Skip to main content
Top

2021 | Boek

Bereiden en aseptisch handelen

Verdieping voor apothekersassistenten

Auteur: Drs. Y.M. Groot-Padberg

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

insite
ZOEKEN

Over dit boek

Het bereiden van geneesmiddelen is met ingang van het nieuwe Kwalificatiedossier mbo Apothekersassistent geen kerntaak meer, maar een keuzedeel. In het kwalificatiedossier wordt de kennis beschreven die apothekersassistenten moeten hebben over het bereiden van alle toedieningsvormen. Met die kennis kunnen zij voorlichting en advies aan cliënten geven. In het keuzedeel gaat het om de daadwerkelijke uitvoering van bereiden en aseptisch handelen.

Alhoewel het aantal apotheken dat zelf bereidt afneemt, blijft er ook in de toekomst behoefte aan gekwalificeerde en ervaren bereidende apothekersassistenten. Apothekersassistenten met een certificaat op het gebied van bereiden zijn breder inzetbaar en vergroten daarmee hun kansen op de arbeidsmarkt.

Dit boek is een herziening van het boek Productzorg - Bereiden in de apotheek (4e druk) en sluit aan op het Keuzedeel mbo Bereiden en aseptische handelingen. Het bereiden van geneesmiddelen in de apotheek is arbeidsintensief werk en moet voldoen aan strenge kwaliteitsnormen. Met dit boek leren studenten en beginnende beroepsbeoefenaren zorgvuldig en hygiënisch bereiden volgens de nieuwste FNA- en LNA-procedures. De actuele kennis over de verschillende bereidingsvormen is in dit boek bijeengebracht.

Bereiden en aseptisch handelen (1e druk) is een basiswerk voor studenten die zich willen verdiepen in het bereiden van geneesmiddelen. Ook kan het boek uitstekend als naslagwerk in de praktijk worden gebruikt.

Yvonne Groot-Padberg studeerde farmacie in Amsterdam. Na het behalen van haar apothekersdiploma in 1988 is zij werkzaam geweest in de farmaceutische industrie als productontwikkelaar en farmaceutisch projectleider. Sinds 2002 is zij werkzaam in het mbo-onderwijs, waar zij naast haar werk als teamleider lessen in productzorg verzorgt.

Inhoudsopgave

Voorwerk
1. Bereiden in de apotheek
Samenvatting
Waar vroeger het bereiden van geneesmiddelen één van de voornaamste taken van de apothekersassistente was, is dit tegenwoordig steeds meer op de achtergrond geraakt. De meeste geneesmiddelen worden kant-en-klaar aangeleverd in de apotheek. Toch wordt er op verschillende plekken nog bereid. Bereiden kan in de openbare apotheek, de ziekenhuisapotheek of door een zogenaamde grootbereider. Elke bereider heeft zich aan richtlijnen te houden.
Y. M. Groot-Padberg
2. Werken met protocollen
Samenvatting
Bij het bereiden van geneesmiddelen is het belangrijk geen fouten te maken. Een fout in een bereiding kan leiden tot een gevaar voor een patiënt. Ook is het belangrijk dat het gemaakte geneesmiddel elke keer hetzelfde is. Om de kans op fouten zo klein mogelijk te maken en om een uniform product te krijgen wordt gewerkt met vaste werkwijzen en voorschriften. Vanuit een standaardvoorschrift kunnen protocollen gemaakt worden voor zowel een voorraadbereiding als voor een receptbereiding. Met deze protocollen kunnen de bereidingen ook gecontroleerd worden.
Y. M. Groot-Padberg
3. Poedermengsels
Samenvatting
De meeste geneesmiddelen hebben vaste toedieningsvormen, namelijk tabletten of capsules. Deze worden gemaakt uit een poedermengsel. Om een goed poedermengsel te kunnen maken, zijn poedermengregels opgesteld. Ook kan het nodig zijn om een verwrijving te maken. Belangrijk hierbij is om foutloos te rekenen.
Y. M. Groot-Padberg
4. Capsules
Samenvatting
Een capsule is de meest gemaakte vaste toedieningsvorm in bereidende apotheken. Het voordeel van een capsule is dat de eventueel nare smaak of geur van het geneesmiddel gemaskeerd wordt en dat de patiënt precies de goede hoeveelheid in één keer kan innemen. Capsules bestaan uit een wand van gelatine die wordt gevuld met een poedermengsel. Afhankelijk van de soort en de hoeveelheid werkzame stof per capsule zijn er verschillende manieren om een goed stromend poedermengsel te maken om de capsules mee te vullen. Vanzelfsprekend moeten tijdens en na het bereidingsproces alle controlestappen gezet worden. Tot slot moeten capsules op de juiste manier verpakt en van een correcte houdbaarheidsdatum voorzien worden.
Y. M. Groot-Padberg
5. Rectale toedieningsvormen
Samenvatting
Als het geneesmiddel in het laatste gedeelte van de darm moet werken, of als de patiënt slikproblemen heeft, worden geneesmiddelen verpakt in zetpillen of klysma’s. Slikproblemen kunnen voorkomen bij kinderen of bij volwassenen met verminderd bewustzijn. Ook bij ernstige misselijkheid en braken schrijft de arts nog weleens zetpillen voor. Een zetpil (suppositorium) is een torpedovormige of kegelvormige toedieningsvorm met een gewicht van 1 tot 3 gram die rectaal (via de anus) wordt ingebracht. Een klysma is een vloeistof die rectaal ingebracht wordt. Verschillende stoffen dienen als basis en hulpstoffen bij de bereiding van zetpillen. Het volume van een klysma hangt af van het doel en de op te lossen stof. Met behulp van in-procescontroles en eindcontroles wordt de kwaliteit van het eindproduct bewaakt. Ook aan de verpakkingsvorm zijn eisen verbonden.
Y. M. Groot-Padberg
6. Vloeibare toedieningsvormen
Samenvatting
Veel geneesmiddelen zijn in vloeibare vorm verkrijgbaar. Denk maar aan een drank voor kinderen of een injectievloeistof. Met een vloeibare vorm is de benodigde hoeveelheid vaak makkelijk te doseren, bijvoorbeeld met een maatlepel of een injectiespuit. Oplossen is hierbij een veelgebruikte methode. Om tot de gewenste concentratie te komen moet correct gerekend worden. Stoffen kennen ieder hun eigen oplosbaarheid in verschillende oplosmiddelen. De oplossnelheid wordt versneld door verwarmen. Bij het oplossen worden verschillende utensiliën gebruikt. In-procescontroles en eindcontroles zijn nodig om een goede kwaliteit te kunnen garanderen.
Y. M. Groot-Padberg
7. Dermatica
Samenvatting
Dermatica worden toegepast op de huid of op de slijmvliezen. Meestal voor een plaatselijk effect, bijvoorbeeld voor de behandeling van jeuk, eczeem of infectie. We kennen verschillende soorten dermatica, zoals zalven en crèmes, maar ook vloeibare dermatologische preparaten en strooipoeders. Voor het bereiden wordt gebruikgemaakt van verschillende bases met verschillende eigenschappen. Werkzame stoffen kunnen op verschillende manieren in de basis worden verwerkt. Hoewel een basis geen geneeskrachtige stof bevat, speelt de basis toch een belangrijke rol voor het totale effect van het middel. In-proces- en eindcontroles zijn nodig om de kwaliteit van de bereiding te kunnen garanderen. Om de houdbaarheid te vergroten kan het noodzakelijk zijn om een conserveermiddel toe te voegen. Tot slot moet het product in een geschikte verpakking worden verpakt.
Y. M. Groot-Padberg
8. Steriel en aseptisch werken
Samenvatting
Geneesmiddelen kunnen op verschillende manieren worden toegediend. De orale en rectale toedieningsroutes gaan door het maag-darmkanaal. Het maag-darmkanaal selecteert de op te nemen stoffen en houdt ongewenste vreemde deeltjes en micro-organismen tegen. Wanneer het geneesmiddel rechtstreeks in het lichaam wordt gebracht, ontbreekt deze bescherming. Dit heeft consequenties voor de manier waarop deze geneesmiddelen worden bereid. Verder zijn sommige organen, zoals het oog, erg gevoelig en kwetsbaar. Een oogzalf mag daarom geen deeltjes bevatten. Ook dit soort toedieningsvormen wordt dus met de nodige voorzorgsmaatregelen bereid, waaronder persoonlijke hygiëne, beschermingsmiddelen maar ook speciale bereidingsruimtes en -apparatuur (zoals een LAF-kast). Afhankelijk van het product en de toedieningsweg kan steriel werken noodzakelijk zijn.
Y. M. Groot-Padberg
9. Steriele toedieningsvormen
Samenvatting
Niet alle toedieningsvormen hoeven steriel te zijn. Dit moet alleen als het lichaam bij het toedienen van geneesmiddelen niet in staat is om de micro-organismen en vreemde deeltjes tegen te houden. Hieruit volgt dat de volgende vloeistoffen steriel moeten zijn: vloeistoffen voor injectie of infusie (parenterale vloeistoffen); vloeistoffen voor toediening op het oog; vloeistoffen voor toediening in het middenoor; vloeistoffen voor toediening in de blaas (blaasspoeling); vloeistoffen voor toediening op wonden (wondspoeling). Behalve steriel zijn, moeten de producten vaak ook nog aan andere eisen voldoen (isotoon, bepaalde pH etc.). Soms kun je volstaan met een zogenaamde aseptische bereiding, maar voor bepaalde middelen moet echt sprake zijn van een steriele bereiding. In-proces- en eindcontroles bewaken de kwaliteit van de bereiding. Ook de verpakking en etikettering moeten vanzelfsprekend in orde zijn.
Y. M. Groot-Padberg
10. Radiofarmaca
Samenvatting
Instabiele atomen zenden straling uit om stabiel te worden. Vormen van straling zijn alfa-, bèta- en gammastraling. Ook röntgen is een vorm van straling. Radioactieve straling wordt in verschillende toepassingen gebruikt, voor diagnose en voor therapie. Radiofarmaca zijn geneesmiddelen in een radioactieve vorm. Straling kan gevaarlijk zijn, het vergroot bijvoorbeeld de kans op kanker. Om veilig te werken met straling zijn maatregelen nodig als werken in een veiligheidswerkbank, goed opgeleid personeel en regels volgen, zoals de Kernenergiewet. Een veelgebruikt atoom voor diagnostische doeleinden is technetium, in de vorm van Tc-99 m.
Y. M. Groot-Padberg
Nawerk
Meer informatie
Titel
Bereiden en aseptisch handelen
Auteur
Drs. Y.M. Groot-Padberg
Copyright
2021
Uitgeverij
Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN
978-90-368-2649-5
Print ISBN
978-90-368-2648-8
DOI
https://doi.org/10.1007/978-90-368-2649-5