Skip to main content
Mijn bibliotheek
Shop
Nieuws Boeken Tijdschriften Toetsvragen Web-tv Video Audio
Tips voor Mijn BSL
Inloggen
Top
Gepubliceerd in:
hoofdstuk lezen eerste hoofdstuk lezen

2017 | OriginalPaper | Hoofdstuk

8d Persoonlijkheidsstoornissen

Auteur : Leonie van Assen

Gepubliceerd in: Klinisch redeneren bij ouderen

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Log in om toegang te krijgen
share
DELEN

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

  • Optie A:
    Klik op de rechtermuisknop op de link en selecteer de optie “linkadres kopiëren”
  • Optie B:
    Deel de link per e-mail
    Link delen
publish
Publiceer nu

Samenvatting

  • Kenmerkend voor persoonlijkheidsstoornissen is dat de persoon vaak zelf zijn eigen gedrag niet als probleem ervaart, terwijl de omgeving wél problemen ondervindt, vooral in de omgang. Een persoonlijkheidsstoornis zou ontstaan in de adolescentie en aanwezig blijven tot in de ouderdom (paragraaf 8d.1).
  • Persoonlijkheidsstoornissen worden onderverdeeld in drie DSM-clusters (paragraaf 8d.1).
    • Cluster A (excentrieke cluster met cognitieve stoornissen): paranoïde, schizoïde, schizotypische.
    • Cluster B (dramatische, emotionele en impulsieve cluster): antisociale, borderline, theatrale (in DSM-5: histrionische), narcistische.
    • Cluster C (angstige, vreesachtige cluster): ontwijkende (in DSM-5: vermijdende), afhankelijke, obsessieve-compulsieve (in DSM-5: dwangmatige).
  • Volgens onderzoek heeft 2,8-13% van de ouderen in Nederland een persoonlijkheidsstoornis (paragraaf 8d.2).
  • Middelenmisbruik of -afhankelijkheid komt veel voor bij persoonlijkheidsstoornissen: 44% bij alcohol tot 79% bij gebruik van opiaten (paragraaf 8d.3.1).
  • Het ontstaan van een persoonlijkheidsstoornis wordt verklaard op grond van een voortdurende interactie van biogenetische factoren en omgevingsinvloeden (paragraaf 8d.4.1).
  • Externe en persoonlijke factoren bij persoonlijkheidsstoornissen (paragraaf 8d.4):
Somatische functiekenmerken
Van invloed zijn: verminderde mobiliteit, pijn, slechte voedingstoestand, verminderde zelfzorg, ziekten en aandoeningen op latere leeftijd
Cognitieve functiekenmerken
Er is vaak sprake van concentratieverlies, initiatiefloosheid, aandacht- en interesseverlies, geheugenstoornissen, zelfverwaarlozing en stress als gevolg van (complexe) posttraumatische stressstoornissen, bewustzijnsstoornissen en inadequate stresshantering
Persoonlijkheidsfunctiekenmerken
Persoonlijke eigenschappen als geremdheid en geringe zelfwaardering
Belevingsfunctiekenmerken
Bij gevoelens van angst, paniek, fobie, dwang, manie, agressie, dissociatie dan wel seksualiteitsproblemen is het een opgave te kunnen relativeren of een optimistische kijk op het leven te hebben
Sociale omgevingskenmerken
Relatieproblemen, ruzies, overlijden, eenzaamheid, alcoholmisbruik, financiële problemen, onstabiele leefomstandigheden en het ontbreken van een zinvolle dagbesteding
Levensloopkenmerken
Ouderen kunnen eerder in het leven persoonlijkheidsstoornissen gemaskeerd hebben, wat later tot relatieconflicten, echtscheidingen, weinig vrienden of problemen na de pensionering kan leiden
  • Meetinstrumenten voor persoonlijkheidsstoornissen zijn de Gerontologische Persoonlijkheidsstoornissen Schaal (GPS), de Hetero-Anamnestische Persoonlijkheidsvragenlijst (HAP), de Maudsley Obsessive-Compulsive Inventory (MOCI), het M.I.N.I. Internationaal Neuropsychiatrisch Interview (M.I.N.I.) en de Vragenlijst voor Kenmerken van de Persoonlijkheid (VKP) (paragraaf 8d.5).
  • Veel ouderen met persoonlijkheidsstoornissen zijn zorgmijders. Met behulp van e-mental health wordt preventief ingezet op een actievere en meer zelfredzame oudere. Bij stepped care wordt bekeken welke interventies vanuit de minst intensieve behandeling het gewenste effect hebben. Als er geen verbetering optreedt, wordt gekozen voor de volgende intensievere stap (paragraaf 8d.6).
    • Niveau 0: communicatie en informatie staan centraal.
    • Niveau 1: bewust leren omgaan met situaties.
    • Niveau 2: belevingsgerichte interventies.
    • Niveau 3: psychotherapeutische interventies en medicatie (niet-farmacologische interventies hebben de voorkeur, omdat het effect van psychofarmaca vaak zeer gering is).
Literatuur
Alphen, B. (S.P.J.) van (2006). Diagnostiek van persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen. Een bijdrage aan de ontwikkeling van een screeningsinstrument. Nijmegen: academisch proefschrift Radboud Universiteit Nijmegen.
Alphen, B. van (2007). Geronto-psychodiagnostiek in de GGZ. De Psycholoog, 10, 541–545.
Alphen, B. van (red.) (2010). Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen. Diagnostiek, behandeling en gedragsadvisering. Amsterdam: Hogrefe.
Alphen, B. van, & Heijnen, S. (2005). Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen. Denkbeeld, 17, 20–23.
Alphen, S.P.J. van, Engelen, G.J.J.A., Kuin, Y. & Derksen, J.J.L. (2004a). Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen. Een overzicht. Tijdschrift voor Psychiatrie, 46(3), 145–156.
Alphen, S.P.J. van, Engelen, G.J., Kuin, Y., Hoijtink, H.J.A. & Derksen, J.J.L. (2004b). Constructie van een schaal voor de signalering van persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen. Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie, 35, 186–195.PubMed
Alphen, S.P.J. van, Rettig, A.M., Engelen, G.J.J.A., Kuin, Y. & Derksen, J.J.L. (2005). Patiënt-informantovereen​komst op de Gerontologische Persoonlijkheidsstoornissen Schaal. Tijdschrift voor Psychiatrie, 47(9), 613–617.
Alphen, S.P.J. van, Rossi, G., Dierckx, E. & Oude Voshaar, R.C. (2014). DSM-5-classificatie van persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen. Tijdschrift voor Psychiatrie, 56, 816–820.PubMed
American Psychiatric Association (2014). Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen (DSM-5). Nederlandse vertaling van Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Fifth edition. Amsterdam: Boom.
Bakker, T.J.E.M. (2010). Integrative reactivation and rehabilitation to reduce multiple psychiatric symptoms of psychogeriatric patients and caregiver burden. Amsterdam: academisch proefschrift Vrije Universiteit Amsterdam.
Bakker, T.J.E.M. (2015). Hulp bij het handhaven van een emotionele balans. In: R.-M. Dröes, J. Schols & Ph. Scheltens (red.), Meer kwaliteit van leven. Integratieve, persoonsgerichte dementiezorg (hoofdstuk 14). Leusden: Diagnosis Uitgevers.
Bleijenberg, N., Dam, H. ten, Drubbel, I., Borgdorff, A., Numans, M., Wit, N. de, e.a. (2012). Toolkit kwetsbare ouderen - U-CARE. Screeningsinstrument en evidence-based zorgplannen voor kwetsbare ouderen.
Carpenito-Moyet, L.J. (2012). Zakboek verpleegkundige diagnosen. Groningen/Houten: Noordhoff Uitgevers.
Cuijpers, A., Vreeswijk, M.F. van, & Ebben-Vijftigschild, M. (2010). Een schemagerichte protocollaire behandeling bij een man met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis en recidiverende depressies. Gedragstherapie, 43, 279–292.
Gelmers, H.J. (2014). Neurologie voor verpleegkundigen. Assen: Van Gorcum.
Geuze, E., Vermetten, E. & Bremner, J.D. (2005). MR-based in vivo hippocampal volumetrics: 2. Findings in neuropsychiatric disorders. Molecular Psychiatry, 10(2), 160–184.CrossRef
Helden, M. van, & Bakker, T.J.E.M. (2004). Kleur bekennen in de psychogeriatrie. DSA in zakformaat. Maarssen: Elsevier Gezondheidszorg.
Helden, M. van, & Bakker, T.J.E.M. (2006). Persoonlijkheidsstoornissen in de psychogeriatrie. Langs de Dynamische Systeem Analyse. Maarssen: Elsevier Gezondheidszorg.
Hemert, A.M. van, Kerkhof, A.J.F.M., Keijser, J. de, Verwey, B., Boven, C. van, Hummelen, J.W., e.a. (2012). Multidisciplinaire richtlijn Diagnostiek en suïcidaal gedrag. Utrecht: De Tijdstroom.
Kindynis, S., Burlacu, S., Louville, P. & Limosin, F. (2013). Effect of schema-focused therapy on depression, anxiety and maladaptive cognitive schemas in the elderly. L'Encéphale, 39(6), 393–400.CrossRef
Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGZ (2008). Multidisciplinaire richtlijn Persoonlijkheidsstoornissen . Onderdeel 8.5 Verslavingsstoornissen en persoonlijkheidsstoornissen. Onderdeel 10.4 De eerste lijn.
Moorhead, S., Johnson, M. & Maas, M. (2000). Nursing Outcomes Classification. Missouri: Mosby.
Nederlands WHO-FIC Collaborating Centre (2002). Nederlandse vertaling van de International Classification of Functioning, Disability and Health. Compilatie. Bilthoven: RIVM.
Nevid, J.S., Rathus, S.A. & Greene, B. (2012). Psychiatrie in de verpleegkunde. Amsterdam: Pearson Education.
Swaab, D. (2012). Wij zijn ons brein. Amsterdam: Atlas Contact.
Videler, A. (in voorbereiding). Treatment of personality disorders in later life: Beyond therapeutic nihilism. Promotieonderzoek. Tilburg: Tilburg University.
Vink, D. & Buijssen, H.; Nederlands Kenniscentrum Ouderenpsychiatrie (2005). Factsheet Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen. 'Altijd al wat apart'.
Vliet, I.M. van, Leroy, H. & Megen, H.J.G.M. van (vertalers) (2000). M.I.N.I. PLUS. M.I.N.I . internationaal neuropsychiatrisch interview. Nederlandse versie 5.0.0.
Zerbo, E., Cohen, S., Bielska, W. & Caligor, E. (2013). Transference-focused psychotherapy in the general psychiatry residency: a useful and applicable model for residents in acute clinical settings. Psychodynamic Psychiatry, 41(1), 163–181.CrossRef
Metagegevens
Titel
8d Persoonlijkheidsstoornissen
Auteur
Leonie van Assen
Copyright
2017
Uitgeverij
Bohn Stafleu van Loghum
Boek
Klinisch redeneren bij ouderen

Print ISBN: 978-90-368-1486-7

Elektronisch ISBN: 978-90-368-1487-4

Copyright: 2017

DOI
https://doi.org/10.1007/978-90-368-1487-4_20

Gerelateerde informatie

08-09-2016 | Verpleegkunde | Toetsvragen

Klinisch redeneren bij ouderen H8 Verstoringen bij psychische veroudering