Skip to main content
Top

2020 | OriginalPaper | Hoofdstuk

12. Behandeling met psychofarmaca bij cliënten met antisociaal gedrag of een antisociale persoonlijkheidsstoornis

Auteur : Drs. P. J. S. (Philip) Michielsen

Gepubliceerd in: Praktijkboek antisociaal gedrag en persoonlijkheidsproblematiek

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

share
DELEN

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

  • Optie A:
    Klik op de rechtermuisknop op de link en selecteer de optie “linkadres kopiëren”
  • Optie B:
    Deel de link per e-mail

Samenvatting

Medicatiestrategieën kunnen aanvullend de klachten en symptomen van mensen die antisociaal gedrag vertonen beïnvloeden. Vooral reactieve of impulsieve agressie is een goede indicatie om psychofarmaca in te zetten in de behandeling. In dit hoofdstuk geven we adviezen als aanvulling op bestaande richtlijnen waarin de problematiek van antisociaal gedrag in de reguliere GGZ niet volledig wordt beschreven. We lichten de behandeling van comorbide stoornissen als PTSS, ADHD, stoornissen in gebruik van middelen, angst-, stemmings-, en psychotische stoornissen uit. Verder staan we stil bij de vraag hoe om te gaan met een lage motivatie om medicijnen te nemen voor antisociaal gedrag. Daarnaast dient er aandacht te zijn voor somatische factoren die antisociaal gedrag uitlokken, in stand houden of er het gevolg van zijn. In de praktijk dient de psychiater rekening te houden met mogelijke ongewenste risico’s van psychofarmaca, zoals een toename van delictgedrag of misbruik van middelen. Betrekken van het systeem van de cliënt is belangrijk bij het inschatten van dergelijke risico’s.
Literatuur
go back to reference American Psychiatric Association (2014). Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen. DSM-5. Nederlandse vertaling van Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Fifth edition. Amsterdam: Uitgeverij Boom. American Psychiatric Association (2014). Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen. DSM-5. Nederlandse vertaling van Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Fifth edition. Amsterdam: Uitgeverij Boom.
go back to reference Ansell, E. B., Wright, A. G., Markowitz, J. C., Sanislow, C. A., Hopwood, C. J., Zanarini, M. C., et al. (2015). Personality disorder risk factors for suicide attempts over 10 years of follow-up. Journal of Personality Disorders, 6(2), 161–167. https://doi.org/10.1037/per0000089.CrossRef Ansell, E. B., Wright, A. G., Markowitz, J. C., Sanislow, C. A., Hopwood, C. J., Zanarini, M. C., et al. (2015). Personality disorder risk factors for suicide attempts over 10 years of follow-up. Journal of Personality Disorders, 6(2), 161–167. https://​doi.​org/​10.​1037/​per0000089.CrossRef
go back to reference Audenaart, K., Wittouck, C., & Berckmoes, A. (2015). Farmacologische en andere medische interventies bij de antisociale persoonlijkheidsstoornis en psychopathie. In W. Canton, D. Van Beek, L. Claes, L. Gijs, I. Jeandarme & E. Klein Haneveld (Red.), Handboek psychopathie en de antisociale persoonlijkheidsstoornis (pag. 481–500). Utrecht: De Tijdstroom. Audenaart, K., Wittouck, C., & Berckmoes, A. (2015). Farmacologische en andere medische interventies bij de antisociale persoonlijkheidsstoornis en psychopathie. In W. Canton, D. Van Beek, L. Claes, L. Gijs, I. Jeandarme & E. Klein Haneveld (Red.), Handboek psychopathie en de antisociale persoonlijkheidsstoornis (pag. 481–500). Utrecht: De Tijdstroom.
go back to reference Berman, M., Taylor, S., & Marged, B. (1993). Morphine and human aggression. Addictive Behaviors, 18, 263–268.CrossRefPubMed Berman, M., Taylor, S., & Marged, B. (1993). Morphine and human aggression. Addictive Behaviors, 18, 263–268.CrossRefPubMed
go back to reference Bruns, D., & Disorbio, J. M. (2000). Hostility and violent ideation: Physical rehabilitation patient and community samples. Pain Medicine, 1, 131–139.CrossRefPubMed Bruns, D., & Disorbio, J. M. (2000). Hostility and violent ideation: Physical rehabilitation patient and community samples. Pain Medicine, 1, 131–139.CrossRefPubMed
go back to reference Deci, E. L., & Ryan, R. M. (1985). Intrinsic motivation and self-determination in human behavior. New York: Plenum.CrossRef Deci, E. L., & Ryan, R. M. (1985). Intrinsic motivation and self-determination in human behavior. New York: Plenum.CrossRef
go back to reference Frances, A. J., Fyer, M. R., & Clarkin, J. (1986). Personality and suicide. In J. J. Mann & M. Stanley (Eds.), Psychobiology of suicidal behavior. Annual of the New York academy of Sciences, 487, pp. 281–293. Frances, A. J., Fyer, M. R., & Clarkin, J. (1986). Personality and suicide. In J. J. Mann & M. Stanley (Eds.), Psychobiology of suicidal behavior. Annual of the New York academy of Sciences, 487, pp. 281–293.
go back to reference Gabbard, G. O. (2014). Psychodynamic psychiatry in clinical practice (5th ed., p. 526). Washington DC: American Psychiatric Publishing. Gabbard, G. O. (2014). Psychodynamic psychiatry in clinical practice (5th ed., p. 526). Washington DC: American Psychiatric Publishing.
go back to reference Goethals, K., De Groot, A., Dhoore, T., Jeandarme, I., Keulen- de Vos, M., Pouls, C., et al. (2015). Differentiële diagnostiek en comorbiditeit bij psychopathie en de antisociale-persoonlijkheidsstoornis. In W. Canton, D. Van Beek, L. Claes, L. Gijs, I. Jeandarme & E. Klein Haneveld (Red.), Handboek psychopathie en de antisociale persoonlijkheidsstoornis (pag. 315–358). Utrecht: De Tijdstroom. Goethals, K., De Groot, A., Dhoore, T., Jeandarme, I., Keulen- de Vos, M., Pouls, C., et al. (2015). Differentiële diagnostiek en comorbiditeit bij psychopathie en de antisociale-persoonlijkheidsstoornis. In W. Canton, D. Van Beek, L. Claes, L. Gijs, I. Jeandarme & E. Klein Haneveld (Red.), Handboek psychopathie en de antisociale persoonlijkheidsstoornis (pag. 315–358). Utrecht: De Tijdstroom.
go back to reference Ingenhoven, T., & Rinne, T. (2011). Farmacotherapeutische interventies. In T. Ingenhoven, A. Van Reekum, B. Van Luyn & P. Luyten (Red.), Handboek borderline persoonlijkheidsstoornis (pag. 253–274). Utrecht: De Tijdstroom. Ingenhoven, T., & Rinne, T. (2011). Farmacotherapeutische interventies. In T. Ingenhoven, A. Van Reekum, B. Van Luyn & P. Luyten (Red.), Handboek borderline persoonlijkheidsstoornis (pag. 253–274). Utrecht: De Tijdstroom.
go back to reference Jones, K. A., Nielsen, S., Bruno, R., Frei, M., & Lubman, D. I. (2011). Benzodiazepines- their role in aggression and why GP’s should prescribe with caution. Australian Family Physician, 40(11), 862–865.PubMed Jones, K. A., Nielsen, S., Bruno, R., Frei, M., & Lubman, D. I. (2011). Benzodiazepines- their role in aggression and why GP’s should prescribe with caution. Australian Family Physician, 40(11), 862–865.PubMed
go back to reference Kooij, J. J. S. (2009). ADHD bij volwassenen. Diagnostiek en behandeling. Amsterdam: Pearson Benelux BV. Kooij, J. J. S. (2009). ADHD bij volwassenen. Diagnostiek en behandeling. Amsterdam: Pearson Benelux BV.
go back to reference Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGZ (2008). Multidisciplinaire richtlijn persoonlijkheidsstoornissen. Richtlijn voor de diagnostiek en behandeling van volwassen patiënten met een persoonlijkheidsstoornis. Utrecht: Uitgever Trimbos-instituut. Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGZ (2008). Multidisciplinaire richtlijn persoonlijkheidsstoornissen. Richtlijn voor de diagnostiek en behandeling van volwassen patiënten met een persoonlijkheidsstoornis. Utrecht: Uitgever Trimbos-instituut.
go back to reference Leventhal, H., Meyer, D., & Nerenz, D. (1980). The common sense representation of illness danger. In S. Rachman (Ed.), Contributions to medical psychology (vol. 2, pp. 17–30). New York: Pergamon. Leventhal, H., Meyer, D., & Nerenz, D. (1980). The common sense representation of illness danger. In S. Rachman (Ed.), Contributions to medical psychology (vol. 2, pp. 17–30). New York: Pergamon.
go back to reference Malan, D. (1995). Individual psychotherapy and the science of psychodynamics (2nd ed.). Oxford: Butterworth-Heinemann. Malan, D. (1995). Individual psychotherapy and the science of psychodynamics (2nd ed.). Oxford: Butterworth-Heinemann.
go back to reference Michielsen, P. (2015). Klinefelter syndrome and testosterone substitution therapy; the need for psychiatric evaluation. Psychotherapy and Psychosomatics, 84(Suppl 1), 48. Michielsen, P. (2015). Klinefelter syndrome and testosterone substitution therapy; the need for psychiatric evaluation. Psychotherapy and Psychosomatics, 84(Suppl 1), 48.
go back to reference Miller, W. R., & Rollnick, S. (2013). Motivational interviewing: Helping people change. New York NY: Guildford. Miller, W. R., & Rollnick, S. (2013). Motivational interviewing: Helping people change. New York NY: Guildford.
go back to reference Panksepp, J., & Zellner, M. R. (2004). Towards a neurobiologically based unified theory of aggression. Revue Internationale de Psychologie Sociale/International Review of Social Psychology, 17(2), 37–61. Panksepp, J., & Zellner, M. R. (2004). Towards a neurobiologically based unified theory of aggression. Revue Internationale de Psychologie Sociale/International Review of Social Psychology, 17(2), 37–61.
go back to reference Prada, P., Nicastro, R., Zimmermann, J., Hasler, R., Aubry, J. M., & Perroud, N. (2015). Addition of methylphenidate to intensive dialectical behaviour therapy for patients suffering from comorbid borderline personality disorder and ADHD: A naturalistic study. Attention Deficit and Hyperactivity Disorder, 7(3), 199–209. https://doi.org/10.1007/s12402-015-0165-2.CrossRef Prada, P., Nicastro, R., Zimmermann, J., Hasler, R., Aubry, J. M., & Perroud, N. (2015). Addition of methylphenidate to intensive dialectical behaviour therapy for patients suffering from comorbid borderline personality disorder and ADHD: A naturalistic study. Attention Deficit and Hyperactivity Disorder, 7(3), 199–209. https://​doi.​org/​10.​1007/​s12402-015-0165-2.CrossRef
go back to reference Raine, A. (1993). The psychopathology of crime: Criminal behavior as a clinical disorder. San Diego: Calif Academic Press.CrossRef Raine, A. (1993). The psychopathology of crime: Criminal behavior as a clinical disorder. San Diego: Calif Academic Press.CrossRef
go back to reference Richtlijn ADHD bij volwassenen (2015). Fase I – Diagnostiek en medicamenteuze behandeling. Utrecht: Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie. Richtlijn ADHD bij volwassenen (2015). Fase I – Diagnostiek en medicamenteuze behandeling. Utrecht: Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie.
go back to reference Shea, M. T., Widiger, T. A., & Klein, M. H. (1992). Comorbidity of personality disorders and depression: Implications for treatment. Journal of Consulting Clinical Psychology, 60(6), 857–868.CrossRefPubMed Shea, M. T., Widiger, T. A., & Klein, M. H. (1992). Comorbidity of personality disorders and depression: Implications for treatment. Journal of Consulting Clinical Psychology, 60(6), 857–868.CrossRefPubMed
go back to reference Van Panhuis, P. J. A. (1997). De psychotische patiënt in de TBS: Van kwaad tot erger. Dissertatie: Universiteit Leiden. Van Panhuis, P. J. A. (1997). De psychotische patiënt in de TBS: Van kwaad tot erger. Dissertatie: Universiteit Leiden.
go back to reference Verona, E., Patrick, C. J., & Joiner, T. E. (2001). Psychopathy, antisocial personality, and suicide risk. Journal of Abnormal Psychology, 110(3), 462–470.CrossRefPubMed Verona, E., Patrick, C. J., & Joiner, T. E. (2001). Psychopathy, antisocial personality, and suicide risk. Journal of Abnormal Psychology, 110(3), 462–470.CrossRefPubMed
go back to reference White, H. R., & Chen, P. H. (2002). Problem drinking and intimate partner violence. Journal of Studies on Alcohol and Drugs, 63(2), 205–214.CrossRef White, H. R., & Chen, P. H. (2002). Problem drinking and intimate partner violence. Journal of Studies on Alcohol and Drugs, 63(2), 205–214.CrossRef
go back to reference Zanarini, M. C., Frankenburg, F. R., & Parachini, E. A. (2004). A preliminary, randomized trial of fluoxetine, olanzapine, and the olanzapine-fluoxetine combination in women with borderline personality disorder. Journal of Clinical Psychiatry, 65(7), 903–907. https://doi.org/10.4088/JCP.v65n0704.CrossRef Zanarini, M. C., Frankenburg, F. R., & Parachini, E. A. (2004). A preliminary, randomized trial of fluoxetine, olanzapine, and the olanzapine-fluoxetine combination in women with borderline personality disorder. Journal of Clinical Psychiatry, 65(7), 903–907. https://​doi.​org/​10.​4088/​JCP.​v65n0704.CrossRef
go back to reference Van de Glind, G., Kooij, S., Van Duin, D., & Carpentier, P. J. (2004). Protocol ADHD bij verslaving. Utrecht: Trimbos. Van de Glind, G., Kooij, S., Van Duin, D., & Carpentier, P. J. (2004). Protocol ADHD bij verslaving. Utrecht: Trimbos.
Metagegevens
Titel
Behandeling met psychofarmaca bij cliënten met antisociaal gedrag of een antisociale persoonlijkheidsstoornis
Auteur
Drs. P. J. S. (Philip) Michielsen
Copyright
2020
Uitgeverij
Bohn Stafleu van Loghum
DOI
https://doi.org/10.1007/978-90-368-2295-4_12