Zelfstandige (be)handelingen voor de tandartsassistent

In de Verenigde Staten werd ontdekt dat een geringe concentratie fluoride in het drinkwater minder kans op cariës gaf. In de tandheelkunde werd om die reden vanaf het begin van de jaren zeventig van de vorige eeuw het gebruik van fluoride sterk aangeraden. Er kwamen fluoridetabletjes op de markt en ook de eerste tandpasta met fluoride deed haar intrede. Het enthousiasme over het cariësreducerend vermogen was groot. Hierdoor is het fluorideadvies in eerste instantie van te veel fluoride uitgegaan en zo ontstonden glazuurafwijkingen. Het fluorideadvies is daarna bijgesteld en in 1998 is de meest recente versie ingevoerd. In dit nieuwste advies komen geen fluoridetabletjes meer voor.

Soms is het nodig om naast het basis-fluorideadvies enkele extra maatregelen te nemen om het gebit voldoende te beschermen tegen cariës en erosie. De patiënt kan een aantal maatregelen zelf thuis uitvoeren: spoelen met een fluorideoplossing bijvoorbeeld.

Het tandheelkundig team kan in de praktijk extra fluoride aanbieden in de vorm van lokale vloeistof-, gel-, lak- of vernisapplicaties.

Voor iedere toepassing van fluoride moet zorgvuldig worden gehandeld. Het is niet denkbeeldig dat door overdosering een acute vergiftiging ontstaat die de patiënt vrij snel in een zeer ernstige situatie kan brengen.

De kwetsbaarheid van pas doorgebroken gebitselementen is erg groot. Met name de fissuren in de occlusale vlakken van de blijvende molaren zijn een geijkte plaats voor het ontstaan van cariës. In mindere mate geldt dat voor de palatinale en buccale pits.

Ondanks de preventieve werking van grootschalig fluoridegebruik bestaat er behoefte aan extra maatregelen om het ontstaan van fissuurcariës tegen te gaan. De ontwikkeling van kunststof vullingen en de mogelijkheid van het hechten aan het glazuur door middel van de zuur-etstechniek hebben geleid tot het gebruik van ongevulde, dun vloeibare, duidelijk zichtbare en dus goed controleerbare fissuur-verzegelingslakken. Algemeen wordt hiervoor de Engelse term sealant gebruikt. Het indicatiegebied voor sealants is overwegend de 6-sen en 7-s, maar ook andere elementen komen soms in aanmerking. De materialen en hulpmiddelen die nodig zijn voor het vervaardigen van een goede sealant moeten aan bepaalde eisen voldoen. De behandelaar moet om ergonomische overwegingen in staat zijn om goed en vlot met indirect zicht te kunnen handelen. Dit geldt voor het gebruik van instrumenten en tevens voor het veilig kunnen gebruiken van hoekstukken in de mond.

De Nederlandse Vereniging voor Kindertandheelkunde heeft behandelprotocollen opgesteld voor het aanbrengen van sealants. Er wordt daarbij onderscheid gemaakt tussen verkleurde en niet-verkleurde fissuren. Wanneer blijkt dat reeds cariës aanwezig is op de bodem van de fissuur is het noodzakelijk een adhesieve vulling te vervaardigen. Enkele praktische tips worden gegeven die het correct vervaardigen van sealants in een ontspannen sfeer kunnen bevorderen.

Cofferdam bestaat uit een lapje latex dat om het te behandelen element wordt aangebracht.

Dit maakt het element absoluut vrij van speeksel en ademvocht.

Er zijn diverse indicatiegebieden voor de toepassing van cofferdam. Ook zijn er enkele contra-indicaties. Zeer belangrijk in dit verband is de latexallergie.

Hulpmiddelen bij het aanbrengen van cofferdam zijn: een gaatjestang, klemmen, een cofferdam-klemtang en een metalen frame.

Voor elk element bestaat een apart gevormde klem die de contour van de wortels van het betreffende element goed kan omvatten. Er zijn klemmen mét en klemmen zónder vleugeltjes.

Het voorbereiden van een tray en het vervolgens stapsgewijs oefenen op losse kaken of een fantoomkop geeft voldoende training om klinisch te gaan werken. Daarbij moeten de hygiënemaatregelen secuur worden toegepast.

Een matrix is een mal die om een gebitselement wordt aangebracht. Wiggen zijn nodig om de matrix cervicaal goed tegen het element aan te duwen zodat daar een goede aansluiting verkregen wordt. Matrices en wiggen zijn nodig bij het vervaardigen van plastische vullingen in klasse-2-, -3-, -4- en -5-preparaties. Afhankelijk van het toegepaste restauratiemateriaal enerzijds en het te behandelen element anderzijds kan een geschikte matrix gekozen worden.

In de zijdelingse delen wordt meestal gebruik gemaakt van metalen of plastic matrixbandjes die om de (pre)molaren worden aangebracht. In het front wordt doorgaans gebruik gemaakt van celluloid stripjes of voorgevormde celluloid kroontjes.

Wiggen zijn meestal van hout en kunnen in diverse afmetingen overal in de mond worden toegepast. Bij lichtuithardende vulmaterialen kan gebruik worden gemaakt van doorzichtige plastic wiggen.

Het vereist zorgvuldige oefening op losse kaken en op fantoomkoppen eer bij een patiënt een matrixbandje en een wig geplaatst kunnen worden. Beheersing van het omgaan met de (kleine) instrumenten en materialen vereist dit. Er mogen zich, gezien het gevaar van aspiratie, nooit bandjes of wigjes los in de mond van de patiënt bevinden.