Skip to main content
Mijn bibliotheek
Shop
Nieuws Boeken Tijdschriften Toetsvragen Web-tv Video Audio
Tips voor Mijn BSL
Inloggen
Top
Gepubliceerd in:
hoofdstuk lezen eerste hoofdstuk lezen

2020 | OriginalPaper | Hoofdstuk

10. Begeleiding en behandeling bij verslavingsproblematiek

Auteurs : C. Verbrugge, H. Kisjes, MANP, Prof. dr. C. A. J. de Jong

Gepubliceerd in: Leerboek psychiatrie voor verpleegkundigen

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Log in om toegang te krijgen
share
DELEN

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

  • Optie A:
    Klik op de rechtermuisknop op de link en selecteer de optie “linkadres kopiëren”
  • Optie B:
    Deel de link per e-mail
    Link delen
publish
Publiceer nu

Samenvatting

Verslaving is geen verpleegkundige diagnose, maar de gezondheidsproblemen die erdoor ontstaan komen wel op zijn bordje terecht. Het gaat om een veelvoorkomende, veelal chronische aandoening die lange tijd is beschouwd als eigen keuze. Zo simpel is het echter niet. Net als andere psychiatrische stoornissen is verslaving een ziekte. Vaak zonder dat de gebruiker het merkt, wordt het middel de baas over de gebruiker. Regelmatig komt het zover dat mensen hun werk en huis kwijtraken of zelfs in de criminaliteit belanden door hun verslaving. Binnen de huidige verslavingszorg is het biopsychosociaal model nog altijd leidend. Voordeel hiervan is dat alle factoren die van invloed zijn op deze complexe aandoening aan de orde komen: de maatschappelijke, psychologische én biomedische. Dit hoofdstuk besteedt niet alleen veel aandacht aan kenmerken, symptomen, aanpak en bejegening, maar ook aan de motivatie van de verpleegkundige. In de toekomst zal deze vooral als spil opereren in een ketenzorgomgeving, met toenemende aandacht voor preventie en zelfmanagement. 
vorige hoofdstuk Eetstoornissen
volgende hoofdstuk Neurocognitieve stoornissen
Literatuur
Anthony, W. A., Cohen, M., Farkas, M., & Gagne, C. (1990). Psychiatric rehabilitation. Boston: Centre for Psychiatric Rehabilitation.
Anthony, W. A., Cohen, M., Farkas, M., & Gagne, C. (2002). Psychiatric rehabilitation (2nd ed.). Boston: Boston University Center for Psychiatric Rehabilitation.
APA (American Psychiatric Association) (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington DC: APA. Nederlandse uitgave: APA (2014). Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen: DSM-5 (Vert. Hengeveld, M. W.). Amsterdam: Boom Uitgevers.
Bion, W. R. (1962). Learning from experience. London: Heinemann Medical Books.
Blackwell, D. (1997). Holding, containing and bearing witness: The problem of helpfulness in encounters with torture survivors. Journal of Social Work Practice, 11(2), 81–89.CrossRef
Boertien, D., & Van Bakel, M. (2012). Handreiking voor de inzet van ervaringsdeskundigheid vanuit de geestelijke gezondheidszorg. Utrecht: HEE/Trimbos.
Boomsma, L. J., Drost, I. M., Larsen, I. M., et al. (2014). NHG-Standaard Problematisch alcoholgebruik (derde herziening). Huisarts en Wetenschap 2014(57), 638–646.
Broekaert, E., & Vanderplasschen, W. (2003). Towards the integration of treatment systems for substance abusers: Report on the second international symposium on substance abuse treatment and special target groups. Journal of Psycho Active Drugs, 35(2), 237–245.
Brown, S., Roe, M., Lane, A., Gervin, M., Morris, M., Kinsella, A., et al. (1996). Quality of life in schizophrenia: Relationship to sociodemographic factors, symptomatology and tardive dyskinesia. Acta Psychiatrica Scandinavica, 94, 118–124.CrossRef
Clarke, D. M., & Kissane, D. W. (2002). Demoralization: Its phenomenology and importance. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 2002(36), 733–742.CrossRef
De Fuentes-Merillas, L. & Dijkstra, B. (2017). Resultaten literatuurstudie. In B. A. G. Dijkstra & E. G. Wits (2017),
De Fuentes-Merillas, L., & Roozen, H. G. (2014). Community reinforcement approach en contingency management. In G. Schippers, M. Smeerdijk & M. Merkx (Red.), Handboek cognitieve gedragstherapie bij middelengebruik en gokken. Utrecht: Perspectief.
De Graaf, R., Ten Have, M., & Van Dorsselaer, S. (2010). De psychische gezondheid van de Nederlandse bevolking; NEMESIS-2: opzet en eerste resultaten. Utrecht: Trimbos-instituut.
De Hert, M., Peuskens, J., & Van Winkel, R. (2009). Mortality in patients with schizophrenia. Lancet, 7, 374(9701), 1591.
De Jong, C. A. J. (2006). Chronisch verslaafd: De therapeut, de patiënt en de ziekte [inaugurele rede]. Nijmegen: NISPA.
De Jong, C. A. J. (2016). Verslaafd: Van Engel tot Kleinman [afscheidrede]. Nijmegen: NISPA.
De Jong-Verhagen, J. G. (2000). Overeenkomsten in doelen voor en verwachtingen over het behandelings- en zorgaanbod tussen patiënten en behandelingsteam in een beschermende woonvoorziening. Maastricht: Universiteit Maastricht.
De Jonge, J., Spijkerman, R. & Müller, M. (2018). Handleiding CGT-J: Cognitieve gedragstherapeutische behandeling van problematisch middelengebruik, gokken en gamen bij jongeren. Amersfoort: Stichting Resultaten Scoren.
De Weert-van Oene, G. H., Holsbeek, T. B., Verbrugge, C. A. G., & De Jong, C. A. J. (2013). Dubbele diagnose: Leren door monitoring. Vijf jaar evalueren van dubbele diagnose klinieken in Nederland. Nijmegen: NISPA.
De Weert, G. H., Schellekens, A. F. A., Dijkstra, B. A. G., Kamal, R., & De Jong, C. A. J. (2013). Detoxificatie van patiënten met GHB-afhankelijkheid. Tijdschrift voor Psychiatrie, 55(11), 885–890.
Dennis, M. L., Scott, C. K., Funk, R., & Foss, M. A. (2005). The duration and correlates of addiction and treatment careers. Journal of Substance Abuse Treatment, 28(Suppl1), S51–S62.PubMedCrossRef
Dijkstra, B. A. G., Beurmanjer, H., Kamal, R. M., & Schellekens, A. F. A. (2017). De behandeling van GHB-afhankelijkheid. Medisch Contact, 72(20) (themanr.), 14–16.
Dijkstra, B. A. G., Kamal, R., De Weert, G., Van Iwaarden, J., Van Noorden, M., & De Jong, C. A. J. (2013). Practice-based aanbevelingen voor GHB detoxificatie: Voor mensen met een stoornis in het gebruik van GHB. Amersfoort: Stichting Resultaten Scoren.
Dom, G. (2017). Verslaving in de 21e eeuw: Actuele visies en theorievorming, Hoofdstuk 1. In F. Vander Laenen & W. Vanderplasschen (Red.), Naar een herstelondersteunende verslavingszorg: Zorg en ondersteuning in praktijk en beleid. Leuven/Den Haag: Acco.
Dom, G., Dijkhuizen, A., & Hoorn, B. (Red.). (2013). Handboek dubbele diagnose. Utrecht: De Tijdstroom.
Driessen, F. M. H. M., Van der Lelij, B., & Smeets, H. M. (2003). Effecten van hoge doses methadon: Een gerandomiseerd lange termijn experiment op negen locaties (eindrapport). Utrecht: Bureau Driessen.
Emmelkamp, P. G., & Vedel, E. (2006). Treatments for alcohol and drug abuse: a practitioners’ guide to theory, methods, and practice. New York: Routledge.
Engel, G. L. (1980). The clinical application of the biopsychosocial model. American Journal of Psychiatry, 137, 535–544.PubMedCrossRef
Farkas, M., Gagne, C., Anthony, W., & Chamberlin, J. (2005). Implementing recovery oriented evidence based programs: Identifying the critical dimensions. Community Mental Health Journal, 41(2), 141–158.PubMedCrossRef
Griffiths, M. D. (2005). A ‘components’ model of addiction within a biopsychosocial framework. Journal of Substance Use, 10(4), 191–197.CrossRef
Gutjahr, E., Gmel, G., & Rehm, J. (2001). Relation between average alcohol consumption and disease: An overview. European Addiction Research, 7(3), 117–127.PubMedCrossRef
Higgins, S. T., Silverman, K., & Heil, S. H. (2007). Contingency management in substance abuse treatment. New York: Guilford Press.
Höppener, P. E., Godschalx-Dekker, J. A., & Van de Wetering, B. J. M. (2013). Gedwongen opname bij stoornissen in of door het gebruik van middelen. Tijdschrift voor Psychiatrie, 55(4), 269–277.PubMed
Joosten, E. A. G., De Fuentes-Merillas, L., De Weert, G. H. (2008). Systematic review of the effects of shared decision-making on patient satisfaction, treatment adherence and health status. Psychotherapy and Psychosomatics, 77(4), 219–226.PubMedCrossRef
Joosten, E. A., De Jong, C. A., De Weert-van Oene, G. H., Sensky, T., & Van der Staak, C. P. (2009). Shared decision-making reduces drug use and psychiatric severity in substance-dependent patients. Psychotherapy and Psychosomatics, 78(4), 245–253.PubMedCrossRef
Joosten, E. A., De Weert-van Oene, G. H., Sensky, T., Van Der Staak, C. P., & De Jong, C. A. (2011). Treatment goals in addiction healthcare: The perspectives of patients and clinicians. International Journal of Social Psychiatry, 57(3), 263–276.
Joosten, E. A. G., Dijkstra, B. A. G., & De Jong, C. A. J. (2015). Shared decision-making: Van RCT naar praktijk. Verslaving, 11(230–240).
Karch, S. B. (2007). Drug abuse handbook. Boca Raton: CRC Press, by Taylor & Francis Group.
Kisjes, H., Verbrugge, C. A. G., De Jong, C. A. G. (2015). Behandeling en begeleiding bij verslavingsproblematiek. In M. Clijsen, W. Garenfeld, G. Kuipers, E. Van Loenen, M. Van Piere (Red.), Leerboek psychiatrie voor verpleegkundigen (pag. 253–274). Amsterdam: Reed Business Education.
Knapen, L. J. M., Van Gogh, M. T., Carpentier, P. J., et al. (2007). Niet met methadon alleen: Een klinisch epidemiologisch onderzoek naar psychiatrische comorbiditeit en comorbide verslaving bij opiaatafhankelijke patiënten in een ambulante methadonbehandeling. Sint Oedenrode: Novadic-Kentron.
Koob, G. F., & Le Moal, M. (2001). Drug addiction, dysregulation of reward, and allostasis. Neuropsychopharmacology, 24(2), 97–129.CrossRefPubMed
Korevaar, L. & Dröes, J. (2016). Handboek rehabilitatie voor zorg en welzijn: Ondersteuning van maatschappelijke participatie en herstel. Bussum: Coutinho.
Longabaugh, R., & Morgenstern, J. (1999). Cognitive-behavioral coping-skills therapy for alcohol dependence: current status and future directions. Alcohol Research & Health, 23, 78–85.
Loth, C., Risselada, A., Wits, E., et al. (2010). Landelijke implementatie Richtlijn opiaatonderhoudsbehandeling: Eindrapport van de tweede fase van de ondersteuning bij het implementatieproces. Amersfoort: Stichting Resultaten Scoren/GGZ Nederland.
Lowinson, J. H., Ruiz, P., Strain, C., et al. (2011). Substance abuse, a comprehensive textbook (5th ed.). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.
McLellan, A. T. (2002). Have we evaluated addiction treatment correctly? Implications from a chronic care perspective. Addiction, 97(3), 249–252.PubMedCrossRef
Meyers, R. J. & Smith, J. E. (1995). Clinical guide to alcohol treatment: The Community Reinforcement Approach. New York: Guilford Press. Nederlandse uitgave: Greeven, P., De Fuentes-Merillas, L. en Roozen, R. (vert.) (2008). Handboek voor de behandeling van alcoholverslaving: De Community Reinforcement Approach. Amsterdam: Bohn Stafleu van Loghum.
Meyers, R. J. & Smith, J. E. (2008). Handboek voor de behandeling van alcoholverslaving: De Community Reinforcement Approach. Amsterdam: Bohn Stafleu van Loghum.
Middeldorp, J. (2008). Best practice, beter in zorg: Praktijkgericht onderzoek, Hostel Hogelanden. Utrecht: Centrum Maliebaan.
Middeldorp, J., Smit, R. B. J., Post, H., Koerts, J., & De Weert, G. (2015). Aandacht voor somatiek bij verslaafden: Methodiek in de praktijk. Verslaving 11, 176–183.
Miller, W. R., & Rollnick, S. (2005). Motiverende gespreksvoering. Gorinchem: Ekklesia.
Monshouwer, K., Van der Pol, P., Drost, Y. & Laar, M. (2016). Het grote uitgaansonderzoek 2016: Uitgaanspatronen, middelengebruik en preventieve maatregelen onder uitgaande jongeren en jongvolwassenen. Utrecht: Trimbos-instituut.
Mueser, K. T., Noordsy, D. L., Drake, R. E., et al. (2003). Integrated treatment for dual disorders: A guide to effective practice. New York: Guilford Press.
Neuman, C. E., Dixon, J. F., Idemoto, B. K., Kulbok, P. A., Pfeifer, J. R., Resha, C. A., et al. (2010). Nursing’s social policy statement: The essense of the profession (3rd ed.). Silver Springs MD: American Nurses Association.
Oosteren, A., & Roomer, A. (2012). Alcoholafhankelijkheid bij ongemotiveerde patiënten behandeld na een rechterlijke machtiging. Tijdschrift voor Psychiatrie, 54(10), 889–892.PubMed
Petry, D., & Nuy, M. (1997). De ontmaskering: De terugkeer van het eigen gelaat van mensen met chronisch psychische beperkingen. Amsterdam: SWP.
Polman, P. I., & Visser, E. C. M. (2014). Verslavingszorg in beeld: Advies voor minister van VWS. Diemen: Zorginstituut Nederland. 
Prochaska, O., & DiClemente, C. C. (1986). Toward a comprehensive model of change. In W. R. Miller & N. Heather (Red.), Treating addictive behaviors: Processes of change (pag. 3–27). New York: Plenum.
Roozen, H. G., Wiersema, H., Strietman, M., et al. (2008). Development and psychometric evaluation of the pleasant activities list. American Journal on Addictions, 17(5), 422–435.PubMedCrossRef
Rutten, R., Geudens, I., Hendriks, V., et al. (2013a). Een visie op verslaving en verslavingszorg: Focus op preventie en herstel. Amersfoort: GGZ Nederland.
Saha, S., Chant, D., & McGrath, J. (2007). A systematic review of mortality in schizophrenia: Is the differential mortality gap worsening over time? Archives of General Psychiatry, 64(10), 1123–1131.PubMedCrossRef
Schippers, G. M., Broekman, T. G., & Buchholz, A. (2007). MATE 2.0: Handleiding en protocol. Nijmegen: Beta Boeken.
Schippers, G. M., Smeerdijk, M., & Merkx, M. J. M. (2014). Handboek cognitieve gedragstherapie bij middelenmisbruik en gokken. Utrecht: Perspectief Uitgevers.
Slade, M., McCrone, P., Kuipers, E., Lees, M., Cahill, S., Parabiaghi, A., et al. (2006). Use of standardised outcome measures in adult mental health services. British Journal of Psychiatry, 189, 330–336.CrossRef
Sobell, M. B., & Sobell, L. C. (2000). Stepped care as a heuristic approach to the treatment of alcohol problems. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 68, 573–579.PubMedCrossRef
Suijkerbuijk, A. W., Van Gils, P. F., Greeven, P. G., & De Wit, G. A. (2015). Cost-effectiveness of addiction care. Tijdschrift voor Psychiatrie, 57(7), 498–507. Review. Dutch.
Teasdale, G. & Jennett, B. (1974). Assessment of coma and impaired consciousness. The Lancet, 304(7872), 81–84.
Tielemans, L. I. G., & De Jong, C. A. J. (2007). Richtlijn voor casemanagers in de verslavingszorg: Resultaten scoren. Utrecht: GGZ Nederland.
Van Boekel, L. C., Brouwers, E. P., Van Weeghel, J., & Garretsen, H. F. (2015a). Stigma among health professionals towards patients with substance use disorders and its consequences for healthcare delivery: Systematic review. Tijdschrift voor Psychiatrie, 57(7), 489–497.
Van Boekel, L. C., Brouwers, E. P., Van Weeghel, J., & Garretsen, H. F. (2015b). Comparing stigmatising attitudes towards people with substance use disorders between the general public, GPs, mental health and addiction specialists and clients. International Journal of Social Psychiatry, 61(6), 539–549. https://​doi.​org/​10.​1177/​0020764014562051​. Epub 2014 Dec 9.PubMedCrossRef
Van der Stel, J. (2012). Focus op persoonlijk herstel bij psychische problemen. Amsterdam: Boom Uitgevers.
Van Erp, N., & Van Rooijen, S. (2017). Ervaringsdeskundigheid: Beroepscompetentieprofiel. Utrecht: GGZ Nederland, HEE/Trimbos en Kenniscentrum Phrenos.
Van Laar, M. W., Van Gestel, B., Cruts, A. A. N., Verdurmen, J. E. E., Ketelaars, A. P. M., et al. (2018). Nationale drug monitor: Jaarbericht 2017. Utrecht: Trimbos-instituut.
Van Megchelen, P., & Pronk, E. (2006). Het Programma Verslaving: Van wetenschap tot zorg op straat. Den Haag: Programma Verslaving, ZonMw.
Vandereycken, W., Hoogduin, C. A. L., & Emmelkamp, P. M. G. (2006). Handboek psychopathologie: Deel 2 (3e herziene druk). Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Verbrugge, C., De Fuentes-Merillas, L., Nolte, T., & Dijkstra, B. (2015). Verslavingskunde en de ontwikkeling van de verpleegkundige in de verslavingszorg. Nurse Academie GGZ, 3, 30–34.
Volkow, N. D., Fowler, J. S., & Wang, G. J. (2004). The addicted human brain viewed in the light of imaging studies: Brain circuits and treatment strategies. Neuropharmacology, 47(Suppl 1), 3–13.PubMedCrossRef
Vries, A. P. J., Gans, R. O. B., & Levi, M. M. (Red.). (2009). Acute boekje: Richtlijnen voor de diagnostiek en behandeling van aandoeningen op het gebied van inwendige specialismen (4e druk). Alphen aan de Rijn: Van Zuiden.
Wadland, W. C., & Ferenchick, G. S. (2004). Medical comorbity in addictive disorders. Psychiatric Clinics of North America, 27, 675.
Wijnen, A. (2005). EHBO bij overmatig gebruik van alcohol, drugs en medicijnen. Sint Oedenrode: Novadic-Kentron.
Winnicott, D. W. (1986). Home is where we start from. London: Penguin Books.
Wisselink, D. J., Kuijpers, W. G. T. & Mol, A. (2016). Kerncijfers verslavingszorg 2015. Houten: Stichting Informatie Voorziening Zorg.
Brood, X. (2002). De sprong: In memoriam Herman Brood. Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar.
Brugman, R., & Jagt, W. (2012). Twee wit en een halfje bruin: De bijzondere vriendschap tussen agent en verslaafde. Eindhoven: Boekmakers BV.
Calis, M., & Kisjes, H. (2013). Socialbesitas: Sociale media: Van vertier tot verslaving. Middelbeers: InnoDoks.
Chrifi, A. (2008). Strijd van een vreemde. Groningen: PAMAC.
Collum, R. (2014). Heroine godverdomme. Utrecht: Kosmos Uitgevers.
Craze, R. (2006). Mijn laatste sigaret! Het dagboek van een verstokte roker die zijn verslaving overwon. Oosterhout: Deltas.
De Vries, V., Ricksen, F. (2015). Vechtlust: Het bizarre leven van international Fernando Ricksen. Amsterdam: AW Bruna Uitgevers.
Derks, P. (2010). Heroïne: Het dorpje Stigma. Zoetermeer: Free Musketeers.
Dijkman, R. (2010). Kopstoot. Utrecht: IJzer.
Engelbertink, M., Den Ouden, R., & Engelbertink, I. (2004). Het blijven toch je ouders: Ervaringsverhalen van kinderen van verslaafde ouders. Amsterdam: Harcourt Assessment BV.
Fallada, H. (2012). De drinker. Amsterdam: Uitgeverij Cossee BV.
Franse, A. (2005). Coke. Amsterdam: De Bezige Bij.
Haafkens, J. A., & Smit, M. (1998). Even slikken. Amsterdam: Aksant Uitgeverij.
Herder, L. (2009). Chloor en kaviaar. Valkenburg: Lemmens.
Jasperse-van Leeuwen, R. (2006). Lieve Mark. Zoetermeer: Free Musketeers.
Jong, M. (2008). Help ik (ver)zuip. Alphen aan den Rijn: TOP in de regio.
Kisjes, H., & Mijland, E. (2009). It’s all in the games: Gamen geeft problemen/gamen is geweldig. Middelbeers: InnoDoks.
Kisjes, H., & Mijland, E. (2011). Gamen en autisme. Middelbeers: InnoDoks.
Kisjes, H. & Van Roessel, M. (2006). 0 %: Acht niet-drinkende alcoholisten vertellen hun verhaal. Rotterdam: Trichis Publishers.
Kok, G., & Hansen, R. (2008). Cokepunt. Eindhoven: Boekmakers BV.
Lewis, M. (2013). Memoires van een verslaafd brein. Amsterdam: Maven Publishing.
Linde, L. (2000). Verslaafd: Ervaringsverhalen van (ex-)verslaafden, familie en hulpverleners. Maarssen: Elsevier.
Lucas, J. (2002). Een ander mens: Relaties met alcohol. Amsterdam: SWP.
Oudshoorn, E. (2012). Meesterknecht: De biografie van Gert Jakobs. Amsterdam: Voetbal International/WPG Media.
Platenkamp, C., De Witte, A., & Bos, J. (2013). FAS-kinderen: Geboren met alcoholschade. Amsterdam: Uitgeverij Reuring.
Ruitenbeek, R., & Wijnstein, V. (2003). Het leven van een drugskoerier. Schoorl: Conserve.
Rutten, R., Geudens, I., Hendriks, V., et al. (2013b). Een visie op verslaving en verslavingszorg: Focus op preventie en herstel. Amersfoort: GGZ Nederland.
Schaapman, K. (2005). Zonder moeder. Amsterdam: Uitgeverij Maarten Muntinga.
Slegers, T. (2012). Andy van der Meijde: Geen genade. Gouda: VI Boeken/WPG uitgevers.
Spreeuw, B. (2012). Dat jij nog leeft…: Het levensverhaal van Rooie Bram internaatsjongen, ripdealer, preventiewerker. Amsterdam: Buijten en Schipperheijn BV.
Stein, Y. (2010). Stoppen met blowen: De mythen, de gevaren en je laatste joint. Amsterdam: Nieuw Amsterdam.
Van de Bruggen, M. (2013). U haalt de veertig niet. Zoetermeer: Free Musketeers.
Van Egmond, M. (2014). Kieft. Gouda: VI Boeken/WPG Uitgevers.
Voskuil, B. (1999). Dakloos. Amsterdam: Uitgeverij L.J. Veen.
Weerman, A., & Kisjes, H. (2013). Studeren onder invloed: Hoe om te gaan met problemen met alcohol, drugs, gamen en verslaving tijdens de studie. Amsterdam: SWP.
Wijne, M. (2011). Nou nog eentje dan: Voor wie wil stoppen met (te veel) drinken. Amsterdam: Nieuw Amsterdam.
Winehouse, M. (2012). Amy, mijn dochter. Breda: VIP Media
Ykema, J. (2009). Pikstart, verslaving en comeback van een hypersprinter. Amsterdam: Atlas.
Metagegevens
Titel
Begeleiding en behandeling bij verslavingsproblematiek
Auteurs
C. Verbrugge
H. Kisjes, MANP
Prof. dr. C. A. J. de Jong
Copyright
2020
Uitgeverij
Bohn Stafleu van Loghum
Boek
Leerboek psychiatrie voor verpleegkundigen

Print ISBN: 978-90-368-2373-9

Elektronisch ISBN: 978-90-368-2374-6

Copyright: 2020

DOI
https://doi.org/10.1007/978-90-368-2374-6_10