Skip to main content
Top

2017 | OriginalPaper | Hoofdstuk

7i Pijn

Auteur : Nienke Bleijenberg

Gepubliceerd in: Klinisch redeneren bij ouderen

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

share
DELEN

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

  • Optie A:
    Klik op de rechtermuisknop op de link en selecteer de optie “linkadres kopiëren”
  • Optie B:
    Deel de link per e-mail

Samenvatting

  • Er zijn verschillende typen pijn te onderscheiden, bijvoorbeeld naar de tijdsduur (acute of chronische pijn) en naar de bron van de pijn (nociceptieve, neuropathische of centrale pijn). Een veelgebruikt pijnmodel is het model van Loeser, met vier cirkels: achtereenvolgens nociceptie, pijngewaarwording, pijnbeleving en pijngedrag (paragraaf 7i.1).
  • Naar schatting wordt ongeveer 45% van de ouderen tussen 65-75 jaar in Nederland belemmerd door pijn. Dit percentage stijgt naar 60% bij vrouwen van 75 jaar en ouder. De prevalentie van pijn ligt bij vrouwen hoger dan bij mannen. Dit verschil neemt toe naarmate de leeftijd stijgt. De prevalentie bij ouderen in een instelling ligt hoger dan bij thuiswonende ouderen (paragraaf 7i.2).
  • Pijn is van invloed op verschillende orgaansystemen, zoals het neurologisch, zintuiglijk, motorisch, cardiovasculair en digestief systeem. Pijn kan het gevolg zijn van een bepaalde aandoening (zoals een CVA), maar ook een oorzaak voor ontregeling van orgaansystemen (voorbeeld: door pijn bij het lopen is het motorisch systeem verstoord) (paragraaf 7i.3).
  • Externe en persoonlijke factoren bij het ervaren van pijn door ouderen (paragraaf 7i.4):
  • Gebruik voor het assessment en de diagnostiek van pijn het volgende stappenplan (paragraaf 7i.5).
Somatische functiekenmerken
Bij dementie kunnen neuropathologische afwijkingen de interpretatie van de pijnprikkel veranderen als gevolg van een verandering van witte stof. Bij de ziekte van Parkinson kan voorkomen: musculoskeletale pijn, pijn gerelateerd aan dystonie, radiculaire/neuropathische pijn, ongemak gerelateerd aan acathisie, centrale pijn. Drie kwart van de MS-patiënten ervaart pijn
Cognitieve functiekenmerken
Ouderen met dementie kunnen minder goed de pijnintensiteit benoemen. Voorkom onderrapportage: let op signalen en gedragingen die op pijn kunnen wijzen
Persoonlijkheidsfunctiekenmerken
Ouderen zijn soms minder geneigd hun klachten bij hulpverleners te uiten omdat ze denken dat pijn bij de leeftijd hoort of omdat ze niet willen klagen
Belevingsfunctiekenmerken
De pijnbeleving bij ouderen kan veranderd zijn: het lijden door de pijn is niet minder, maar kan soms wel ernstiger zijn (bijvoorbeeld door wittestofafwijkingen). De pijndrempel, attitude en overtuigingen van een oudere hebben invloed op de pijnbeleving
Sociale omgevingskenmerken
Door de pijn zijn ouderen terughoudend in het ondernemen van sociale activiteiten
1.
Zelfrapportage: unidimensionale en multidimensionale instrumenten. Voorbeelden van meetinstrumenten: pijnschaal van McGill, VAS, NRS, VRS, gezichtjesschaal, PACSLAC-D, PAINAD en REPOS.
 
2.
Anamnese: gebruik de ALTIS-methode.
 
3.
Heteroanamnese: bevraag de mantelzorger en/of verzorgenden/verpleegkundigen over pijn en gedragsverandering van de patiënt.
 
4.
Observatie.
 
5.
Bepaal de gevolgen van pijn: instrumenten hiervoor zijn bijvoorbeeld Katz-6, Katz-15 of de barthelindex (ADL-, IADL-functioneren), GDS-8/GDS-15 (stemming) of FES-NL (valangst).
 
6.
Lichamelijk onderzoek en vaststellen wat de oorzaken van pijn zijn.
 
7.
Start pijnbehandeling.
 
  • Mogelijke preventieve interventies bij pijn zijn informatie en voorlichting geven over de pijn en pijnmedicatie, en afleiding zoeken om de aandacht voor de pijn weg te nemen (paragraaf 7i.6.1).
  • Een combinatie van farmacologische en niet-farmacologische interventies is de standaardbehandeling bij pijn (paragraaf 7i.6.2 t/m paragraaf 7i.6.5).
  • Niet-farmacologisch zijn bewegingsinterventies en probleemhanteringstherapie.
  • Hanteer de WHO-pijnladder bij pijnmedicatie: paracetamol is de eerste keuze (stap 1a), gevolgd door NSAID’s (stap 1b), NSAID’s én paracetamol (stap 1c), en opioïden (stap 2-3). Het adagium is: start low, go slow, behalve bij paracetamol.
  • Hoewel er weinig studies gedaan zijn naar specifieke aspecten van de relatie tussen de behandelaar en de patiënt met pijn, is bekend dat een positieve arts-patiëntrelatie geassocieerd is met verbeterde behandeluitkomsten (paragraaf 7i.7).
Literatuur
go back to reference Abdulla, A., Adams, N., Bone, M., Elliott, A.M., Gaffin, J., Jones, D., e.a. (2013). Guidance on the management of pain in older people. Age and Ageing, 42, i1–57.CrossRef Abdulla, A., Adams, N., Bone, M., Elliott, A.M., Gaffin, J., Jones, D., e.a. (2013). Guidance on the management of pain in older people. Age and Ageing, 42, i1–57.CrossRef
go back to reference AGS Panel on Persistent Pain in Older Persons (2002). The management of persistent pain in older persons. Journal of the American Geriatrics Society, 50, S 205-S 224. AGS Panel on Persistent Pain in Older Persons (2002). The management of persistent pain in older persons. Journal of the American Geriatrics Society, 50, S 205-S 224.
go back to reference Basler, H.D., Hesselbarth, S., Kaluza, G., Schuler, M., Sohn, W. & Nikolaus, T. (2003). Comorbidity, multiple medication, and well-being in elderly patients with chronic pain. Schmerz, 17, 252–260.CrossRef Basler, H.D., Hesselbarth, S., Kaluza, G., Schuler, M., Sohn, W. & Nikolaus, T. (2003). Comorbidity, multiple medication, and well-being in elderly patients with chronic pain. Schmerz, 17, 252–260.CrossRef
go back to reference Bindels, P.J.E., Muris, J.W.M., Prins, A. & Ree, J.W. van (2011). Chronische pijn - signaleren en behandelen (hoofdstuk 14). In: W.P. Achterberg, K. Dijkers & E. Scherder (red.), Praktische huisartsgeneeskunde Ouderengeneeskunde. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Bindels, P.J.E., Muris, J.W.M., Prins, A. & Ree, J.W. van (2011). Chronische pijn - signaleren en behandelen (hoofdstuk 14). In: W.P. Achterberg, K. Dijkers & E. Scherder (red.), Praktische huisartsgeneeskunde Ouderengeneeskunde. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
go back to reference Bleijenberg, N., Dam, H. ten, Drubbel, I., Borgdorff, A., Numans, M., Wit, N. de, e.a. (2012). Toolkit kwetsbare ouderen - U-CARE. Screeningsinstrument en evidence-based zorgplannen voor kwetsbare ouderen. Bleijenberg, N., Dam, H. ten, Drubbel, I., Borgdorff, A., Numans, M., Wit, N. de, e.a. (2012). Toolkit kwetsbare ouderen - U-CARE. Screeningsinstrument en evidence-based zorgplannen voor kwetsbare ouderen.
go back to reference Boerlage, A.A., Dijk, M. van, Stronks, D.L., Wit, R. de, & Rijt, C.C. van der (2008). Pain prevalence and characteristics in three Dutch residential homes. European Journal of Pain, 12(7), 910–916.CrossRef Boerlage, A.A., Dijk, M. van, Stronks, D.L., Wit, R. de, & Rijt, C.C. van der (2008). Pain prevalence and characteristics in three Dutch residential homes. European Journal of Pain, 12(7), 910–916.CrossRef
go back to reference Brefel-Courbon, C., Payoux, P., Thalamas, C., Ory, F., Quelven, I., Chollet, F., e.a. (2005). Effect of levodopa on pain threshold in Parkinson’s disease: a clinical and positron emission tomography study. Movement Disorders, 20(12), 1557–1563.CrossRef Brefel-Courbon, C., Payoux, P., Thalamas, C., Ory, F., Quelven, I., Chollet, F., e.a. (2005). Effect of levodopa on pain threshold in Parkinson’s disease: a clinical and positron emission tomography study. Movement Disorders, 20(12), 1557–1563.CrossRef
go back to reference Dijk, J.F.M. van, Wijck, A.J. van, Kappen, T.H., Peelen, L.M., Kalkman, C.J. & Schuurmans, M.J. (2012). Postoperative pain assessment based on numeric ratings is not the same for patients and professionals: a cross-sectional study. International Journal of Nursing Studies, 49(1), 65–71.CrossRef Dijk, J.F.M. van, Wijck, A.J. van, Kappen, T.H., Peelen, L.M., Kalkman, C.J. & Schuurmans, M.J. (2012). Postoperative pain assessment based on numeric ratings is not the same for patients and professionals: a cross-sectional study. International Journal of Nursing Studies, 49(1), 65–71.CrossRef
go back to reference Dijk, J.F.M. van, Kappen, T.H., Schuurmans, M.J. & Wijck, A.J. van (2014). The relation between patients’ NRS pain scores and their desire for additional opioids after surgery. Pain Practice (e-pub ahead of print). Dijk, J.F.M. van, Kappen, T.H., Schuurmans, M.J. & Wijck, A.J. van (2014). The relation between patients’ NRS pain scores and their desire for additional opioids after surgery. Pain Practice (e-pub ahead of print).
go back to reference Farrell, M.J., Katz, B. & Kunik, M.E. (1996). The impact of dementia on the pain experience. Pain, 67, 7–15.CrossRef Farrell, M.J., Katz, B. & Kunik, M.E. (1996). The impact of dementia on the pain experience. Pain, 67, 7–15.CrossRef
go back to reference Ferrell, B.A., Ferrell, B.R. & Osterweil, D. (1990). Pain in the nursing home. Journal of the American Geriatrics Society, 38, 409–414.CrossRef Ferrell, B.A., Ferrell, B.R. & Osterweil, D. (1990). Pain in the nursing home. Journal of the American Geriatrics Society, 38, 409–414.CrossRef
go back to reference Ford, B. (2010). Pain in Parkinson’s disease. Movement Disorders, 25(1), 98–103.CrossRef Ford, B. (2010). Pain in Parkinson’s disease. Movement Disorders, 25(1), 98–103.CrossRef
go back to reference Hadjimichael, O., Kerns, R.D., Rizzo, M.A., Cutter, G. & Vollmer, T. (2007). Persistent pain and uncomfortable sensations in persons with multiple sclerosis. Pain, 127(1–2), 35–41.CrossRef Hadjimichael, O., Kerns, R.D., Rizzo, M.A., Cutter, G. & Vollmer, T. (2007). Persistent pain and uncomfortable sensations in persons with multiple sclerosis. Pain, 127(1–2), 35–41.CrossRef
go back to reference Harstall, C. & Ospina, M. (2003). How prevalent is chronic pain? Pain: Clinical Updates, 11(2). Harstall, C. & Ospina, M. (2003). How prevalent is chronic pain? Pain: Clinical Updates, 11(2).
go back to reference Hicks, C.L., Baeyer, C.L. von, Spafford, P.A., Korlaar, I. van, & Goodenough, B. (2001). The Faces Pain Scale-Revised: toward a common metric in pediatric pain measurement. Pain, 93(2), 173183.CrossRef Hicks, C.L., Baeyer, C.L. von, Spafford, P.A., Korlaar, I. van, & Goodenough, B. (2001). The Faces Pain Scale-Revised: toward a common metric in pediatric pain measurement. Pain, 93(2), 173183.CrossRef
go back to reference Jakobsson, U., Hallberg, I.R. & Westergren, A. (2004). Overall and health related quality of life among the oldest old in pain. Quality of Life Research, 13, 125–136.CrossRef Jakobsson, U., Hallberg, I.R. & Westergren, A. (2004). Overall and health related quality of life among the oldest old in pain. Quality of Life Research, 13, 125–136.CrossRef
go back to reference Jong Gierveld, J. de, & Tilburg, T. van (2007). Het vaststellen van eenzaamheid. In: T. van Tilburg & J. de Jong Gierveld (red.), Zicht op eenzaamheid: achtergronden, oorzaken en aanpak (pp. 15-23). Assen: Van Gorcum. Jong Gierveld, J. de, & Tilburg, T. van (2007). Het vaststellen van eenzaamheid. In: T. van Tilburg & J. de Jong Gierveld (red.), Zicht op eenzaamheid: achtergronden, oorzaken en aanpak (pp. 15-23). Assen: Van Gorcum.
go back to reference Jönsson, A.C., Lindgren, I., Hallström, B., Norrving, B. & Lindgren, A. (2006). Prevalence and intensity of pain after stroke: a population based study focusing on patients’ perspectives. Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry, 77, 590–595.CrossRef Jönsson, A.C., Lindgren, I., Hallström, B., Norrving, B. & Lindgren, A. (2006). Prevalence and intensity of pain after stroke: a population based study focusing on patients’ perspectives. Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry, 77, 590–595.CrossRef
go back to reference Lansbury, G. (2000). Chronic pain management: a qualitative study of elderly people’s preferred coping strategies and barriers to management. Disability and Rehabilitation, 22, 2–14.CrossRef Lansbury, G. (2000). Chronic pain management: a qualitative study of elderly people’s preferred coping strategies and barriers to management. Disability and Rehabilitation, 22, 2–14.CrossRef
go back to reference Leveille, S.G., Bean, J., Bandeen-Roche, K., Jones, R., Hochberg, M. & Guralnik, J. (2002). Musculoskeletal pain and risk for falls in older disabled women living in the community. Journal of the American Geriatrics Society, 50, 671–678.CrossRef Leveille, S.G., Bean, J., Bandeen-Roche, K., Jones, R., Hochberg, M. & Guralnik, J. (2002). Musculoskeletal pain and risk for falls in older disabled women living in the community. Journal of the American Geriatrics Society, 50, 671–678.CrossRef
go back to reference Loeser, J.D. (2000). Pain and suffering. The Clinical Journal of Pain, 16(2), S 2-S 6. Loeser, J.D. (2000). Pain and suffering. The Clinical Journal of Pain, 16(2), S 2-S 6.
go back to reference McCaffery, M. (1979). Nursing management of the patient with pain. Philadelphia: Lippincott. McCaffery, M. (1979). Nursing management of the patient with pain. Philadelphia: Lippincott.
go back to reference Melzack, R. (1975). The McGill Pain Questionnaire: major properties and scoring methods. Pain, 1(3), 277–299.CrossRef Melzack, R. (1975). The McGill Pain Questionnaire: major properties and scoring methods. Pain, 1(3), 277–299.CrossRef
go back to reference Mylius, V., Engau, I., Teepker, M., Stiasny-Kolster, K., Schepelmann, K., Oertel, W.H., e.a. (2008). Pain sensitivity and descending inhibition of pain in Parkinson’s disease. Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry, 80, 24–28.CrossRef Mylius, V., Engau, I., Teepker, M., Stiasny-Kolster, K., Schepelmann, K., Oertel, W.H., e.a. (2008). Pain sensitivity and descending inhibition of pain in Parkinson’s disease. Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry, 80, 24–28.CrossRef
go back to reference North American Nursing Diagnosis Association (2007). NANDA Nursing Diagnoses. North American Nursing Diagnosis Association. North American Nursing Diagnosis Association (2007). NANDA Nursing Diagnoses. North American Nursing Diagnosis Association.
go back to reference O’Connor, A.B., Schwid, S.R., Herrmann, D.N., Markman, J.D. & Dworkin, R.H. (2008). Pain associated with multiple sclerosis: systematic review and proposed classification. Pain, 137(1), 96–111.CrossRef O’Connor, A.B., Schwid, S.R., Herrmann, D.N., Markman, J.D. & Dworkin, R.H. (2008). Pain associated with multiple sclerosis: systematic review and proposed classification. Pain, 137(1), 96–111.CrossRef
go back to reference Onder, G., Landi, F., Gambassi, G., Liperoti, R., Soldato, M., Catananti, C., e.a. (2005). Association between pain and depression among older adults in Europe. Results from the AgeD in HOme Care (AD-HOC) Project. Journal of Clinical Psychiatry, 66, 982–988.CrossRef Onder, G., Landi, F., Gambassi, G., Liperoti, R., Soldato, M., Catananti, C., e.a. (2005). Association between pain and depression among older adults in Europe. Results from the AgeD in HOme Care (AD-HOC) Project. Journal of Clinical Psychiatry, 66, 982–988.CrossRef
go back to reference Onder, G., Cesari, M., Russo, A., Zamboni, V., Bernabei, R. & Landi, F. (2006). Association between daily pain and physical function among old adults living in the community: results from the ilSIRENTE study. Pain, 121, 53–59.CrossRef Onder, G., Cesari, M., Russo, A., Zamboni, V., Bernabei, R. & Landi, F. (2006). Association between daily pain and physical function among old adults living in the community: results from the ilSIRENTE study. Pain, 121, 53–59.CrossRef
go back to reference Oosterman, J., Harten, B. van, Weinstein, H.C., Scheltens, P. & Scherder, E.J. (2006). Pain intensity and pain affect in relation to white matter changes. Pain, 125(1–2), 74–81.CrossRef Oosterman, J., Harten, B. van, Weinstein, H.C., Scheltens, P. & Scherder, E.J. (2006). Pain intensity and pain affect in relation to white matter changes. Pain, 125(1–2), 74–81.CrossRef
go back to reference Osterberg, A., Boivie, J. & Thuomas, K.-A. (2005). Central pain in multiple sclerosis - prevalence and clinical characteristics. European Journal of Pain, 9, 531–542.CrossRef Osterberg, A., Boivie, J. & Thuomas, K.-A. (2005). Central pain in multiple sclerosis - prevalence and clinical characteristics. European Journal of Pain, 9, 531–542.CrossRef
go back to reference Park, J. & Hughes, A.K. (2012). Nonpharmacological approaches to the management of chronic pain in community-dwelling older adults: a review of empirical evidence. Journal of the American Geriatrics Society, 60(3), 555–568.CrossRef Park, J. & Hughes, A.K. (2012). Nonpharmacological approaches to the management of chronic pain in community-dwelling older adults: a review of empirical evidence. Journal of the American Geriatrics Society, 60(3), 555–568.CrossRef
go back to reference Poole, E., Treleaven, J. & Jull, G. (2008). The influence of neck pain on balance and gait parameters in community-dwelling elders. Manual Therapy, 13(4), 317–324.CrossRef Poole, E., Treleaven, J. & Jull, G. (2008). The influence of neck pain on balance and gait parameters in community-dwelling elders. Manual Therapy, 13(4), 317–324.CrossRef
go back to reference Prabhakar, S. & Bhatia, R. (2001). Diagnosis of Creutzfeldt-Jakob disease. Neurology India, 49(4), 325–328.PubMed Prabhakar, S. & Bhatia, R. (2001). Diagnosis of Creutzfeldt-Jakob disease. Neurology India, 49(4), 325–328.PubMed
go back to reference Ready, L.B. & Edwards, W.T. (1992). Management of acute pain: a practical guide. Seattle: IASP Publications. Ready, L.B. & Edwards, W.T. (1992). Management of acute pain: a practical guide. Seattle: IASP Publications.
go back to reference Reid, M.C., Papaleontiou, M., Ong, A., Breckman, R., Wethington, E. & Pillemer, K. (2008). Selfmanagement strategies to reduce pain and improve function among older adults in community settings: a review of the evidence. Pain Medicine, 9(4), 409–424.CrossRef Reid, M.C., Papaleontiou, M., Ong, A., Breckman, R., Wethington, E. & Pillemer, K. (2008). Selfmanagement strategies to reduce pain and improve function among older adults in community settings: a review of the evidence. Pain Medicine, 9(4), 409–424.CrossRef
go back to reference Scherder, E.J.A., Sergeant, J.A. & Swaab, D.F. (2003). Pain processing in dementia and its relation to neuropathology. Lancet Neurology, 2(11), 677–686.CrossRef Scherder, E.J.A., Sergeant, J.A. & Swaab, D.F. (2003). Pain processing in dementia and its relation to neuropathology. Lancet Neurology, 2(11), 677–686.CrossRef
go back to reference Scherder, E.J.A., Slaets, J., Deijen, J.-B., Gorter, Y., Ooms, M.E., Ribbe, M., e.a. (2003). Pain assessment in patients with possible vascular dementia. Psychiatry, 66(2), 133–145.CrossRef Scherder, E.J.A., Slaets, J., Deijen, J.-B., Gorter, Y., Ooms, M.E., Ribbe, M., e.a. (2003). Pain assessment in patients with possible vascular dementia. Psychiatry, 66(2), 133–145.CrossRef
go back to reference Scherder, E., Oosterman, J., Swaab, D., Herr, K., Ooms, M., Ribbe, M., e.a. (2005). Recent developments in pain in dementia. British Medical Journal, 330(7489), 461–464.CrossRef Scherder, E., Oosterman, J., Swaab, D., Herr, K., Ooms, M., Ribbe, M., e.a. (2005). Recent developments in pain in dementia. British Medical Journal, 330(7489), 461–464.CrossRef
go back to reference Warden, V., Hurley, A.C. & Volicer, L. (2003). Development and psychometric evaluation of the Pain Assessment in Advanced Dementia (PAINAD) scale. Journal of the American Medical Directors Association, 4(1), 9–15.CrossRef Warden, V., Hurley, A.C. & Volicer, L. (2003). Development and psychometric evaluation of the Pain Assessment in Advanced Dementia (PAINAD) scale. Journal of the American Medical Directors Association, 4(1), 9–15.CrossRef
go back to reference World Health Organization (2001). International classification of functioning, disability and health (pp. 1-303). Genève: World Health Organization. World Health Organization (2001). International classification of functioning, disability and health (pp. 1-303). Genève: World Health Organization.
go back to reference Zanocchi, M., Maero, B., Nicola, E., Martinelli, E., Luppino, A., Gonella, M., e.a. (2008). Chronic pain in a sample of nursing home residents: prevalence, characteristics, influence on quality of life (QoL). Archives of Gerontology and Geriatrics, 47(1), 121–128.CrossRef Zanocchi, M., Maero, B., Nicola, E., Martinelli, E., Luppino, A., Gonella, M., e.a. (2008). Chronic pain in a sample of nursing home residents: prevalence, characteristics, influence on quality of life (QoL). Archives of Gerontology and Geriatrics, 47(1), 121–128.CrossRef
go back to reference Zwakhalen, S.M.G., Hamers, J.P.H. & Berger, M.P.F. (2006). The psychometric quality and clinical usefulness of three pain assessment tools for elderly people with dementia. Pain, 126(1), 210220.CrossRef Zwakhalen, S.M.G., Hamers, J.P.H. & Berger, M.P.F. (2006). The psychometric quality and clinical usefulness of three pain assessment tools for elderly people with dementia. Pain, 126(1), 210220.CrossRef
Metagegevens
Titel
7i Pijn
Auteur
Nienke Bleijenberg
Copyright
2017
Uitgeverij
Bohn Stafleu van Loghum
DOI
https://doi.org/10.1007/978-90-368-1487-4_15