Top

Gepubliceerd in:

2016 | OriginalPaper | Hoofdstuk

16 Diagnostiek en behandeling van volwassenen met ADHD

Auteur : Mw.dr. J.J.S. Kooij

Gepubliceerd in: Leerboek psychiatrie voor verpleegkundigen

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Samenvatting

De kernsymptomen van de aandachtsdeficiëntie-/hyperactiviteitsstoornis (ADHD) zijn aandachtsproblemen, hyperactiviteit en impulsiviteit (paragraaf 16.3).
Bij ADHD speelt erfelijkheid een belangrijke rol. Moleculair genetisch onderzoek wijst op betrokkenheid van genen die zijn gerelateerd aan de dopaminerge en noradrenerge neurotransmissie. Vermoedelijk speelt hypodopaminerge transmissie een hoofdrol. Overigens kunnen bij de etiologie ook factoren zoals zuurstofgebrek, roken en alcoholgebruik tijdens de zwangerschap, en zeer ernstige verwaarlozing na de geboorte meespelen (paragraaf 16.1).
In de DSM-5 wordt ADHD gerekend tot de ontwikkelingsstoornissen (paragraaf 16.3).
De prevalentie van ADHD bedraagt 3-5% van de kinderen, adolescenten én volwassenen. Onder ouderen is een prevalentie van minimaal 2,8% vastgesteld. Het idee dat ADHD vanzelf overgaat is achterhaald. ADHD geeft vaak levenslang problemen op verschillende terreinen (paragraaf 16.2.1).
Van de kinderen worden jongens vaker verwezen dan meisjes. Bij meisjes komt twee keer vaker de presentatiewijze (het subtype) van ADHD met alleen aandachtsproblemen (ADD) voor (paragraaf 16.2.2).
Volgens de DSM-5 kunnen ADHD en autismespectrumstoornissen (ASS) bij dezelfde patiënt worden vastgesteld (paragraaf 16.3).
Binnen de DSM-5 worden drie presentatiewijzen (subtypen) van ADHD onderscheiden:
- ADHD, gecombineerd: aandachtsproblemen, hyperactiviteit en impulsiviteit.
- ADHD, overwegend onoplettendheid (ADD): aandachtsproblemen zonder druk gedrag.
- ADHD, overwegend hyperactief/impulsief: hyperactiviteit en impulsiviteit (paragraaf 16.3).
ADHD gaat in 75% samen met psychiatrische comorbiditeit, met name: slaapproblemen, angst, depressie, alcohol- en drugsmisbruik, tics, autismespectrumstoornissen, gedragsstoornissen en persoonlijkheidsstoornissen (cluster B) (paragraaf 16.4).
80% van de mensen met ADHD heeft slaapstoornissen. Slaaptekort versterkt de aandachtsproblemen en draagt wellicht bij aan binge eating en een te hoge BMI (paragraaf 16.4).
Snelle screening op ADHD bij volwassenen kan met de Ultrakorte vragenlijst voor ADHD bij volwassenen (paragraaf 16.6).
Bij de diagnostiek van ADHD kan gebruik worden gemaakt van een semigestructureerd interview (DIVA 2.0). Hiermee worden de ernst en het aantal symptomen in kindertijd en volwassenheid, en de mate van disfunctioneren uitgevraagd (paragraaf 16.7).
Effectieve behandeling van ADHD bestaat uit een combinatie van psycho-educatie, medicatie en coaching (gestructureerde psychosociale begeleiding), cognitieve gedragspsychotherapie, en lotgenotencontact (paragraaf 16.8).
Bij ADHD is medicatie de meest effectieve interventie. Middelen van eerste keus zijn psychostimulantia (methylfenidaat en dexamfetamine). Volgende stappen zijn atomoxetine, bupropion en de tricyclische antidepressiva (paragraaf 16.8.2).
Bij medicamenteus onbehandelde patiënten is psychotherapie minder aangewezen vanwege de nog slechte concentratie (paragraaf 16.8.3).
Bij ADHD met een bipolaire stoornis wordt eerst behandeld met lithium of depakine (paragraaf 16.8.3).
Bij ADHD met winterdepressie wordt initieel lichttherapie aanbevolen (paragraaf 16.8.3).
Bij ADHD met verlate slaapfase blijkt in de praktijk dat melatonine vaak effectief is (paragraaf 16.8.3).

vorige hoofdstuk 15 Autismespectrumstoornis

volgende hoofdstuk 17 Ouderenpsychiatrie

APA (American Psychiatric Association). Diagnostische criteria van de DSM-IV-TR. Lisse: Swets & Zeitlinger BV, 2001.

APA (American Psychiatric Association). Diagnostische criteria van de DSM-5. Washington DC: American Psychiatric Association, 2013.

APA (American Psychiatric Association). Beknopt overzicht van de criteria DSM-5. Amsterdam: Boom, 2014.

Biederman J, Faraone SV, Mick E, et al. Clinical correlates of ADHD in females: findings from a large group of girls ascertained from pediatric and psychiatric referral sources. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 1999;38(8):966–75.CrossRefPubMed

Biederman J, Mick E, Faraone SV. Age-dependent decline of symptoms of attention deficit hyperactivity disorder: impact of remission definition and symptom type. Am J Psychiatry 2000;157:816–8.CrossRefPubMed

Biederman J, Mick E, Faraone SV, et al. Influence of gender on attention deficit hyperactivity disorder in children referred to a psychiatric clinic. Am J Psychiatry 2002;159(1):36–42.CrossRefPubMed

Faraone SV. The scientific foundation for understanding attention-deficit/hyperactivity disorder as a valid psychiatric disorder. European Child and Adolescent Pychiatry, 2005;14(1):1–10.

Fayyad J, Graaf R de, Kessler R, et al. Cross-national prevalence and correlates of adult attention-deficit hyperactivity disorder. Br J Psychiatry 2007;190:402–9.CrossRefPubMed

Kessler RC, Adler L, Barkley R, et al. The prevalence and correlates of adult ADHD in the United States: results from the National Comorbidity Survey Replication. Am J Psychiatry 2006;63(4)716–23.CrossRef

Kooij JJ, Buitelaar JK, Oord EJ van den, et al. Internal and external validity of attention-deficit hyperactivity disorder in a population-based sample of adults. Psychol Med 2005;35(6):817–27.CrossRefPubMed

Kooij JJS. ADHD bij volwassenen: diagnostiek en behandeling. Derde druk. Amsterdam: Pearson Assessment and Information, 2010.

Kooij JJS. Over medicatie voor volwassenen met ADHD. Bilthoven/Den Haag: Kenniscentrum ADHD bij volwassenen en Patiëntenvereniging Impuls, 2008.

Michielsen M, Comijs HC, Semeijn EJ. The comorbidity of anxiety and depressive symptoms in older adults with attention-deficit/hyperactivity disorder: a longitudinal study. Journal of Affective Disorders 2013;148(2–3):220–7.CrossRefPubMed

Michielsen M, Semeijn E, Comijs HC, et al. (2012). Prevalence of attention-deficit hyperactivity disorder in older adults in the Netherlands. Br J Psychiatry 2012;4:298–305.CrossRef

Murphy K. Psychosocial treatments for ADHD in teens and adults: a practice-friendly review. J Clin Psychol 2005;61(5):607–19.CrossRefPubMed

NVvP (Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie). Multidisciplinaire richtlijn ADHD: richtlijn voor de diagnostiek en behandeling van ADHD bij kinderen en jeugdigen. Houten: Ladenius Communicatie BV, 2005.

Putte, EEM van de. Exploring chronic fatigue syndrome in adolescents [proefschrift]. Utrecht: UMC, 2006.

Ray S, Miller M, Karalunas S, et al. Structural and functional connectivity of the human brain in autism spectrum disorders and attention-deficit/hyperactivity disorder: a rich club-organization study. Hum Brain Mapp 2014;35(12):6032–48.CrossRefPubMedPubMedCentral

Safren SA, Perlman CA, Sprich S, et al. Behandelgids ADHD bij volwassenen: therapeuten handleiding. Een programma voor cognitieve gedragstherapie. Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds BV, 2006.

Safren SA, Sprich S, Mimiaga MJ, et al. Cognitive behavioral therapy vs relaxation with educational support for medication-treated adults with ADHD and persistent symptoms: a randomized controlled trial. JAMA. 2010;25;304(8):875–80.

Sandberg, S. Hyperactivity and attention disorders of childhood. Second edition. London: Cambridge University Press, 2002.CrossRef

Semeijn EJ, Kooij JJS, Comijs HC, et al. Attention-deficit/hyper-activity disorder (ADHD), physical health and lifestyle in older adults aged 60–94 years. J Am Geriatr Soc 2013;61(6):882–7.CrossRefPubMed

• ADDA (Attention Deficit Disorder Association USA): http://www.add.org/

• ADHD lifestyle magazine SUZAN!: space www.adhdlifestylemagazine.nl

• CDC (Centers for Disease Control and Prevention USA) - ADHD: http://www.cdc.gov/ncbddd/adhd/

• DIVA 2.0: www.divacenter.eu

• Impuls, vereniging voor volwassenen met ADHD: www.impulsdigitaal.nl

• Overzicht kosten van medicijnen: space www.medicijnkosten.nl

Titel: 16 Diagnostiek en behandeling van volwassenen met ADHD
Auteur: Mw.dr. J.J.S. Kooij
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Boek: Leerboek psychiatrie voor verpleegkundigen
Print ISBN: 978-90-368-1311-2

Elektronisch ISBN: 978-90-368-1312-9

Copyright: 2016
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-1312-9_16

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Samenvatting

Log in om toegang te krijgen