Top

Gepubliceerd in:

02-09-2020 | Artikel

Aandacht voor het neuropsychologisch functioneren bij de posttraumatische stressstoornis

Auteurs: Rick de Haart, Mirjam Nijdam, Eric Vermetten

Gepubliceerd in: Neuropraxis | Uitgave 4/2020

Samenvatting

Een posttraumatische stressstoornis (PTSS) gaat vaak gepaard met cognitieve problemen, die door patiënten als hinderlijk kunnen worden ervaren. Neuropsychologische studies laten zien dat deze zich voornamelijk voordoen in het verbale (hippocampaal gemedieerde) declaratieve geheugen, het aandachtsdomein, het werkgeheugen en het executief functioneren, en bevestigen de impact op het dagelijks functioneren. Ook is in diverse studies aangetoond dat deze cognitieve problemen van invloed zijn op de effectiviteit van traumagerelateerde psychotherapie en werden in studies aanwijzingen gevonden dat deze cognitieve disfuncties deels omkeerbaar zijn door een succesvolle behandeling. In dit artikel wordt stilgestaan bij deze cognitieve problemen, worden inzichten hierover gedeeld vanuit de neurobiologie en worden er adviezen aangereikt voor de clinicus om rekening te houden met deze problemen tijdens de behandeling.

vorige artikel De rol van zelfdomesticatie bij de evolutie van de mens

volgende artikel Het nemen van beslissingen door volwassenen met ADHD: een systematisch literatuuronderzoek

American Psychiatric Association. Diagnostic and statistical manual of mental disorders. 5e druk. DSM‑5. Washington, DC:: American Psychiatric Pub; 2013.CrossRef

Ehlers A, Clark DM. A cognitive model of posttraumatic stress disorder. Behav Res Ther. 2000;38:319–45.PubMedCrossRef

Constans JI. Information-processing biases in PTSD. In: Vasterling JJ, Brewin CR, redactie. Neuropsychology of PTSD: biological, cognitive and clinical perspectives. NY: Guilford; 2005. pag. 105–30.

Vermetten E, Velde W op den. Geheugen en trauma. In: Aarts P, Visser W, redactie. Trauma, diagnostiek en behandeling. Utrecht: Cogis; 2007. pag. 129–44.

Brewin CR. What is it that a neurobiological model of PTSD must explain? In: de Kloet ER, Oitzl MS, Vermetten E, redactie. Stress hormones and post traumatic stress disorder. Amsterdam: Elsevier; 2008. pag. 217–228.

Brewin CR, Kleiner JS, Vasterling JJ, Field AP. Memory for emotionally neutral information in posttraumatic stress disorder: a meta-analytic investigation. J Abnorm Psychol. 2007;116:448–63.PubMedCrossRef

Scott JC, Matt GE, Wrocklage KM, Crnich C, Jordan J, Southwick SM, et al. A quantitative meta-analysis of neurocognitive functioning in posttraumatic stress disorder. Psychol Bull. 2015;141:105–40.PubMedCrossRef

Horner MD, Hamner MB. Neurocognitive functioning in posttraumatic stress disorder. Neuropsychol Rev. 2002;12:15–30.PubMedCrossRef

Latack JA, Moyer A, Simon VA, Davila J. Attentional bias for sexual threat among sexual victimization survivors: a meta-analytic review. Trauma Violence Abuse. 2017;18:172–84.PubMedCrossRef

10.

Polak AR, Witteveen AB, Reitsma JB, Olff M. The role of executive function in posttraumatic stress disorder: a systematic review. J Affect Disord. 2012;141:11–21.PubMedCrossRef

11.

Woon FL, Farrer TJ, Braman CR, Mabey JK, Hedges DW. A meta-analysis of the relationship between symptom severity of posttraumatic stress disorder and executive function. Cogn Neuropsychiatry. 2017;22:1–16.PubMedCrossRef

12.

Cohen BE, Neylan TC, Yaffe K, Samuelson KW, Li Y, Barnes DE. Posttraumatic stress disorder and cognitive function: Findings from the mind your heart study. J Clin Psychiatry. 2013;74:1063–70.PubMedCrossRef

13.

Vasterling JJ, Brailey K. Neuropsychological findings in adults with PTSD. In: Vasterling JJ, Brewin CR, redactie. Neuropsychology of PTSD: biological, cognitive and clinical perspectives. NY: Guilford; 2005. pag. 178–207.

14.

Antshel KM, Biederman J, Spencer TJ, Faraone SV. The neuropsychological profile of comorbid post-traumatic stress disorder in adult ADHD. J Atten Disord. 2014;20:1047–55.PubMedCrossRef

15.

Nijdam MJ, Gersons BP, Olff M. The role of major depression in neurocognitive functioning in patients with posttraumatic stress disorder. Eur J Psychotraumatol. 2013;4:1–7.

16.

Samuelson KW, Neylan TC, Metzler TJ, Lenoci M, Rothlind J, Henn-Haase C, et al. Neuropsychological functioning in posttraumatic stress disorder and alcohol abuse. Neuropsychology. 2006;20:716–26.PubMedPubMedCentralCrossRef

17.

Geuze E, Vermetten E, Kloet CS de, Hijman R, Westenberg HG. Neuropsychological performance is related to current social and occupational functioning in veterans with posttraumatic stress disorder. Depress Anxiety. 2009;26:7–15.PubMedCrossRef

18.

Shin LM, Rauch SL, Pitman RK. Structural and functional anatomy of PTSD: findings from neuroimaging research. In: Vasterling JJ, Brewin CR, redactie. Neuropsychology of PTSD: biological, cognitive and clinical perspectives. NY: Guilford; 2005. pag. 59–82.

19.

Vermetten E, Charney DS, Bremner JD. Anxiety. In: Ramachandran VS, redactie. Encyclopedia of the human brain. band 1. NY: Academic Press; 2002. pag. 159–80.CrossRef

20.

Elzinga BM, Bremner JD. Are the neural substrates of memory the final common pathway in posttraumatic stress disorder (PTSD)? J Affect Disord. 2002;70:1–17.PubMedPubMedCentralCrossRef

21.

Gilbertson MW, Shenton ME, Ciszewski A, Kasai K, Lasko NB, Orr SP, et al. Smaller hippocampal volume predicts pathologic vulnerability to psychological trauma. Nat Neurosci. 2002;5:1242–7.PubMedPubMedCentralCrossRef

22.

Vermetten E, Lanius RA. Biological and clinical framework for posttraumatic stress disorder. In: Aminoff MJ, Boller F, Swaab DF, redactie. Handbook of clinical neurology. Amsterdam: Elsevier; 2012. pag. 291–342.

23.

Vermetten E. Stress, trauma en posttraumatische stressstoornis. Tijdschr Psychiatr. 2009;51:595–602.PubMed

24.

Meewisse ML, Reitsma JB, Vries GJ de, Gersons BP, Olff M. Cortisol and posttraumatic stress disorder in adults. Br J Psychiatry. 2007;191:387–92.PubMedCrossRef

25.

Bryant RA, Felmingham K, Whitford TJ, Kemp A, Hughes G, Peduto A, et al. Rostral anterior cingulate volume predicts treatment response to cognitivebehavioural therapy for posttraumatic stress disorder. J Psychiatry Neurosci. 2008;33:142–6.PubMedPubMedCentral

26.

Bryant RA, Felmingham K, Kemp A, Das P, Hughes G, Peduto A, et al. Amygdala and ventral anterior cingulate activation predicts treatment response to cognitive behaviour therapy for post-traumatic stress disorder. Psychol Med. 2008;38:555–61.PubMedCrossRef

27.

Nijdam MJ, Vries GJ de, Gersons BP, Olff M. Response to psychotherapy for posttraumatic stress disorder: the role of pretreatment verbal memory performance. J Clin Psychiatry. 2015;76:1023–8.CrossRef

28.

Haaland KY, Sadek JR, Keller JE, Castillo DT. Neurocognitive correlates of successful treatment of PTSD in female veterans. J Int Neuropsychol Soc. 2016;22:643–51.PubMedCrossRef

29.

Wild J, Gur RC. Verbal memory and treatment response in posttraumatic stress disorder. Br J Psychiatry. 2008;193:254–5.PubMedCrossRef

30.

Badura-Brack AS, Naim R, Ryan TJ, Levy O, Abend R, Khanna MM, et al. Effect of attention training on attention bias variability and PTSD symptoms: randomized controlled trials in Israeli and US combat veterans. Am J Psychiatry. 2015;172:1233–41.PubMedPubMedCentralCrossRef

31.

Schoorl M, Putman P, Does W van der. Attentional bias modification in posttraumatic stress disorder: a randomized controlled trial. Psychother Psychosom. 2013;82:99–105.PubMedCrossRef

32.

Bomyea J, Stein MB, Lang AJ. Interference control training for PTSD: a randomized controlled trial of a novel computer-based intervention. J Anxiety Disord. 2015;34:33–42.PubMedPubMedCentralCrossRef

33.

Nijdam MJ, Martens IJ, Reitsma JB, Gersons BP, Olff M. Neurocognitive functioning over the course of trauma-focused psychotherapy for PTSD: changes in verbal memory and executive functioning. Br J Clin Psychol. 2018;57:1–17.CrossRef

34.

Walter KH, Palmieri PA, Gunstad J. More than symptom reduction: changes in executive function over the course of PTSD treatment. J Trauma Stress. 2010;23:292–5.PubMed

35.

Vermetten E, Vythilingam M, Southwick SM, Charney DS, Bremner JD. Long-term treatment with paroxetine increases verbal declarative memory and hippocampal volume in posttraumatic stress disorder. Biol Psychiatry. 2003;54:693–702.PubMedPubMedCentralCrossRef

36.

Pagani M, Lorenzo G di, Monaco L, Daverio A, Giannoudas I, Porta P la, et al. Neurobiological response to EMDR therapy in clients with different psychological traumas. Front Psychol. 2015;6:1–12.CrossRef

37.

Levin P, Lazrove S, Kolk B van der. What psychological testing and neuroimaging tell us about the treatment of posttraumatic stress disorder by eye movement desensitization and reprocessing. J Anxiety Disord. 1999;13:159–72.PubMedCrossRef

38.

Oh DH, Choi J. Changes in the regional cerebral perfusion after eye movement desensitization and reprocessing: A SPECT study of two cases. J Emdr Pract Res. 2007;1:24–30.CrossRef

39.

Gelderen MJ van, Nijdam MJ, Vermetten E. An innovative framework for delivering psychotherapy to patients with treatment-resistant posttraumatic stress disorder: Rationale for interactive motion-assisted therapy. Front Psychiatry. 2018;9:1–13.

40.

Gelderen MJ van, Nijdam MJ, Haagen JF, Vermetten E. Interactive motion-assisted exposure therapy for veterans with treatment-resistant posttraumatic stress disorder: a randomized controlled trial. Psychother Psychosom. 2020;89:215–27.PubMedCrossRef

Titel: Aandacht voor het neuropsychologisch functioneren bij de posttraumatische stressstoornis
Auteurs: Rick de Haart
Mirjam Nijdam
Eric Vermetten
Publicatiedatum: 02-09-2020
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Gepubliceerd in: Neuropraxis / Uitgave 4/2020
Print ISSN: 1387-5817
Elektronisch ISSN: 1876-5785
DOI: https://doi.org/10.1007/s12474-020-00257-0

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Samenvatting

Log in om toegang te krijgen

Andere artikelen Uitgave 4/2020

De rol van zelfdomesticatie bij de evolutie van de mens

Facetten voor neuropsychologische revalidatie

Woorden vooraf

Het nemen van beslissingen door volwassenen met ADHD: een systematisch literatuuronderzoek