Skip to main content
Top

2017 | OriginalPaper | Hoofdstuk

23. Angststoornissen en persoonlijkheidspathologie

Auteurs : Prof. dr. Sako Visser, Prof. dr. Anton van Balkom

Gepubliceerd in: Handboek persoonlijkheidspathologie

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

share
DELEN

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

  • Optie A:
    Klik op de rechtermuisknop op de link en selecteer de optie “linkadres kopiëren”
  • Optie B:
    Deel de link per e-mail

Samenvatting

Het klinische beeld en beloop van de verschillende angststoornissen verschillen sterk. Mensen die het meest in zorg komen in de GGZ zijn de mensen die lijden aan een paniekstoornis, sociale fobie, gegeneraliseerde angststoornis of een dwangstoornis. Vaak zal er sprake zijn van comorbiditeit met een persoonlijkheidsstoornis (DSM-5). Hierna zal de invloed van comorbiditeit met een persoonlijkheidsstoornis op het beeld, het beloop en de behandeling van een angststoornis verder worden besproken. Persoonlijkheidsstoornissen worden binnen (de classificatie van) de DSM-5 omschreven als een duurzaam patroon van innerlijke ervaringen en gedragingen die duidelijk afwijken van de verwachtingen binnen de cultuur van de betrokkene. Het patroon uit zich op een breed terrein van persoonlijke en sociale relaties. Het is van lange duur en het begin ervan kan teruggevoerd worden naar de adolescentie, vroege volwassenheid of zelfs kindertijd.
Literatuur
go back to reference American Psychiatric Association (APA). (1994). Diagnostic and statistical manual of mental disorders, (3rd ed.) (DSM-III). Washington: American Psychiatric Association. American Psychiatric Association (APA). (1994). Diagnostic and statistical manual of mental disorders, (3rd ed.) (DSM-III). Washington: American Psychiatric Association.
go back to reference American Psychiatric Association (APA). (2014). Algemene psychiatrie. Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen DSM-5. Amsterdam: Uitgeverij Boom. American Psychiatric Association (APA). (2014). Algemene psychiatrie. Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen DSM-5. Amsterdam: Uitgeverij Boom.
go back to reference Arrindell, W. L., & Ettema, J. H. M. (1986). SCL 90 handleiding bij een multimentionale psychopathologie-indicator. Lisse: Sets & Zeitlinger. Arrindell, W. L., & Ettema, J. H. M. (1986). SCL 90 handleiding bij een multimentionale psychopathologie-indicator. Lisse: Sets & Zeitlinger.
go back to reference Bakker, A., Balkom, A. van, Spinhoven, Ph, Blaauw, B., & Dyck, R van. (1998). Follow up on the treatment of panic disorder with or without agoraphobia: A quantitative review. Journal of Mental and Nervous Disease, 186, 414–419.CrossRef Bakker, A., Balkom, A. van, Spinhoven, Ph, Blaauw, B., & Dyck, R van. (1998). Follow up on the treatment of panic disorder with or without agoraphobia: A quantitative review. Journal of Mental and Nervous Disease, 186, 414–419.CrossRef
go back to reference Balkom, A. J. L. M. van. (Ed.). (2001). Behandelingsstrategieën bij angststoornissen. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum. Balkom, A. J. L. M. van. (Ed.). (2001). Behandelingsstrategieën bij angststoornissen. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.
go back to reference Balkom, A. van, Oppen, P., & Dyck, R. van. (2000). Behandelingsstrategieën bij angststoornissen. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Balkom, A. van, Oppen, P., & Dyck, R. van. (2000). Behandelingsstrategieën bij angststoornissen. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
go back to reference Balkom, A. van, Bakker, A., Spinhoven, Ph, Blaauw, B., Smeenk, S., & Ruesink, B. (1997). A meta-analysis of treatment of panic disorder with or without agoraphobia. Journal of Nervous and Mental Health, 185, 510–517.CrossRef Balkom, A. van, Bakker, A., Spinhoven, Ph, Blaauw, B., Smeenk, S., & Ruesink, B. (1997). A meta-analysis of treatment of panic disorder with or without agoraphobia. Journal of Nervous and Mental Health, 185, 510–517.CrossRef
go back to reference Berger, P., Sachs, G., & Amering, M. (2004). Personality disorder and social anxiety predict delayed response in drug and behavioral treatment of panic disorder. Journal of affective Disorders, 80, 75–78. Berger, P., Sachs, G., & Amering, M. (2004). Personality disorder and social anxiety predict delayed response in drug and behavioral treatment of panic disorder. Journal of affective Disorders, 80, 75–78.
go back to reference Bienvenu, O. J., & Stein, M. B. (2003). Personality and anxiety disorders: A review. Journal of Personality Disorders, 17, 139–151.CrossRef Bienvenu, O. J., & Stein, M. B. (2003). Personality and anxiety disorders: A review. Journal of Personality Disorders, 17, 139–151.CrossRef
go back to reference Bijl, R. V., Zessen, G. van, & Ravelli, A. (1997). Psychiatrische comorbiditeit onder volwassenen in Nederland: Het NEMISIS-onderzoek. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 418, 2453–2460. Bijl, R. V., Zessen, G. van, & Ravelli, A. (1997). Psychiatrische comorbiditeit onder volwassenen in Nederland: Het NEMISIS-onderzoek. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 418, 2453–2460.
go back to reference CBO. (2003). Multidisciplinaire Richtlijn Angststoornissen. Trimbos-instituut. Utrecht: Eerste versie. CBO. (2003). Multidisciplinaire Richtlijn Angststoornissen. Trimbos-instituut. Utrecht: Eerste versie.
go back to reference CBO. (2009). Multidisciplinaire Richtlijn Angststoornissen. Trimbos-instituut. Utrecht: Tweede versie. CBO. (2009). Multidisciplinaire Richtlijn Angststoornissen. Trimbos-instituut. Utrecht: Tweede versie.
go back to reference CBO. (2013). Multidisciplinaire Richtlijn Angststoornissen. Trimbos-instituut. Utrecht: Derde versie. CBO. (2013). Multidisciplinaire Richtlijn Angststoornissen. Trimbos-instituut. Utrecht: Derde versie.
go back to reference Chambless, D. L., Renneberg, B., Goldstein, A., & Gracely, E. J. (1992). MCMI-diagnosed personality disorders among agoraphobic outpatients. Journal of Anxiety Disorders, 6, 193–211.CrossRef Chambless, D. L., Renneberg, B., Goldstein, A., & Gracely, E. J. (1992). MCMI-diagnosed personality disorders among agoraphobic outpatients. Journal of Anxiety Disorders, 6, 193–211.CrossRef
go back to reference Clark, L. A., Watson, D., & Mineka, S. (1994). Temperament, personality, and the mood and anxiety disorders. Journal of Abnormal Psychology, 103, 103–116.CrossRef Clark, L. A., Watson, D., & Mineka, S. (1994). Temperament, personality, and the mood and anxiety disorders. Journal of Abnormal Psychology, 103, 103–116.CrossRef
go back to reference Derogatis, L. R. (1977). SCL−90 Administration, scoring and procedures manual 1 for the Revised version and other instruments of the psychopathology rating scale series. Baltimore, MD: Clinical Psychometrics Research Unit, Johns Hopkins University School of Medicine. Derogatis, L. R. (1977). SCL−90 Administration, scoring and procedures manual 1 for the Revised version and other instruments of the psychopathology rating scale series. Baltimore, MD: Clinical Psychometrics Research Unit, Johns Hopkins University School of Medicine.
go back to reference Dreessen, L., Arntz, A., Luttels, C., & Sallaerts, S. (1994). Personality disorders do not influence the results of cognitieve behaviour therapies for anxiety disorders. Comprehensive Psychiatry, 35, 265–274.CrossRef Dreessen, L., Arntz, A., Luttels, C., & Sallaerts, S. (1994). Personality disorders do not influence the results of cognitieve behaviour therapies for anxiety disorders. Comprehensive Psychiatry, 35, 265–274.CrossRef
go back to reference Dyck, I. R., Philips, K. A., Warshaw, M. G., Dolan, R. T., et al. (2001). Patterns of personality pathology in patients with generalized anxiety disorder, panic disorder with and without agoraphobia and social phobia. Journal of Personality Disorders, 15, 60–71.CrossRef Dyck, I. R., Philips, K. A., Warshaw, M. G., Dolan, R. T., et al. (2001). Patterns of personality pathology in patients with generalized anxiety disorder, panic disorder with and without agoraphobia and social phobia. Journal of Personality Disorders, 15, 60–71.CrossRef
go back to reference Emmelkamp, P. M. G., Bouman, T. K., & Scholing, H. A. (1995). Angst, fobieën en dwang. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Emmelkamp, P. M. G., Bouman, T. K., & Scholing, H. A. (1995). Angst, fobieën en dwang. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
go back to reference Farmer, R. F., & Nelson-Gray, R. O. (1990). Personality and depression: Hypothetical relations, empirical findings and methodological considerations. Clinical Psychology Review, 10, 453–476.CrossRef Farmer, R. F., & Nelson-Gray, R. O. (1990). Personality and depression: Hypothetical relations, empirical findings and methodological considerations. Clinical Psychology Review, 10, 453–476.CrossRef
go back to reference First, M. B., Gibbon, M., Spitzer, R. L., & Williams, J. B. W. (1996). User’s guide for the structured clinical interview for the DSM-IV axis I disorders – research version. New York: Biometrics Research Department, New York State Psychiatric Institute. First, M. B., Gibbon, M., Spitzer, R. L., & Williams, J. B. W. (1996). User’s guide for the structured clinical interview for the DSM-IV axis I disorders – research version. New York: Biometrics Research Department, New York State Psychiatric Institute.
go back to reference Foa, E. B., Liebowitz, M. R., Kozak, M. J., et al. (2005). Randomized, placebo-controlled trial of exposure and ritual prevention, clomipramine and their combination in the treatment of obsessive compulsive disorder. American Journal of Psychiatry, 162, 151–161.CrossRef Foa, E. B., Liebowitz, M. R., Kozak, M. J., et al. (2005). Randomized, placebo-controlled trial of exposure and ritual prevention, clomipramine and their combination in the treatment of obsessive compulsive disorder. American Journal of Psychiatry, 162, 151–161.CrossRef
go back to reference Groenestijn, M. A. C. van, Akkerhuis, G. W., Kupka, R. W., Schneider, N., & Nolen, W. A. (1999). Gestructureerd klinisch interview voor de vaststelling van DSM-IV as-I-stoornissen. Lisse: Swets & Zeitlinger. Groenestijn, M. A. C. van, Akkerhuis, G. W., Kupka, R. W., Schneider, N., & Nolen, W. A. (1999). Gestructureerd klinisch interview voor de vaststelling van DSM-IV as-I-stoornissen. Lisse: Swets & Zeitlinger.
go back to reference Massion, A. O., Dyck, I., Shea, M. T., et al. (2002). Personality disorders and time to remission in generalized anxiety disorder, social phobia and panic disorder. Achives of Genereal Psychiatry, 59, 434–440.CrossRef Massion, A. O., Dyck, I., Shea, M. T., et al. (2002). Personality disorders and time to remission in generalized anxiety disorder, social phobia and panic disorder. Achives of Genereal Psychiatry, 59, 434–440.CrossRef
go back to reference McGlassan, Th, Grilo, C. M., Skodol, A. E., et al. (2000). The collaborative longitudinal personality disorders study. Acata Psychiatrica Scandinavica, 102, 256–264.CrossRef McGlassan, Th, Grilo, C. M., Skodol, A. E., et al. (2000). The collaborative longitudinal personality disorders study. Acata Psychiatrica Scandinavica, 102, 256–264.CrossRef
go back to reference Mersch, P. A., Jansen, M. A., & Arntz, A. (1995). Social phobia and personality disorder. Journal of Personality Disorders, 9, 143–159.CrossRef Mersch, P. A., Jansen, M. A., & Arntz, A. (1995). Social phobia and personality disorder. Journal of Personality Disorders, 9, 143–159.CrossRef
go back to reference Oosterbaan, D. B., Balkom, A. van, Spinhoven, Ph, Oppen, P. van, & Dyck, R. van. (2001). Cognitive therapy versus moclobemide in social phobia: A controlled study. Clinical Psychology and Psychotherapy, 8, 263–273.CrossRef Oosterbaan, D. B., Balkom, A. van, Spinhoven, Ph, Oppen, P. van, & Dyck, R. van. (2001). Cognitive therapy versus moclobemide in social phobia: A controlled study. Clinical Psychology and Psychotherapy, 8, 263–273.CrossRef
go back to reference Ralevski, E., Sanislow, C. A., Grilo, C. M., Skodol, A. E., et al. (2005). Avoidant personality disorder and social phobia: Distinct enough to be separate disorders? Acata Psychiatrica Scandinavica, 112, 208–214.CrossRef Ralevski, E., Sanislow, C. A., Grilo, C. M., Skodol, A. E., et al. (2005). Avoidant personality disorder and social phobia: Distinct enough to be separate disorders? Acata Psychiatrica Scandinavica, 112, 208–214.CrossRef
go back to reference Reich, J. (2003). The effect of axis II disorders on the outcome of treatment of anxiety and unipolar depressive disorders: A review. Journal of Personality Disorders, 17, 387–405.CrossRef Reich, J. (2003). The effect of axis II disorders on the outcome of treatment of anxiety and unipolar depressive disorders: A review. Journal of Personality Disorders, 17, 387–405.CrossRef
go back to reference Sheehan, D. V., Lecrubier, Y., Sheehan, K. H., Amorim, P., Janavs, J., Weiller, E., et al. (1998). The Mini-International Neuropsychiatric Interview (M.I.N.I.): The development and validation of a structured diagnostic psychiatric interview for DSM-IV and ICD-10. Journal of Clinical Psychiatry, 59(Suppl 20),22–33, quiz 34–57. Sheehan, D. V., Lecrubier, Y., Sheehan, K. H., Amorim, P., Janavs, J., Weiller, E., et al. (1998). The Mini-International Neuropsychiatric Interview (M.I.N.I.): The development and validation of a structured diagnostic psychiatric interview for DSM-IV and ICD-10. Journal of Clinical Psychiatry, 59(Suppl 20),22–33, quiz 34–57.
go back to reference Sheehan, D. V., Lecrubier, Y., Sheehan, K. H., Amorim, P., Janavs, J., Weiller, E., et al. (2008). The Mini-International Neuropsychiatric Interview (MINI): The development and validation of a structured diagnostic psychiatric interview for DSM-IV and ICD-10. The Journal of Clinical Psychiatry, 59(Suppl 20), 22–33. Sheehan, D. V., Lecrubier, Y., Sheehan, K. H., Amorim, P., Janavs, J., Weiller, E., et al. (2008). The Mini-International Neuropsychiatric Interview (MINI): The development and validation of a structured diagnostic psychiatric interview for DSM-IV and ICD-10. The Journal of Clinical Psychiatry, 59(Suppl 20), 22–33.
go back to reference Velzen, C. J. M. van, & Emmelkamp, P. M. G. (1999). The relationship between anxiety disorders and personality disorders. In J. Derksen et al. (Red.), Treatment of Personality Disorders. London: Plenum Press. Velzen, C. J. M. van, & Emmelkamp, P. M. G. (1999). The relationship between anxiety disorders and personality disorders. In J. Derksen et al. (Red.), Treatment of Personality Disorders. London: Plenum Press.
go back to reference Velzen, C. J. M. van, Emmelkamp, P. M. G., & Scholing, H. A. (1997). The impact of personality disorders on behavioural treatment outcome for social phobia. Behavour Research and Therapy, 35, 889–900.CrossRef Velzen, C. J. M. van, Emmelkamp, P. M. G., & Scholing, H. A. (1997). The impact of personality disorders on behavioural treatment outcome for social phobia. Behavour Research and Therapy, 35, 889–900.CrossRef
Metagegevens
Titel
Angststoornissen en persoonlijkheidspathologie
Auteurs
Prof. dr. Sako Visser
Prof. dr. Anton van Balkom
Copyright
2017
Uitgeverij
Bohn Stafleu van Loghum
DOI
https://doi.org/10.1007/978-90-368-0931-3_23