Skip to main content
Mijn bibliotheek
Shop
Nieuws Boeken Tijdschriften Toetsvragen Web-tv Video Audio
Tips voor Mijn BSL
Inloggen
Top

2025 | Boek

hoofdstuk lezen eerste hoofdstuk lezen

Casusboek ACT

Acceptance and Commitment Therapy in de behandelpraktijk

Redacteuren: Tim Batink, Jacqueline A-Tjak, Roy Thewissen

Uitgeverij: BSL Media & Learning

Inhoudsopgave
insite
ZOEKEN

Over dit boek

Dit casusboek laat zien hoe Acceptance and Commitment Therapy (ACT) succesvol kan worden toegepast in de praktijk. Daarmee geeft het ggz-professionals inzicht in het verloop van deze transdiagnostische therapievorm bij uiteenlopende problematiek.

In Casusboek ACT beschrijven tien verschillende ervaren therapeuten een ACT-behandeling van begin tot einde. Ze delen hun overwegingen en wat hen opvalt in het verhaal en het gedrag van hun cliënt. Ze laten zien hoe ze tot interventies komen en hoe die interventies uitpakken. Daarnaast hebben ze aandacht voor het eigen proces van de therapeut.

Uiteenlopende problematiek en doelgroepen komen aan de orde en de auteurs werken in verschillende settings. Daardoor krijgt de lezer een breed beeld van hoe ACT er in de praktijk uitziet. In sommige behandelingen komen de ACT-componenten gestructureerd en achter elkaar aan de orde, terwijl in andere behandelingen de therapeut de componenten dynamisch en procesmatig toepast.

De initiatiefnemers van dit boek zijn Tim Batink, Jacqueline A-Tjak en Roy Thewissen. Zij werken al jarenlang met ACT, zowel als therapeut als docent, en geven ook al geruime tijd cursussen op dit gebied.

Inhoudsopgave

Voorwerk
1. Inleiding
Samenvatting
Hoe sluit je goed aan bij cliënten en werk je flexibel met alle ACT-processen en -interventies? Een veelgehoorde vraag bij de auteurs van dit boek. Ze besloten een casusboek te schrijven om in de behoefte van hun cursisten te voorzien. Dit hoofdstuk beschrijft de ontwikkeling van Acceptance and Commitment Therapy (ACT), dat in vier decennia wereldwijd is uitgegroeid tot een behandelmethode die zich blijft vernieuwen. ACT wordt ingezet als transdiagnostische en evidence-based interventie. De relatie tussen ACT, FC en RFT wordt uitgelegd. Inmiddels is veel wetenschappelijke evidentie beschikbaar. Een kort overzicht van de literatuur hierover wordt gegeven. Effectiviteitsonderzoek toont aan dat ACT werkt. Dit boek maakt onderscheid tussen behandelingen waarin meer lineair met ACT gewerkt wordt en behandelingen waarin het proces meer dynamisch verloopt. Beide manieren van werken komen aan bod. De auteurs beschrijven behandelingen zoals deze zich daadwerkelijk in de praktijk hebben voltrokken – inclusief de verrassingen en onvolkomenheden.
Jacqueline A-Tjak, Roy Thewissen, Tim Batink
2. Een kortdurende transdiagnostische ACT-behandeling bij comorbide problematiek
Samenvatting
In dit hoofdstuk beschrijven we de casus van een 25-jarige vrouw die worstelt met ernstige lichamelijke klachten (pijn en vermoeidheid), die een dermate grote impact hebben op haar leven dat ze euthanasie heeft overwogen. Het gefocuste en kortdurende, gestructureerde ACT-behandeltraject van acht sessies wordt sessie voor sessie beschreven. Daarbij zal er aandacht zijn voor de hopeloosheid van de worsteling met haar lichamelijke klachten, het verdriet om de beperkingen die de cliënte hierdoor in haar leven ervaart en de impact van de klachten op haar zelfbeeld. In de laatste fase van het behandeltraject ontstaat er ook weer ruimte om een betekenisvolle invulling te gaan geven aan haar leven met deze lichamelijke beperkingen.
Tim Batink
3. Een uitgebreide ACT-behandeling van een neurodiverse vrouw met diverse problemen
Samenvatting
In dit hoofdstuk wordt een behandeling met ACT beschreven waarbij ook gebruikgemaakt is van interventies uit andere methodieken, passend in het dynamisch werken met ACT. De cliënte is een vrouw van 37 jaar oud, die al haar hele volwassen leven worstelt om een weg te vinden in relaties, werk en het organiseren van haar leven. De behandeling bestaat uit 31 individuele gesprekken, acht groepsbijeenkomsten en een gesprek met haar leidinggevende over de werksituatie. Met de cliënte wordt gewerkt aan het vergroten van psychologische flexibiliteit door het stimuleren van zelfkennis, waaronder het leven met neurodiversiteit, en aan zelfacceptatie. Defusie wordt nagestreefd om de greep van rigide leefregels en gedachten die tot inactiviteit en impulsiviteit leiden te verminderen. Uiteindelijk durft de cliënte de sprong te wagen naar een nieuwe werkomgeving, waar ze wel tot haar recht komt.
Jacqueline A-Tjak
4. ACT bij chronische pijn: de mens in het verhaal van pijn
Samenvatting
In dit hoofdstuk wil de auteur via een casus laten zien hoe je op een dynamische wijze kunt werken met ACT. Het betreft een vrouw van midden veertig die zich in een revalidatiekliniek had aangemeld met chronische pijnklachten. De cliënte ervaarde een sterk verminderd mentaal-emotioneel en sociaal welzijn. Ze was op alle vlakken van haar leven beperkt. Haar pijnklachten hadden impact op haar levensontwikkeling en raakten aan de kern van het verhaal van haarzelf (identiteit). Tijdens de veertien individuele dynamische ACT-behandelsessies laat de auteur zien dat het van belang is om je ACT-interventies af te stemmen op waar de cliënte zich bevindt in haar therapieproces. Via verschillende vormen van perspectiefname begeleidt hij de cliënte in het zich anders leren te verhouden tot het verhaal van haar pijn, zichzelf, anderen en haar leven(sgeschiedenis). Hierbij staat de vraag ‘Wie is de mens in het verhaal van de pijn?’ centraal.
Roy Thewissen
5. ACT bij angstklachten
Samenvatting
Dit hoofdstuk bevat een casus van een man met een gegeneraliseerde angststoornis die ambulante hulp zocht. De behandeling bestond uit ACT op dynamische wijze toegepast, doorweven met experiëntiële oefeningen en metaforen. Het therapeutisch proces en het individuele behandeltraject worden sessie per sessie beschreven, met voortdurende aandacht voor het verhaal van de cliënt (zijn verbale context). Zijn specifieke manier van denken over en kijken naar alles wat zich afspeelt (en afgespeeld heeft) in zijn leven beïnvloedt namelijk voortdurend zijn gedrag, en omgekeerd. Naast het bij angststoornissen kenmerkende veiligheidsgedrag, komen ook de preoccupatie met lichamelijk ongemak, het doemdenken, de zelfkritiek en de zelfvervreemding aan bod. Er wordt stilgestaan bij de therapeutische relatie als werkinstrument, in het bijzonder bij de wederzijdse beïnvloeding tussen therapeut en cliënt, en bij de therapeutische overwegingen om bepaalde interventies wel of juist niet in te zetten. Het behandeltraject bestond uit acht sessies met telkens ruimere tussenpozen, over een periode van zes maanden (exclusief twee follow-upsessies nadien).
Tine Lauwers
6. ACT bij trauma en existentiële problematiek
Samenvatting
Dit hoofdstuk beschrijft het behandelproces van ACT bij een casus waar trauma en existentiële problematiek op de voorgrond staan. Anna is een jonge vrouw met traumaklachten die haar verleden met seksueel misbruik wil verwerken. Het behandelproces van Anna richtte zich op processen als openstellen, bewustwording en doen wat ertoe doet, op basis van traumagerichte ACT en het triflexmodel van Russ (Harris, R. (2021). Trauma-Focused ACT: a practitioner’s guide to working with mind, body, and emotion using Acceptance and Commitment Therapy. New Harbinger Publications). In aanvulling daarop werd ook gebruikgemaakt van EMDR en systemische gesprekken. Parallel in het behandelproces werd aandacht besteed aan existentiële processen, zoals het herstel van vertrouwen, het weer kunnen verbinden met het (lichamelijke) zelf en zingeving op basis van waardegerichte acties. Deze transdiagnostische manier van werken is persoonsgericht en focust op herstel van de eigen regie, het versterken van zelfcompassie en veerkracht, na het meemaken van trauma.
Michaela L. Schok
7. ACT bij persoonlijkheidsproblematiek
Samenvatting
De cliënte in deze casus ploetert al haar hele leven met belemmerende angst, somberheid en gedachten aan de dood als ultieme consequentie van haar worsteling. Onderliggend is er sprake van autonomie- en identiteitsproblematiek. Deze komt tot uiting op verschillende levensgebieden. Ze heeft de neiging overmatig consciëntieus te zijn en zich voortdurend aan te passen aan haar omgeving. Thema’s die in de therapie voorbijkomen, zijn het omgaan met haar diepgewortelde angsten en onzekerheden, zoals de dood, het ouder worden, het accepteren van lichamelijke gevolgen en het loslaten van de ouder wordende kinderen. Daarnaast worstelt ze met haar identiteit, zoals het leren openstaan voor eigen behoeften en verlangens, het leren voelen en aangeven van de eigen grenzen, op werk- en privégebied, waaronder de seksualiteit. Na afronding van de therapie is ze veel minder bezig om haar zelfwaarde te ontlenen aan haar prestaties en zich voortdurend te vergelijken met anderen.
Eric-Jan Vugts
8. Poliklinische ACT-behandeling bij verslaving
Samenvatting
Dit hoofdstuk bevat een casusbeschrijving van een poliklinische ACT-behandeling van de 53-jarige Paul. Hij wil stoppen met alcohol drinken en voorkomen dat hij opnieuw gaat drinken. In het traject van veertien sessies hebben we stilgestaan bij de impact van het alcoholgebruik op zijn leven. We hebben onderzocht hoe de vruchteloze worsteling met de drang om alcohol te drinken en zijn gedachten en emoties hem belemmeren om een betekenisvolle invulling te geven aan zijn leven. Door te leren te vertragen en ruimte te maken, door afstand te nemen van het piekeren en bewuste waardegerichte keuzen te maken, is het hem gelukt te stoppen met drinken. In de laatste sessie is aandacht besteed aan het opstellen van een behoudplan, om terugval te voorkomen.
Ellen Breeuwsma-Geurts, Marije van Yperen
9. Ervaringsgerichte systemische partnerrelatietherapie op basis van ACT
Samenvatting
In dit hoofdstuk wordt ervaringsgerichte systemische partnerrelatietherapie op basis van ACT beschreven. De therapie richt zich op het handig omgaan met onderlinge verschillen en ruimte geven aan behoeften en waarden die partners in de relatie nastreven. Je leest hoe cliënten zich voorbereiden op de sessies en hoe er tijdens de therapie op een ervaringsgerichte manier gewerkt wordt aan gedragsverandering. Ook worden therapeutische reflecties benoemd. De beschrijving van de therapie begint met een deel waarin het koppel de richting verhelderen die zij uit willen. Dan wordt beschreven hoe de cliënten inzicht hebben gekregen in belemmerende patronen en hoe beide partners individueel bijdragen aan het veranderen van deze patronen. Als laatste wordt beschreven hoe het koppel geëxperimenteerd heeft met nieuwe manieren van omgaan met onderlinge verschillen en ruimte geven aan eigen behoeften en waarden, wat de relatie heeft geholpen te versterken.
Denise Matthijssen
10. ACT bij jongeren vanuit echtheid in het therapeutisch contact
Samenvatting
Dit hoofdstuk beschrijft hoe een dynamische vorm van ACT eruit kan zien, toegepast bij een jongere. Een aantal sessies wordt in meer detail beschreven om zicht te geven op het verloop van de sessies en de manier waarop de verschillende ACT-processen aan bod komen. Daarnaast wordt kort toegelicht welke interventies zijn ingezet. Het betreft een meisje van vijftien jaar dat aangemeld werd met donkere gedachten en automutilatie. Deze klachten waren begonnen na de echtscheiding van haar ouders. De therapie maakt duidelijk dat de afwijzende manier waarop ze met haar binnenwereld omgaat dit gedrag in stand houdt. Samen met de therapeut verkent ze de context waarin ze dit geleerd heeft en oefent ze meermaals met het innemen van een accepterend, compassievol perspectief. Wanneer er ruimte voor is, verkennen ze samen wie ze werkelijk wil zijn (waarden) en oefenen ze met toegewijde actie.
Sien Verbeeck
11. Discussie
Samenvatting
In dit hoofdstuk passeren de casussen uit de eerdere hoofdstukken kort de revue. Het laat zien hoe ACT op heel veel verschillende manieren kan worden toegepast en dat die allemaal ACT zijn.
Roy Thewissen, Jacqueline G. L. A-Tjak, Tim Batink
Meer informatie
Titel
Casusboek ACT
Redacteuren
Tim Batink
Jacqueline A-Tjak
Roy Thewissen
Copyright
2025
Uitgeverij
BSL Media & Learning
Elektronisch ISBN
978-90-368-3025-6
Print ISBN
978-90-368-3024-9
DOI
https://doi.org/10.1007/978-90-368-3025-6