2 Psychosociale interventies bij mensen met diabetes

De behandeling van diabetes bestaat grotendeels uit zelfzorg. Patiënten moeten dagelijks en waarschijnlijk levenslang hun medicatie, voeding en lichamelijke activiteit op elkaar afstemmen. Ze moeten constant alert zijn op tekenen van ontregeling van bloedglucosewaarden of beginnende complicaties. Diabetes heeft dan ook een grote emotionele impact, met als gevolg veelvoorkomende psychologische problemen variërend van aanpassingsproblemen tot angststoornissen en depressie.

Er is een grote verscheidenheid aan psychologische interventies ontwikkeld voor mensen met diabetes. In dit hoofdstuk worden deze interventies onderverdeeld in: interventies binnen de reguliere zorg, aanvullende poliklinische psychologische zorg en interventies voor diabetesgerelateerde psychopathologie.

De meeste interventiestudies gaan over programma’s die aanvullende poliklinische psychologische zorg bieden. Deze programma’s blijken niet tot matig effectief in het verbeteren van bloedglucosewaarden, terwijl ze duidelijker effect hebben op welbevinden. De effectiviteit wordt vergroot bij een grotere intensiteit van de behandeling, een specifieke doelgroep en een gedegen theoretische onderbouwing. In de meeste interventies wordt een vorm van cognitieve gedragstherapie gebruikt. Er bestaan slechts weinig studies naar psychologische interventies die zijn ingebed in de reguliere diabeteszorg. De weinige publicaties rapporteren echter wel positieve effecten. Er is behoorlijk veel onderzoek gedaan naar de incidentie en etiologie van psychopathologie bij diabetespatiënten, maar er is weinig bekend over de effectiviteit van behandeling bij deze groep patiënten. Over het algemeen lijken zowel standaard medicamenteuze behandeling als psychotherapeutische interventies effectief, waarbij het essentieel is dat therapeuten kennis hebben van diabetes.

In de meerderheid van de studies naar psychologische interventies wordt de effectiviteit gerapporteerd, waarbij andere aspecten worden genegeerd, zoals de impact in de klinische praktijk. Het blijft bijvoorbeeld meestal onduidelijk of de beoogde doelgroep wordt bereikt en of de interventie wordt gegeven zoals bedoeld.

Dit onderzoeksveld kent vooral hiaten in studies naar psychologische interventies binnen de reguliere diabeteszorg en effectstudies van behandeling van psychopathologie bij diabetespatiënten. Momenteel wordt er steeds meer gescreend op psychologische problemen in de klinische praktijk, een belangrijke eerste stap naar psychologische zorg.