Onderzoek en behandeling van lage rugklachten

Voorwerk

Inleiding

Samenvatting

Lage rugpijn (lumbago) komt veel voor, vooral bij personen in de leeftijdscategorie van 35 tot 55 jaar: de aandoening gaat dan ook gepaard met hoge maatschappelijke kosten als gevolg van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. Wereldwijd wordt daarom uitgebreid onderzoek gedaan naar de oorzaken en optimale behandelvormen bij patiënten met lage rugklachten.

Koos van Nugteren

1 Acute lumbago bij een toen 26-jarige man die leidde tot chronische rugklachten: een follow-up van 22 jaar

Samenvatting

Op 26-jarige leeftijd ging een tamelijk sportieve fysiotherapeut voor het eerst ‘door zijn rug’ tijdens een badmintonwedstrijd: hij moest ver naar voren reiken om de shuttle te bereiken, wist deze nog net terug te slaan maar kon vervolgens geen stap meer verzetten. Zijn rug liet geen enkele beweging meer toe zonder dat daarbij hevige lumbale pijn optrad. Heel voorzichtig lopend tussen twee medesporters werd hij met veel moeite thuisgebracht.

Koos van Nugteren

1a Addendum: discusdegeneratie van de lumbale wervelkolom

Samenvatting

Gedurende het leven ondergaat een tussenwervelschijf leeftijdsgerelateerde veranderingen die degeneratief van karakter zijn. Dit proces van degeneratie begint al in de tweede decade van het leven.¹ Als gevolg daarvan kunnen gemakkelijk afwijkingen ontstaan in de directe omgeving van de discus zoals instabiliteit of facetgewrichtsartrose. Men gaat ervan uit dat discusdegeneratie het begin vormt van een langdurig proces dat kan leiden tot lage rugpijn.²

Koos van Nugteren

2 Plotselinge verergering van rugklachten en uitstralende pijn in het linkerbeen bij een 34-jarige man met zittend werk

Samenvatting

Geleidelijk ontstonden pijn en stijfheid onder in de rug bij een 34-jarige medewerker van een reisbureau. Hij merkte dit vooral als hij lang achter zijn bureau had gezeten en daarna opstond. Nooit eerder had hij dergelijke rugklachten ervaren. Wel had hij vaak moeite met langdurig te staan: na een halfuur ‘staan’ kreeg hij altijd een zeurende pijn onder in de rug. Aangezien dit niet vaak voorkwam en hij deze klacht kon verhelpen door te gaan zitten, had hij daaraan verder weinig aandacht besteed.

Koos van Nugteren

3 Een 47-jarige vrouw met hevige lumbale rugpijn uitstralend in beide benen die in lig niet verdwijnt

Samenvatting

In de loop van enkele dagen kreeg een 47-jarige vrouw lage rugklachten met uitstralende pijn aan de achterzijde van beide benen, links meer dan rechts. Zij kon zich geen acuut moment herinneren waarop de pijn begonnen was. Zij werkte in de spoelkeuken van een restaurant waar zij langdurig voorovergebogen stond. Verder deed zij veel huishoudelijk werk. Een paar dagen na het begin van haar klachten werd de pijn zo hevig dat werken voor haar onmogelijk werd. Zij raadpleegde haar huisarts die haar doorverwees voor fysiotherapie.

Koos van Nugteren

3a Addendum: lumbale wervelkolom en de waarde van beeldvorming bij discogene aandoeningen

Samenvatting

Röntgenfoto’s, waartoe ook functieopnamen behoren, ct-scans, mri-opnamen en discografieën kunnen een hulpmiddel zijn bij het beoordelen van pathologie van de lumbale wervelkolom. In het bijzonder mri kan weke delen en kraakbeen zoals de discus intervertebralis goed in beeld brengen.

Koos van Nugteren, Dos Winkel

4 Toenemende pijnklachten in beide benen tijdens het lopen bij een 55-jarige man die vier jaar eerder een bypassoperatie onderging

Samenvatting

Na tweemaal een hartinfarct te hebben doorgemaakt onderging een 51-jarige docent een CABG (coronary arterial bypass graft)-operatie waarbij vier bypasses werden gelegd. Hij herstelde hiervan goed maar kreeg twee jaar later geleidelijk pijn in beide benen als hij lang moest lopen of lang voor de klas stond. De pijn was vooral gelokaliseerd in beide bovenbenen tot aan de knieën. Tijdens de halfjaarlijkse controles bij de cardioloog en bij bezoeken aan zijn huisarts werd dit vaak gemeld, maar in eerste instantie werd hier niet nader op ingegaan.

Koos van Nugteren

4a Addendum: kanaalstenose van de lumbale wervelkolom

Samenvatting

Een kanaalstenose^* is een vernauwing van het wervelkanaal die leidt tot compressie van een of meer zenuwwortels die zich bevinden in het wervelkanaal, de recessus lateralis^** of in het foramen intervertebrale.¹ De verschijnselen kunnen segmentaal of extrasegmentaal van karakter zijn, afhankelijk van de exacte lokalisatie. In zeldzame gevallen gaat een lumbale stenose samen met een cervicale stenose: na behandeling van de ene lokalisatie wordt meestal pas het andere probleem duidelijk.²

Koos van Nugteren

5 Neurologische verschijnselen in de benen bij een 53-jarige man die al tweemaal aan zijn rug was geopereerd

Samenvatting

Als sinds zijn puberteit had een nu 53-jarige psychiater last van zijn rug. Hij vermoedde dat een val, plat op zijn rug, in zijn kinderjaren hiervan de oorzaak was. Op 19-jarige leeftijd, tijdens zijn militaire diensttijd, moest hij tijdens een oefening hardlopen met een man op zijn rug. Hij kreeg toen acuut rugpijn die uitstraalde in zijn linkerbeen. Dit rugprobleem werd conservatief behandeld waarna hij weer vrijwel klachtenvrij was.

Koos van Nugteren

5a Addendum: differentiaaldiagnostiek bij het detecteren van degeneratieve veranderingen van de lumbale wervelkolom

Samenvatting

In de vorige hoofdstukken was bij de tot dusverre besproken casuïstiek steeds sprake van een vorm van degeneratie in de lumbale wervelkolom, zich soms manifesterend als een acuut letsel van het verzwakte weefsel. Duidelijk geworden is dat de evolutie van een lichte discusdegeneratie tot uiteindelijk een complex van degeneratieve veranderingen zich afspeelt gedurende een groot deel van het leven. De aard van de degeneratieve veranderingen die plaatsvinden in de lumbale wervelkolom is zeer divers: het type klacht dat hiermee gepaard gaat, is dan ook afhankelijk van de lokalisatie of lokalisaties die zijn aangedaan en de mate waarin lokale afwijkingen pijn of neurologische verschijnselen kunnen veroorzaken.

Koos van Nugteren

6 Rugklachten met uitstralende pijn en krachtsverlies in het rechterbeen bij een 72-jarige vrouw die in het verleden een spondylodese-operatie had ondergaan

Samenvatting

Dertig jaar geleden kreeg een toen 42-jarige sportieve vrouw voor het eerst rugklachten. Het begon met een spitaanval waarbij zij – naast hevige rugpijn – ook uitstralende pijn in haar rechterbeen voelde. De klachten verdwenen in de loop van enkele weken maar kwamen na verloop van tijd regelmatig terug. Diverse episoden van rug- en beenpijn (steeds aan de rechterzijde) leidden acht jaar later tot een hernia-operatie van discus L4-L5. Nog geen halfjaar later werd zij wegens ernstige pijn en krachtsverlies van haar rechterbeen opnieuw geopereerd aan een hernia nuclei pulposi: nu betrof het discus L5-S1.

Koos van Nugteren

7 Een 75-jarige man met in enkele dagen ontstane pijn in het rechterbeen

Samenvatting

In enkele dagen tijd ontstond bij een 75-jarige man pijn in de rechterbil en het rechterbeen. De pijn begon als hij ging lopen en nam toe naarmate hij verder liep. Voorheen kon hij zonder moeite en zonder pijn lange afstanden lopen. ‘Stilstaan’ hielp alleen als hij zijn rechterbeen op een verhoging plaatste, of wanneer hij stilstond met een gebogen rug. Wanneer hij op een stoel ging zitten trok de pijn direct weer weg. Fietsen leverde geen enkel probleem op. Ook werkzaamheden in de tuin waarbij hij voorover stond, kon hij zonder moeite uitvoeren. Toen hij na vijf weken nog steeds klachten had, bezocht hij zijn huisarts. Deze dacht aan een peesletsel van de heupabductoren, schreef nsaid’s voor en verwees hem naar de fysiotherapeut.

Koos van Nugteren

7a Addendum: roken en lage rugpijn

Samenvatting

Uit epidemiologische studies blijkt dat roken en rugklachten relatief vaak samengaan. Dit betekent dat roken naar alle waarschijnlijkheid een risico vormt voor het ontstaan van lage rugpijn. Over het mechanisme dat hieraan ten grondslag zou liggen worden diverse theorieën geopperd.

Koos van Nugteren

8 Progressieve rugklachten bij een 34-jarige vrouw die acht maanden eerder een microdiscectomie L4-L5 onderging

Samenvatting

Een sportieve (dansen en tennis) 34-jarige vrouw, met in het dagelijks leven een kantoorbaan, had al jaren last van chronische lage rugpijn. Een jaar geleden kreeg zij plotseling en zonder duidelijk aanwijsbare oorzaak hevige pijn in haar linkerbeen. Het klinisch onderzoek toonde alle verschijnselen van wortelirritatie in het L5-gebied. Er was geen motorische uitval.

Bart Conix, Robert Hes

8a Addendum: mechanische rugpijn en een discusprothese als mogelijke oplossing

Samenvatting

De plaatsing van een discusprothese is de laatste jaren een van de meest omstreden frequent toegepaste chirurgische procedures.

Bart Conix, Robert Hes

Nawerk