Gepubliceerd in:
2016 | OriginalPaper | Hoofdstuk
20 Verstandelijke beperking en psychiatrie
Auteurs : Mw.drs. J. Wieland, P. Leidelmeijer
Gepubliceerd in: Leerboek psychiatrie voor verpleegkundigen
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Samenvatting
-
In de DSM-5 bevatten de diagnostische criteria voor verstandelijke beperking geen IQ-scores meer. Er is sprake van een verstandelijke beperking als:
-
er deficiënties zijn in de intellectuele functies, zoals redeneren, problemen oplossen en abstract denken;
-
er deficiënties zijn in het adaptieve functioneren die ertoe leiden dat betrokkene niet kan voldoen aan de ontwikkelings- en sociaal-culturele standaarden van persoonlijke onafhankelijkheid en sociale verantwoordelijkheid;
-
de deficiënties in de verstandelijke functies en het aanpassingsvermogen beginnen gedurende de ontwikkelingsperiode (paragraaf 20.2).
-
-
De meest gangbare internationale term voor verstandelijke beperking is intellectual disability of learning disability (paragraaf 20.2).
-
In de DSM-5 worden ook voor de classificatie zwakbegaafdheid geen IQ-grenzen meer gehanteerd (paragraaf 20.2).
-
De internationale term voor zwakbegaafdheid is borderline intellectual functioning (paragraaf 20.2).
-
De uitslag van een intelligentietest geeft informatie over cognitieve mogelijkheden en beperkingen (paragraaf 20.3.1).
-
Het sociale aanpassingsvermogen wordt bepaald door het niveau van sociaal-emotionele ontwikkeling en de praktische vaardigheden (paragraaf 20.3.2).
-
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) schat dat 1 tot 3% van de bevolking een verstandelijke beperking heeft (paragraaf 20.4).
-
De term ‘gedragsproblemen’ wordt bij mensen met een verstandelijke beperking gebruikt om een grote diversiteit aan problematisch of storend gedrag te beschrijven. Een betere term is ‘moeilijk verstaanbaar gedrag’ (paragraaf 20.5).
-
De diagnostiek van psychiatrische aandoeningen wordt bemoeilijkt doordat mensen met een verstandelijke beperking vaak moeite hebben met het onder woorden brengen van hun klachten, gedachten en emoties (paragraaf 20.6).
-
Een belangrijk hulpmiddel in de diagnostiek en classificatie van psychiatrische aandoeningen bij mensen met een verstandelijke beperking is de Diagnostic Manual Intellectual Disability (DM-ID) (paragraaf 20.6).
-
Circa 40 tot 60% van de mensen met een autismespectrumstoornis heeft ook een verstandelijke beperking en tot circa 50% van de mensen met een verstandelijke beperking heeft een autismespectrumstoornis (paragraaf 20.6.1).
-
Mensen met een verstandelijke beperking hebben een groter risico op het ontwikkelen van een psychotische stoornis. Risicofactoren zijn onder meer specifieke syndromen (Klinefelter en 22q11.2-deletiegerelateerd syndroom), opgroeien in zwakkere sociale milieus, een groter risico op trauma en sociale uitsluiting (paragraaf 20.6.2).
-
Bij het syndroom van Down, het fragiele-X-syndroom en het Williams-syndroom komen stemmingsstoornissen vaker voor (paragraaf 20.6.3).
-
Mensen met een verstandelijke beperking hebbenin hun leven meer traumatische ervaringen, lopen een groter risico op een posttraumatische stressstoornis, terwijl de diagnose PTSS in de praktijk gemakkelijk wordt gemist (paragraaf 20.6.4).
-
Mensen met een verstandelijke beperking neigen vaker naar zelfmedicatie (paragraaf 20.6.7).
-
Bij mensen met een verstandelijk beperking hebben persoonlijkheidsstoornissen in principe dezelfde kenmerken als bij mensen zonder verstandelijke beperking (paragraaf 20.6.8).
-
Bij mensen met een verstandelijke beperking is bij ouders wonen (in vergelijking met zelfstandig of begeleid wonen) een belangrijke voorspeller voor suïcide (paragraaf 20.7).
-
Bij mensen met een verstandelijk beperking is (aangepaste) psychotherapie mogelijk en zinvol (paragraaf 20.8.1).
-
In de bejegening van mensen met een verstandelijke beperking dient men zich bewust te zijn van het ‘plafond van het herstel op autonomie’ en wanneer dit bereikt is (paragraaf 20.10).
-
Een hulpmiddel voor het in kaart brengen van de mogelijkheden en beperkingen van de patiënt is het competentieprofiel (paragraaf 20.10).
-
Het signaleringsplan is een handig instrument voor de verpleegkundige bij het verzamelen van goede, relevante en duidelijke informatie over de patiënt (paragraaf 20.11).
-
Bij psychiatrische patiënten met zwakbegaafdheid of een (lichte tot matige) verstandelijke beperking zijn inadequate therapiediscipline, beslisconflict en inadequate probleemhantering de drie meest voorkomende verpleegkundige diagnosen (paragraaf 20.12).