsel et al. 2010).

Een officieel erkende classificatie van kwetsbare (zwangere) vrouwen is er niet. De term ‘kwetsbaar’ (Engels: vulnerable) kan zowel in negatieve als in positieve betekenis worden gebruikt. Negatief in de zin van breekbaar, wankel, zwak, gekwetst kunnende worden, weinig beschermd tegen beschadiging (www.encyclo.nl). In de positieve betekenis wordt kwetsbaar in verband gebracht met menselijke eigenschappen zoals authenticiteit, oprechtheid, menselijkheid, bewust leven vanuit het hart, moed. Mensen die zich kwetsbaar durven op te stellen weten dat ze de moeite waard zijn, ook al zijn ze niet perfect. Zij gaan de schaduwkanten van het leven zoals angsten, verdriet, schaamte, schuldgevoel en boosheid niet uit de weg – zij laten die toe in hun leven (Brené Brown: www.ted.com).

De bekendste en meest gebruikte soorten drugs zijn cannabis, cocaïne/crack, gammahydroxyboterzuur (GHB), heroïne/methadon, lyserginezuurdiëthylamine (LSD), smartdrugs/paddo’s, speed en ecstacy (XTC/MDMA).

In generieke modules staat zorg beschreven die op meer dan één ziekte of gezondheidssituatie van toepassing is. De volgende generieke zorgmodules kunnen bij het leveren van zorg conform de Zorgstandaard Integrale Geboortezorg geheel of gedeeltelijk worden gebruikt: Stoppen met Roken, Voeding, Bewegen, Zelfmanagement.

In Nederland is er geen eenduidige definitie van armoede. Het CBS hanteert een ‘lage-inkomensgrens voor bijstand’ die verschilt per type huishouden: 1.030 euro netto per maand voor een alleenstaande, 1.560 euro netto voor een eenoudergezin met twee minderjarige kinderen enz (cijfers voor 2016) (CBS 2018). Het Sociaal en Cultureel Planbureau hanteert als armoedegrens een basisbudget van 971 euro netto. Dit is een nettobedrag (minus de kosten van sociale voorzieningen) dat iemand nodig heeft voor spullen en voorzieningen die in de eigen samenleving als ‘minimaal noodzakelijk gelden (Inmar Vriesema. NRC weekend zaterdag 16 juni & zondag 17 juni 2018) (zie ook par. 3.1).

Sinds 2002 daalt het aantal zwangerschapsafbrekingen bij tieners. In 2015 was op een totaal van 30.803 aan de IGJ gerapporteerde zwangerschapsafbrekingen het aantal vrouwen jonger de 20 jaar 3.079 (10 %) (www.igz.nl).

De website ‘illegaalkind.nl’ biedt informatie over het recht van ongedocumenteerde kinderen op onderdak, onderwijs, gezondheidszorg en bescherming (www.ilegaalkind.nl).

De W-DEQ is een gevalideerde vragenlijst voor het meten van angst voor de bevalling. Deze vragenlijst kan zowel vóór als na de bevalling worden afgenomen.

De ALPHA-NL-vragenlijst is verkrijgbaar bij TNO. TNO biedt voor het gebruik van het screeningsinstrument ALPHA.NL een verplichte cursus aan van 6 uur.

De Wmo-consulent is in dienst van de gemeente. Deze ambtenaar speelt een belangrijke rol bij de indicering voor voorzieningen op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning. De jeugdconsulent is ook in dienst van de gemeente. Deze ambtenaar heeft uitgebreide kennis van de jeugdsector. De jeugdconsulent kijkt samen met de (aanstaande) moeder naar haar situatie (en die van haar kind) en stelt samen met haar een weloverwogen ondersteuningsplan op.

Dwang is in de gezondheidszorg wettelijk geregeld volgens de Wet bijzondere opneming psychiatrische ziekenhuizen (BOPZ), de Wgbo en de Infectieziektewet.

Almeida LM, Caldas J, Ayres-de-Campos D, Salcedo-Barrientos D, Dias S. Maternal healthcare in migrants: a systematic review. Matern Child Health J. 2013;17(8):1346–54. https://doi.org/10.1007/s10995-012-1149-x.CrossRefPubMed

Arum S van, Schoor R. Sociale (wijk)teams in beeld. Stand van zaken na de decentralisaties (najaar 2015). Utrecht: Movisie; 2016. Bron: https://www.movisie.nl/publicatie/sociale-wijkteams-beeld.

Barker DJ. The origins of the developmental origins theory. J Intern Med. 2007;261(5):412–7.CrossRef

Bergink V, Kooistra L, Lambregtse-van den Berg MP, Wijnen H, Bunevicius R, Baar A van, Pop V. Validation of the Edinburgh depression scale during pregnancy. JPsychosom Res. 2011;70(4):385–9. https://doi.org/10.1016/j.jpsychores.2010.07.00.

Blumenshine P, Egerter S, Barclay CJ, Cubbin C, Braveman PA. Socioeconomic disparities in adverse birth outcomes: a systematic review. Am J Prev Med. 2010;39(3):263–72. https://doi.org/10.1016/j.amepre.2010.05.012.CrossRefPubMed

Bonsel G, Birnie E, Denktaş S, Poeran J, Steegers EAP. Lijnen in de perinatale sterfte. Signalementstudie ‘Zwangerschap en Geboorte’ 2010. Rotterdam: Erasmus MC; 2010.

Boonekamp J, Berghmans R, Dondorp W, Wert G de. Zorg voor verslaafde zwangere vrouwen: rechtvaardiging van drang en dwang. Tijdschr Psychiatr. 2012;54:257–66.

CBS. Armoede en sociale uitsluiting. Den Haag/Heerlen/Bonaire: Centraal Bureau voor de Statistiek; 2018. Bron: https://www.cbs.nl/nl-nl/publicatie/2018/03/armoede-en-sociale-uitsluiting-2018.

Chamberlain C, O’Mara-Eves A, Porter J, Coleman T, Perlen SM, Thomas J, McKenzie JE. Psychosocial interventions for supporting women to stop smoking in pregnancy. Cochrane Database Syst Rev. 2017 Feb 14;2:CD001055. https://doi.org/10.1002/14651858.CD001055.

Choté A, Groot C de, Redekop K, Hoefman R, Koopmans G, Jaddoe V, Hofman A, Steegers E, Trappenburg M, Mackenbach J, Foets M. Differences in quality of antenatal care provided by midwives to low-risk pregnant dutch women in different ethnic groups. J Midwifery Womens Health 2012;57(5):461–8. https://doi.org/10.1111/j.1542-2011.2012.00169.x.CrossRef

Choté AA, Koopmans GT, Groot CJ de, Hoefman RJ, Jaddoe VW, Hofman A, Steegers EA, Mackenbach JP, Trappenburg M, Foets M. Differences in timely antenatal care between first and second-generation migrants in the Netherlands. J Immigr Minor Health 2014;16(4):631–7. https://doi.org/10.1007/s10903-013-9841-5.

Cox JL, Holden JM, Sagovsky R. Detection of postnatal depression. Development of the 10-item Edinburgh postnatal depression scale. Br J Psychiatry 1987;150:782–6. PubMed PMID: 3651732.CrossRef

Denktaş S, Poeran J, Voorst SF van, Vos AA, Jong-Potjer LC de, Waelput AJ, Birnie E, Bonsel GJ, Steegers EA. Design and outline of the healthy pregnancy 4 all study. BMC Pregnancy Childbirth 2014 Jul 31;14:253. https://doi.org/10.1186/1471-2393-14-253.

Dörenberg VET. Gegevensuitwisseling tussen artsen en sociale wijkteams. Een juridisch perspectief. Ned Tijdschr Geneeskd. 2017;161:D1481.PubMed

El Bouazzaoui F, Peters IA. Handboek geboortezorg bij verschillende culturen. Tielt: Uitgeverij Lannoo nv; 2017.

Eriksson JG. Developmental origins of health and disease – from a small body size at birth to epigenetics. Ann Med. 2016;48(6):456–67.CrossRef

Frederiks B, Landeweer E. Dwang in de psychiatrie. In: Legemaate J, Widdershoven G, redactie. Basisboek ethiek en recht in de gezondheidszorg (pag. 111–31). Amsterdam: Boom uitgevers; 2016.

Garsen J. Tienermoeders: recente trends en mogelijke verklaringen. CBS. 2004. https://www.cbs.nl/NR/rdonlyres/8727AB4E-3B10-4CEB-8D6B-083A22CCD4EF/0/2004k1b15p013art.pdf.

Graaf JP de, Ravelli AC, Haan MA de, Steegers EA, Bonsel GJ. Living in deprived urban districts increases perinatal health inequalities. J Matern Fetal Neonatal Med. 2013a;26(5):473–81. https://doi.org/10.3109/14767058.2012.735722.CrossRef

Graaf JP de, Steegers EA, Bonsel GJ. Inequalities in perinatal and maternal health. Curr Opin Obstet Gynecol. 2013b;25(2):98–108. https://doi.org/10.1097/gco.0b013e32835ec9b0.CrossRef

Heijmans M, Zwikker H, Heide I van der, Rademakers J. Zorg op maat. Hoe kunnen we de zorg beter laten aansluiten bij mensen met lage gezondheidsvaardigheden? Utrecht: NIVEL; 2016.

Herngreen WP, Reerink JD, Noord-Zaadstra BM van, Verloove-Vanhorick SP, Ruys JH. Verband tussen sociaal-economische status en verschillen in gebruik van zorg bij zwangerschap, bevalling en kraamperiode. Ned Tijdschr Geneeskd. 1993 May 15;137(20):1007–12.

Holbrook BD, Rayburn WF. Teratogenic risks from exposure to illicit drugs. Obstet Gynecol Clin North Am. 2014;41(2):229–39. https://doi.org/10.1016/j.ogc.2014.02.008.CrossRefPubMed

Hollander MH, Dillen J van. Zorg op maat in de verloskunde, verklaard vanuit de geschiedenis. NTOG 2017:17(6):327–30.

Hondius AJ, Stikker TE, Wennink JM, Honig A. Wet BOPZ toegepast bij vroege zwangerschap van verslaafde. Ned Tijdschr Geneeskd. 2012;156(3):A3818.PubMed

Hooven EH van den, Pierik FH, Kluizenaar Y de, Willemsen SP, Hofman A, Ratingen SW van, Zandveld PY, Mackenbach JP, Steegers EA, Miedema HM, Jaddoe VW. Air pollution exposure during pregnancy, ultrasound measures of fetal growth, and adverse birth outcomes: a prospective cohort study. Environ Health Perspect. 2012;120(1):150–6. https://doi.org/10.1289/ehp.1003316.CrossRef

Hulst M van der, Groot MW de, Graaf JP de, Kok R, Prinzie P, Burdorf A, Bertens LCM, Steegers EAP. Targeted social care for highly vulnerable pregnant women: protocol of the mothers of Rotterdam cohort study. BMJ Open 2018;8(3);e020199.

Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). Verloskundige samenwerkingsverbanden: acute zorg veiliger, preventie is blijven liggen. Utrecht: IGJ; 2014. Bron: http://igz.nl/Images/2014-06%20Verloskundige%20samenwerkingsverbanden_tcm294-351518.pdf.

Jonge A de, Rijnders M, Agyemang C, Stouwe R van der, Otter J den, Muijsenbergh ME van den, Buitendijk S. Limited midwifery care for undocumented women in the Netherlands. J Psychosom Obstet Gynaecol. 2011;32(4):182–8. https://doi.org/10.3109/0167482x.2011.589016.CrossRef

KNOV. Handreiking kwetsbare zwangeren, versie 3.0. 2017. Bron: https://www.knov.nl/vakkennis-en-wetenschap/tekstpagina/861-2/kwetsbare-zwangeren/hoofdstuk/1217/kwetsbare-zwangeren/.

Lagendijk J, Vos AA, Bertens LCM, Denktas S, Bonsel GJ, Steyerberg EW, Been JV, Steegers EAP. Antenatal non-medical risk assessment and care pathways to improve pregnancy outcomes: a cluster randomised controlled trial. Eur J Epidemiol. 2018;33(6):579–89. https://doi.org/10.1007/s10654-018-0387-7.CrossRefPubMedPubMedCentral

Lamkaddem M, Straten A van der, Essink-Bot ML, Eijsden M van, Vrijkotte T. Etnische verschillen in het gebruik van kraamzorg. Ned Tijdschr Geneeskd. 2014;158:A7718. PubMed PMID: 25139651.

Lewis AJ, Austin E, Knapp R, Vaiano T, Galbally M. Perinatal maternal mental health, fetal programming and child development. Healthcare (Basel). 2015 Nov 26;3(4):1212–27. https://doi.org/10.3390/healthcare3041212.CrossRef

Loomans EM, Dijk AE van, Vrijkotte TG, Eijsden M van, Stronks K, Gemke RJ, Bergh BR van den. Psychosocial stress during pregnancy is related to adverse birth outcomes: results from a large multi-ethnic community-based birth cohort. Eur J Public Health 2013;23(3):485–91. https://doi.org/10.1093/eurpub/cks097.CrossRef

Lumey LH, Stein AD, Susser E. Prenatal famine and adult health. Annu Rev Public Health 2011;32:237–62. https://doi.org/10.1146/annurev-publhealth-031210-101230.CrossRef

Marmot M. The health gap: the challenge of an unequal world. Lancet 2015 Dec 12;386(10011):2442–4. https://doi.org/10.1016/s0140-6736(15)00150-6.CrossRef

McLafferty LP, Becker M, Dresner N, Meltzer-Brody S, Gopalan P, Glance J, Victor GS, Mittal L, Marshalek P, Lander L, Worley LL. Guidelines for the management of pregnant women with substance use disorders. Psychosomatics 2016;57(2):115–30. https://doi.org/10.1016/j.psym.2015.12.001.CrossRef

Mejdoubi J, Heijkant SC van den, Leerdam FJ van, Heymans MW, Crijnen A, Hirasing RA. The effect of VoorZorg, the Dutch nurse-family partnership, on child maltreatment and development: a randomized controlled trial. PLoS One 2015 Apr 1;10(4):e0120182. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0120182.CrossRef

Mensinga M, Voogt W. Illegaal en zwanger. Tijdschr Verloskundigen 2010. http://www.lampion.info/documents/doc/mensinga_voogt_illegaal_en_zwanger_tvv2010-01_p45-46.pdf.

Nederlands Centrum voor Jeugd en Gezin (NCJ). Richtlijn opvoedondersteuning. 2013a. Bron https://www.ncj.nl/richtlijnen/alle-richtlijnen/richtlijn/?richtlijn=9&rlpag=674.

Paarlberg KM, Vingerhoets AJ, Passchier J, Dekker GA, Heinen AG, Geijn HP van. Psychosocial predictors of low birthweight: a prospective study. Br J Obstet Gynaecol. 1999;106(8):834–41.CrossRef

Paternotte E, Dulmen S van, Lee N van der, Scherpbier AJ, Scheele F. Factors influencing intercultural doctor-patient communication: a realist review. Patient Educ Couns. 2015;98(4):420–45. https://doi.org/10.1016/j.pec.2014.11.018.CrossRef

Poeran J, Denktaş S, Birnie E, Bonsel GJ, Steegers EA. Urban perinatal health inequalities. J Matern Fetal Neonatal Med. 2011;24(4):643–6. https://doi.org/10.3109/14767058.2010.511341.CrossRefPubMed

Poeran J, Maas AF, Birnie E, Denktaş S, Steegers EA, Bonsel GJ. Social deprivation and adverse perinatal outcomes among Western and non-Western pregnant women in a Dutch urban population. Soc Sci Med. 2013;83:42–9. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2013.02.008.CrossRefPubMed

Posthumus AG, Borsboom GJ, Poeran J, Steegers EA, Bonsel GJ. Geographical, ethnic and socio-economic differences in utilization of obstetric care in the Netherlands. PLoS One 2016a Jun 23;11(6):e0156621. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0156621. PubMed PMID: 27336409.CrossRef

Posthumus AG, Birnie E, Veen MJ van, Steegers EA, Bonsel GJ. An antenatal prediction model for adverse birth outcomes in an urban population: the contribution of medical and non-medical risks. Midwifery 2016b;38:78–86. https://doi.org/10.1016/j.midw.2015.11.006.CrossRef

Prady SL, Pickett KE, Croudace T, Mason D, Petherick ES, McEachan RR, Gilbody S, Wright J. Maternal psychological distress in primary care and association with child behavioural outcomes at age three. Eur Child Adolesc Psychiatry 2016;25(6):601–13. https://doi.org/10.1007/s00787-015-0777-2.CrossRef

Quispel C, Schneider TA, Bonsel GJ, Lambregtse-van den Berg MP. An innovative screen-and-advice model for psychopathology and psychosocial problems among urbanpregnant women: an exploratory study. J Psychosom Obstet Gynaecol. 2012;33(1):7–14. https://doi.org/10.3109/0167482X.2011.649814.CrossRefPubMed

Quispel C, Veen MJ van, Zuijderhoudt C, Steegers EA, Hoogendijk WJ, Birnie E, Bonsel GJ, Lambregtse-van den Berg MP. Patient versus professional based psychosocial risk factor screening for adverse pregnancy outcomes. Matern Child Health J. 2014;18(9):2089–97. https://doi.org/10.1007/s10995-014-1456-5.CrossRef

Quispel C, Schneider TA, Hoogendijk WJ, Bonsel GJ, Lambregtse-van den Berg MP. Successful five-item triage for the broad spectrum of mental disorders in pregnancy – a validation study. BMC Pregnancy Childbirth 2015 Feb 28;15:51. https://doi.org/10.1186/s12884-015-0480-9.

Racape J, Schoenborn C, Sow M, Alexander S, Spiegelaere M de. Are all immigrant mothers really at risk of low birth weight and perinatal mortality? The crucial role of socio-economic status. BMC Pregnancy Childbirth 2016 Apr 8;16:75. https://doi.org/10.1186/s12884-016-0860-9.

Roeg D, Lindt S van de, Lohuis G, Doorn L van, redactie. Bemoeizorg van A–Z. Assertieve en outreachende zorg. 2015. Amsterdam: Uitgeverij S.W.P. B.V. ISBN 9789088506260.

Roeg D, Voogt M, Assen M van, Garrestsen H. De effecten van bemoeizorg. De resultaten van een onderzoek bij Nederlandse bemoeizorgteams, Tranzo: Tilburg University; 2012. https://www.movisie.nl/sites/default/files/De-effecten-van-bemoeizorg.pdf.

Roseboom TJ. De eerste 1.000 dagen. Het fundamentele belang van een goed begin vanuit biologisch, medisch en maatschappelijk perspectief. Utrecht: De Tijdstroom; 2018.

Roseboom TJ, Meulen JH van der, Ravelli AC, Osmond C, Barker DJ, Bleker OP. Effects of prenatal exposure to the Dutch famine on adult disease in later life: an overview. Mol Cell Endocrinol. 2001 Dec 20;185(1–2):93–8. Review. PubMed PMID:11738798.CrossRef

Sachse-Bonhof H, Schwarte J, Putte E van de, Kamphuis M. Bij decentralisatie jeugdzorg hoort brede inzet jeugdarts. Medisch Contact 2 september 2015. https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/bij-decentralisatie-jeugdzorg-hoort-brede-inzet-jeugdarts.htm.

Schermer MHN. Drang en informele dwang in de zorg. In: Rapport signalering ethiek en gezondheid. 2003;3:1–11. Bron: https://www.ceg.nl/uploads/publicaties/Drang_en_informele_dwang_in_de_zorg.pdf.

Smit DJ de, Jong-van den Berg LTW de, Cornel MC. Foliumzuursuppletiebeleid bij zwangerschap werkt, maar moet beter. Ned Tijdschr Geneeskd. 2012;156(41):A4512. PubMed PMID: 23062252.

Steegers EA, Barker ME, Steegers-Theunissen RP, Williams MA. Societal valorisation of new knowledge to improve perinatal health: time to act. Paediatr Perinat Epidemiol. 2016;30(2):201–4. https://doi.org/10.1111/ppe.12275.CrossRefPubMedPubMedCentral

Steegers EAP, Been J. Sociale ongelijkheid: aangeboren of te voorkomen? Ned Tijdschr Geneeskd. 2016;160:D83.

Steegers EA, Denktaş S, Graaf JP de, Bonsel GJ. Sociale verloskunde voorkomt armoedeval. Medisch Contact 2013;68:714–8.

Stramrood C, Slade P. A woman afraid of becoming pregnant again: posttraumatic stress disorder following childbirth. Chapter 2. In: Paarlberg KM & Wiel HB van de, redactie. Biopsychosocial obstetrics and gynecology – a competency-oriented approach (pp. 33–50). Switzerland: Springer International Publishing; 2017.CrossRef

Tielens J, Verster M. Bemoeizorg. Eenvoudige tips voor moeilijke zorg. Voor iedereen die werkt met mensen met een chronische psychiatrische stoornis. Utrecht: Uitgeverij de Tijdstroom B.V.; 2010. ISBN10: 905898169X.

Tierolf B, Gilsing R, Steketee MJ. Kinderen in tel databoek 2016. Utrecht: Verwey-Jonker Instituut; 2017. http://www.kinderenintel.nl/2016/documenten/Kinderen%20in%20Tel%202016%20DEF.pdf.

Timmermans S, Bonsel GJ, Steegers-Theunissen RP, Mackenbach JP, Steyerberg EW, Raat H, Verbrugh HA, Tiemeier HW, Hofman A, Birnie E, Looman CW, Jaddoe VW, Steegers EA. Individual accumulation of heterogeneous risks explains perinatal inequalities within deprived neighbourhoods. Eur J Epidemiol. 2011;26:165–80.CrossRef

Vassoler FM, Byrnes EM, Pierce RC. The impact of exposure to addictive drugs on future generations: physiological and behavioral effects. Neuropharmacology 2014;76 Pt B:269–75. https://doi.org/10.1016/j.neuropharm.2013.06.016.CrossRef

Veen MJ van, Birnie E, Poeran J, Torij HW, Steegers EA, Bonsel GJ. Feasibility and reliability of a newly developed antenatal risk score card in routine care. Midwifery 2015;31(1):147–54. https://doi.org/10.1016/j.midw.2014.08.002.CrossRef

Vervoort J, Duvekot J, Schneider AJ, Steegers EAP. Kwetsbare zwangeren hebben hulp nodig. Speciale functionaris coördineer de zorg voor zwangeren met problemen. Medisch Contact 2016. Bron: https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/kwetsbare-zwangeren-hebben-hulp-nodig.htm.

Vos A. Strategies to reduce perinatal health inequalities. The healthy pregnancy 4 all study. Rotterdam: Academisch proefschrift; 2015.

Vos AA, Posthumus AG, Bonsel GJ, Steegers EA, Denktaş S. Deprived neighborhoods and adverse perinatal outcome: a systematic review and meta-analysis. Acta Obstet Gynecol Scand. 2014;93(8):727–40. https://doi.org/10.1111/aogs.12430.CrossRefPubMed

Vos AA, Denktaş S, Borsboom GJ, Bonsel GJ, Steegers EA. Differences in perinatal morbidity and mortality on the neighbourhood level in Dutch municipalities: a population based cohort study. BMC Pregnancy Childbirth 2015a Sep 2;15. https://doi.org/10.1186/s12884-015-0628-7.

Vos AA, Veen MJ van, Birnie E, Denktaş S, Steegers EA, Bonsel GJ. An instrument for broadened risk assessment in antenatal health care including non-medical issues. Int J Integr Care. 2015b Mar 6;15:e002.

Vos AA, Voorst SF van, Waelput AJ, Jong-Potjer LC de, Bonsel GJ, Steegers EA, Denktaş S. Effectiveness of score card-based antenatal risk selection, care pathways, and multidisciplinary consultation in the Healthy Pregnancy 4 All study (HP4ALL): study protocol for a cluster randomized controlled trial. Trials 2015c Jan 6;16:8.

Waelput AJM, Sijpkens MK, Lagendijk J, Minde MRC van, Raat H, Ernst-Smelt HE, Kroon MLA de, Rosman AN, Been JV, Bertens LCM, Steegers EAP. Geographical differences in perinatal health and child welfare in the Netherlands: rationale for the healthy pregnancy 4 all-2 program. BMC Pregnancy Childbirth 2017 Aug 1;17(1):254. https://doi.org/10.1186/s12884-017-1425-2.

Wijma K, Wijma B, Zar M. Psychometric aspects of the W-DEQ; a new questionnaire for the measurement of fear of childbirth. J Psychosom Obstet Gynaecol. 1998;19(2):84–97.CrossRef

Wong MK, Barra NG, Alfaidy N, Hardy DB, Holloway AC. Adverse effects of perinatal nicotine exposure on reproductive outcomes. Reproduction 2015;150(6):R185–93. https://doi.org/10.1530/REP-15-0295.CrossRefPubMed

World Health Organization (WHO). Regional office for Europe. European strategic approach for making pregnancy safer. Improving maternal and perinatal health. Copenhagen: World Health Organisation. 2008. http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0012/98796/E90771.pdf?ua=1.

Titel: De kwetsbare (aanstaande) moeder
Auteurs: Dr. H. I. J. Wildschut
Drs. A. J. M. Waelput
Dr. K. M. Paarlberg
Dr. M. P. Fransen
MSc C. J. M. Groenen
Dr. M. Nieuwenhuijze, PhD MPD RM
J. C. Mooij, MSc
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Boek: Integrale geboortezorg
Print ISBN: 978-90-368-2201-5

Elektronisch ISBN: 978-90-368-2202-2

Copyright: 2018
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-2202-2_2

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Samenvatting

Log in om toegang te krijgen