4. De dagelijkse gevolgen van pijn

De gevolgen van chronische pijn voor het dagelijks leven betreffen zowel het dagelijks handelen, alsook de innerlijke beleving. De pijn en beperkingen kunnen leiden tot een gevoel van vervreemding van zichzelf, het lichaam en de wereld. De patiënt maakt dan een rouwproces door. Aanvankelijk wordt dit proces gekenmerkt door veel verzet tegen de pijn en beperkingen. In het gedrag wordt dit, naast het zoeken naar een medische oplossing, veelal zichtbaar door het negeren van de pijn en overschrijding van de grenzen van het lichaam, of juist door het vermijden van de pijn en inactiviteit uit angst voor mogelijke schade. Verlieservaringen en heftige externe en interne conflicten kunnen het dagelijks leven kenmerken. In een latere fase wordt geleidelijk steeds meer onderkend dat terugkeer naar het leven van vóór de pijn niet mogelijk is. In het dagelijks handelen wordt nu minder gezocht naar een medische oplossing en meer naar een andere maatschappelijke invulling van belangrijk geachte levenswaarden. Afhankelijk van de mate van acceptatie van de nieuwe realiteit kan men zo komen tot een nieuwe invulling van het dagelijks leven die niet meer als kunstmatig wordt ervaren, maar als een bevredigende nieuwe levensrichting.