Skip to main content
Top

2016 | Boek

Basisboek operatieve zorg en technieken

Auteur: Rolf de Weert

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

insite
ZOEKEN

Over dit boek

Let op: dit boek is niet meer in print verkrijgbaar.

Het 'Basisboek operatieve zorg & technieken' biedt de eerstejaarsstudent 'anesthesiemedewerker en operatieassistent' de grondbeginselen van het vak OZT. Het boek is opgebouwd uit vier delen.
Deel 1 leert de lezer de medische terminologie, de grondbeginselen van de infectieleer en de bouw en inrichting van de werkplek. De delen 2, 3 en 4 beschrijven de patiëntenroute van ontvangst op de operatieafdeling tot terugkeer naar de verpleegafdeling, en behandelen in chronologische volgorde de gang van zaken in de inleidingskamer, de OK en de uitslaapkamer.

Maak ook de kennistoetsen bij de hoofdstukken van dit boek!

Inhoudsopgave

Voorwerk

Deel 1 Algemeen oriënterend deel

Voorwerk
1 Een eerste kennismaking
Samenvatting
In dit inleidende hoofdstuk maak je kennis met een paar historische achtergronden van onze moderne geneeskunde. Veel termen en procedures die we gebruiken vinden hun oorsprong in het verleden. Van trepanatie tot steensnedeligging, het is allemaal een keer bedacht en uitgeprobeerd in de geschiedenis van de mens die zich bezighoudt met het bestrijden van ziekten of het bevorderen van gezondheid.
Rolf de Weert
2 Medische terminologie
Samenvatting
In het eerste hoofdstuk beschreven we een paar fragmenten uit de geschiedenis van de geneeskunde. Van hieruit is het niet moeilijk om een bruggetje te slaan naar de medische terminologie, die haar oorsprong vindt in het Latijn en het Oudgrieks.
Rolf de Weert
3 Bouw en inventaris
Samenvatting
Na een blik in het verleden en een eerste kennismaking met de klassieke talen, wordt het tijd om de blik op het ‘hier en nu’ te richten. De hedendaagse operatiekamer is een hightech werkomgeving die aan een groot aantal strikte eisen moet voldoen. Stel je eens voor dat je een kamer moet inrichten waarin minimaal zes mensen rondlopen en waarin alle natuurlijke barrières van het menselijk lichaam worden doorbroken. Organen en weefsels die normaal gesproken een heel mensenleven lang onaangeraakt blijven, worden plotseling blootgesteld aan licht, lucht, gehandschoende handen en medische instrumenten. We hebben het hier over een ruimte waarin de operateur goed zicht moet hebben op de diepste lagen van de operatiewond en gebruikmaakt van kostbare medische apparatuur. In deze ruimte moet de anesthesioloog de vitale functies van de operatiepatiënt nauwlettend kunnen volgen. Het bouwen en inrichten van het operatiekamercomplex is een van de grootste kostenposten in het bouwbudget voor ziekenhuizen. In de komende paragrafen wordt elke voorziening afzonderlijk beschreven.
Rolf de Weert
4 Hygiëne
Samenvatting
Hygieia, beschermvrouwe van de reinheid, haar naam is in dit boek al eens eerder gevallen, zou aan onze werkplek een dagtaak hebben. Operatieafdelingen vormen in haar ogen een waar slagveld als het gaat om het behouden, laat staan het bevorderen van de hygiëne. De operatiekamer is bij uitstek de plek waar twee tegenstrijdige uitersten samenkomen. Bloed (al dan niet besmet) en andere ziektekiemdragende lichaamssappen bedreigen de strenge eisen die worden gesteld aan schoon werken en steriliteit. Om aan deze eisen te kunnen voldoen moet je een nieuw bewustzijn ontwikkelen, een nieuwe manier van kijken, denken en handelen aanleren. Sta eens stil bij de schade die je kunt aanrichten als er fouten in de hygiëne worden gemaakt. Operatieassistenten en anesthesiemedewerkers kunnen we beschouwen als de schildwachten van de hygiëne, die als doel hebben zichzelf, collega’s en niet in de laatste plaats de patiënt te beschermen. In dat opzicht nemen we hier op aarde de rol van Hygieia over.
Rolf de Weert
5 Steriliteit
Samenvatting
De wetenschap dat ‘schoon’ werken de minste complicaties oplevert, is nog niet zo oud. Het artsen- en chirurgijnsgilde had tot de tijd van Antoni van Leeuwenhoek nog nauwelijks besef van de wereld van de micro-organismen. Relaties tussen het medisch ingrijpen met vuil instrumentarium en de daaropvolgende crisis bij de patiënt werden nog niet gelegd. De doodsoorzaak werd simpelweg afgedaan als: ‘Gods wil’, of gezocht in de ziekte die aan de behandeling was voorafgegaan en niet in de ‘nieuwe’ ziekte die erop volgde.
Rolf de Weert

Deel 2 Preoperatieve fase

Voorwerk
6 De operatiepatiënt
Samenvatting
Lang voor de komst van de zorgverzekeraar en van de diagnose-behandelcombinatie (DBC) als instrument voor het vaststellen van de ziektekosten, kreeg de arts een zogenoemd ereloon (honorarium, honore = eer). De patiënt stelde zelf vast hoeveel hij voor de behandeling kon missen. Als de medische nood hoog was, had de patiënt daar veel geld voor over. Naarmate het herstel echter vorderde, kreeg de patiënt steeds meer noten op zijn zang en omgekeerd evenredig minder animo om de arts royaal te betalen. Deze kwestie was een geliefd thema voor zeventiende-eeuwse kunstenaars en werd de vier gedaanten van de geneesheer genoemd. Het vierluik begint met een afbeelding van een messias. De volgende drie afbeeldingen tonen respectievelijk een engel en een gewoon mens om ten slotte, tegen het moment dat het op betalen aankomt, de arts af te beelden als een duivel. In de vier afbeeldingen zie je op de achtergrond een doodzieke patiënt herstellen en steeds meer praatjes krijgen.
Rolf de Weert
7 Liggingen en houdingen
Samenvatting
Gravures uit de zestiende eeuw waarop we de chirurgijn in actie zien, tonen chaotische toestanden. Patiënten, familieleden, assistenten en behandelaars lopen kriskras door elkaar. Kinderen en huisdieren scharrelen door het tafereeltje om de beeltenis extra op te vrolijken. Opvallend is de houding van de operatiepatiënten: zij worden zittend geopereerd. De boeren en burgers zitten op een kruk, de buitenlui op een stoel. Gewillig houden ze de scheerkom onder de kin bij een dikke bobbel op de wang (abces of ontstoken kies?) of het been recht vooruit, klaar om geamputeerd te worden. De rieten mand is onder handbereik.
Rolf de Weert
8 Het steriele veld
Samenvatting
Nog maar zo’n honderdvijftig jaar geleden opereerde de dokter in zijn zondagse pak, zonder haarbedekking, mondmasker of handschoenen. Het ‘gummi’schort dat hij droeg was niet zozeer bedoeld ten bate van de patiënt maar eerder om zijn stropdas niet te bevuilen. Pas in de tweede helft van de negentiende eeuw gingen de chirurgen ‘schoon’ opereren, nadat dokter Semmelweis ontdekt had dat hij kraamvrouwensterfte kon terugdringen door, tussen de obducties en het werk op de kraamafdeling, de handen te wassen. De introductie van zijn simpele hygiënevoorschriften ging echter niet zonder slag of stoot. Veel collega’s versleten hem voor gek, maar Semmelweis bleef in zijn kliniek zijn artsen aansporen om de handen te reinigen. Het sterftecijfer daalde met sprongen. De relatie tussen onhygiënisch werken en infecties werd hiermee aangetoond en het aantal antiseptische maatregelen ten aanzien van de kraamzorg begon langzaam maar zeker ook terrein te winnen op de operatieafdelingen.
Rolf de Weert

Deel 3 Peroperatieve fase

Voorwerk
9 Instrumentenleer
Samenvatting
Bij het openslaan van een catalogus van een grote instrumentenfabrikant word je overstelpt met een enorme variëteit van medisch instrumentarium. We kunnen een keuze maken uit honderden klemmen, pincetten, scharen en wondhaken (sommige slechts met minimale verschillen).
Rolf de Weert
10 Kunstmatige aan- en afvoerwegen
Samenvatting
De Babyloniërs maakten ongeveer 3000 jaar geleden al gebruik van holle buisjes gemaakt van bot of metaal, om bij steenlijders met ‘watersnood’ tijdelijk de blaas te legen. In de eeuwen die erop volgden waren blaaskatheters (want daar hebben we het hier over) voornamelijk van metaal, totdat in de negentiende eeuw de import en verwerking van natuurrubber opkwam.
Rolf de Weert
11 Hechtmaterialen en -technieken
Samenvatting
Hechtmaterialen zijn – bijna – net zo oud als de mensheid. De geschiedenis van de geneeskunde en die van het verlenen van eerste hulp na verwondingen gaan gelijk op. De oudste bekende hechtmethode is het doorsteken van beide wondranden om zo de randen te fixeren. In het stenen tijdperk gebruikte de medicijnman hiervoor scherpe doornen, bijvoorbeeld van de agavestruik; deze houterige vezels hebben de bijzondere eigenschap goed door het lichaam verdragen te worden. Vele eeuwen later kwamen de Romeinen terug op de doornentechniek met de toepassing van een soort zilveren veiligheidsspeld die ‘fibula’ werd genoemd. Deze naam gebruiken we nu nog voor ons kuitbeen, dat samen met het scheenbeen (tibia) sterk aan de dubbele speld doet denken. In de middeleeuwen bedachten de heelmeesters een slimme variant op de fibulatechniek. De chirurgijn doorstak de wondranden met enkelvoudige spelden, waarna hij – vergelijkbaar met het dichtsnoeren van een bergschoen – een draad tussen de spelden over en weer liet gaan. Door de draad strak aan te trekken kwamen de wondranden dichter bij elkaar.
Rolf de Weert

Deel 4 Postoperatieve fase

Voorwerk
12 Preparaatverzorging
Samenvatting
Het onderzoeken van patiëntenmateriaal als diagnostisch hulpmiddel is al eeuwenlang in gebruik. In de zeventiende eeuw sprak het publiek soms van ‘piskijkers’. Hiermee werd aangeduid dat de arts met glazen bokalen vol urine in de weer was om met behulp van eenvoudige proefjes allerlei ziekten aan te tonen. Dit ging wel eens te ver. Als de piskijker zich eigenlijk geen raad wist met zijn diagnose, meende hij zelfs psychotische wanen en andere psychiatrische stoornissen in de urine waar te nemen. De ronde bokaal met urine kreeg een soort ‘kristallen-bol-van-de-waarzegster-functie’.
Rolf de Weert
13 De uitslaapkamer
Samenvatting
Terwijl de omloop de preparaten verwerkt en de OK opruimt, is het anesthesieteam bezig met de uitleiding. De anesthesioloog dient zo nodig antagonisten toe om de werking van de opiaten en/of spierverslappende medicamenten op te heffen en hij laat de patiënt terugkeren naar een spontane ademhaling. Als de endotracheale tube is verwijderd en de patiënt aanspreekbaar is, helpt het gehele team met overtillen van de patiënt naar de trolley of het meegekomen eigen bed. De anesthesiemedewerker controleert of alle papieren meegaan en assisteert bij de overplaatsing naar de uitslaapkamer.
Rolf de Weert
Nawerk
Meer informatie
Titel
Basisboek operatieve zorg en technieken
Auteur
Rolf de Weert
Copyright
2016
Uitgeverij
Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN
978-90-368-1135-4
Print ISBN
978-90-368-1134-7
DOI
https://doi.org/10.1007/978-90-368-1135-4