Skip to main content
Top

2010 | mbo verpleegkundige/niveau 4 | Boek

Het pediatrisch formularium

Een praktische leidraad

Redacteuren: prof. dr. W.J.H.M. van den Bosch, prof. dr. A.J. van der Heijden, dr. R.N. Sukhai, dr. J. Zwaveling

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

insite
ZOEKEN

Over dit boek

Bij het beschrijven van de gezondheid en ziekte van kinderen, uitgaande van de dagelijkse praktijk is gekozen voor verschillende ingangen. Enerzijds vanuit de klachten waarmee kinderen (en hun ouders) zich presenteren en anderzijds met de ziekte of het syndroom als uitgangspunt. Verder komt naast spoedeisende problemen de zorg voor de pasgeborene en de ontwikkeling van kinderen aan de orde. In deze 5e editie Alle hoofdstukken zijn voor deze 5e editie gereviseerd en waar nodig geactualiseerd. Er zijn twee hoofdstukken toegevoegd, een over gedragsproblemen bij kinderen waaronder ADHD en een over ernstige bacteriële infecties zoals de meningokokkenziekte. Bij de adviezen over voorschrijven en doseren van geneesmiddelen bij kinderen is in deze uitgave gebruik gemaakt van Het Kinderformularium (www.kinderformularium.nl).

Inhoudsopgave

Voorwerk

Deel 1 Algemeen

Voorwerk
1 Algemeen
Samenvatting
De laatste jaren worden in Nederland ongeveer 200.000 kinderen per jaar geboren. De man-vrouwratio ligt daarbij op 1,04. Van alle pasgeborenen is 45% het eerstgeboren kind, 37% het tweede, 12% het derde en 5% het vierde of latere kind (CBS-cijfers 2004). In 2004 werd 32% van de kinderen thuis geboren tegenover 35% in 1999. In 2004 was de gemiddelde leeftijd van de moeder 31 jaar. Bij 13% van de geboorten waren beide ouders in het buitenland geboren en bij 10% een van beide ouders. Van de kinderen kreeg 51% op de leeftijd van 3 maanden nog borstvoeding.
R. N. Sukhai, W. J. H. M. van den Bosch
2 Medicamenteuze therapie in de pediatrie
Samenvatting
In dit hoofdstuk staan de algemene aspecten centraal die een rol spelen bij het voorschrijven, afleveren en toedienen van geneesmiddelen aan kinderen. Medicamenteuze therapie (farmacotherapie) is een van de mogelijkheden bij de behandeling van ziekten bij kinderen. De algemene principes van de farmacotherapie en de diverse farmacokinetische en farmacodynamische modellen gelden zowel voor volwassenen als voor kinderen. Bij het voorschrijven van geneesmiddelen moet rekening worden gehouden met specifieke verschillen tussen kinderen en volwassenen. De voortdurende groei en ontwikkeling van het kind vormen hierbij een complicerende factor.
R. de Jong, C. M. A. Rademaker

Deel 2 Algemene Symptomen en Klachten

Voorwerk
3 Algemene symptomen en klachten
Samenvatting
Het verschijnsel koorts heeft enkele klinische valkuilen. Voor veel ouders betekent koorts: warm aanvoelen. ‘Een beetje koorts’ wil dan zeggen: een beetje warm aanvoelen. Anderen bedoelen ermee: temperaturen tussen de 37,5 °C en 38,0 °C. Het is belangrijk de medische definitie van koorts aan te houden: verhoging van de lichaamstemperatuur tot boven 38 °C. Koortstypen (intermittens, continua, enz.) leveren voor de huisarts niet of nauwelijks steun bij de diagnose.
G. J. van der Burg, M. de Haan
4 Het kind met een gedragsstoornis
Samenvatting
De term gedragsstoornis op zich is nietszeggend en zou het hele terrein van de kinderpsychiatrie en de jeugdhulpverlening kunnen dekken. Daar komen immers kinderen terecht met alle vormen van gestoord gedrag, van ruziezoekers tot angsthazen.
T. H. Roobol
5 Enuresis nocturna
Samenvatting
Enuresis nocturna (bedplassen) ofwel monosymptomatisch bedplassen heeft een prevalentie van 15% bij 6-jarigen en 2 à 3% bij 13-jarigen. Ieder jaar valt circa 15% af op grond van het natuurlijk beloop. Als ouders vroeg komen, is het goed hen dat uit te leggen en als het basisonderzoek (anamnese, lichamelijk onderzoek, urineonderzoek) geen bijzonderheden oplevert, hen te adviseren af te wachten.
R. N. Sukhai
6 De excessief huilende zuigeling
Samenvatting
Bij de controles van zuigelingen op het consultatiebureau en, in mindere mate, tijdens spreekuren van iedere huisarts, wordt regelmatig gemeld dat de baby zoveel huilt. Dit probleem verdient de aandacht van de arts, omdat het lichamelijke oorzaken kan hebben, omdat het aanleiding geeft tot angst en insufficiëntiegevoelens bij de ouders of tot twijfel aan de gezondheid van de baby en tot stoppen met borstvoeding.
P. L. J. B. Lucassen

Deel 3 Spoedeisende Problemen op de Kinderleeftijd

Voorwerk
7 Spoedeisende problemen op de kinderleeftijd
Samenvatting
De behandeling van kinderen met spoedeisende problemen vergt een snelle eerste beoordeling en directe interventie.
J. M. Th. Draaisma, N. M. Turner

Deel 4 Ziekte bij kinderen

Voorwerk
8 Aangeboren afwijkingen en erfelijke aandoeningen
Samenvatting
Bij 3% van de pasgeborenen is er sprake van een meer of minder ernstige verstandelijke en/of lichamelijke handicap, die tot medische interventie in de eerste levensjaren zal leiden. Sommige aandoeningen worden kort na de geboorte gediagnosticeerd, zoals open rug, hazenlip en klompvoet; andere aandoeningen komen meestal in de loop van het eerste levensjaar aan het licht, bijvoorbeeld hartgebrek, pancreasfibrose en achterstand in psychomotore ontwikkeling.
A. J. M. Hoogeboom, L. C. P. Govaerts
9 Psychomotorische ontwikkeling
Samenvatting
Op dit schema van Gesell is de Nederlandse test gebaseerd waarmee op consultatiebureaus en in poliklinieken veelal het ontwikkelingsniveau van het kind wordt gescreend: het schema van Van Wiechen (zie figuur 9.1).
W. F. M. Arts
10 Kindermishandeling
Samenvatting
De definitie van kindermishandeling in de Wet op de jeugdzorg, artikel 1, luidt: elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel.
S. H. Lo Fo Wong, R. S. R. Aarsen, M. J. Affourtit, A. Kempe
11 Exanthematische infectieziekten
Samenvatting
In de laatste decennia zijn, voornamelijk door systematische vaccinaties, grote veranderingen opgetreden in de frequentie van voorkomen van exanthematische infectieziekten bij kinderen. Het voorkomen van mazelen, waaraan vroeger bijvoorbeeld slechts een enkel kind ontsnapte, is tegenwoordig zeldzaam. In dit hoofdstuk zullen de diverse ziektebeelden naar globale volgorde van incidentie worden besproken.
W. J. H. M. van den Bosch
12 Bloed
Samenvatting
Een verhoogde bloedingsneiging en bloedarmoede zijn symptomen die relatief vaak bij jonge kinderen worden gezien. In dit hoofdstuk wordt nader ingegaan op de diagnostiek van anemie en de behandeling van sikkelcelziekte en hemofilie.
M. Peters
13 Ernstige bacteriële infecties
Samenvatting
Een ernstige bacteriële infectie, in de Engelstalige literatuur ‘serious bacterial infection’ (SBI), is een aandoening waarbij er een redelijke kans bestaat op sepsis. Sepsis is een systemische reactie van het lichaam op een infectie waarbij diverse fysiologische mechanismen worden verstoord en indien onbehandeld uiteindelijk leidt tot orgaanfalen en dood.
N. G. Hartwig
14 Centraal zenuwstelsel
Samenvatting
Ziekten van het zenuwstelsel komen op de kinderleeftijd zeer frequent voor. Van alle kinderen die op enig moment op een kindergeneeskundige afdeling zijn opgenomen, heeft circa 20-30% een aandoening van neurologische aard of met neurologische consequenties of complicaties. Een aantal van deze ziekten wordt elders in dit boek besproken, zoals bewustzijnsstoornissen, slaapstoornissen, traumata, aangeboren afwijkingen en ontwikkelingsstoornissen. Van de aandoeningen die in dit hoofdstuk worden besproken kunnen epilepsie en hoofdpijn voorkomen als ziekte op zich, maar ook als symptoom van een onderliggend lijden, waarnaar dan ook actief gezocht moet worden. Daarnaast wordt in dit hoofdstuk aandacht geschonken aan de ontstekingen van het centraal zenuwstelsel en aan de infantiele encefalopathie.
W. F. M. Arts
15 Nieren en urinewegen
Samenvatting
In de algemene praktijk komen urineweginfecties bij kinderen vaak voor. Anatomische en functionele oorzaken liggen hieraan ten grondslag. Vooral bij jonge kinderen verlopen de infecties vaak aspecifiek en zijn ze moeilijk vast te stellen. Toch kan aanzienlijke nierschade worden aangericht omdat het nierweefsel op die leeftijd erg kwetsbaar is. Glomerulaire aandoeningen hebben meestal een immunologische achtergrond, kunnen langere tijd onopgemerkt blijven en zo de nierfunctie bedreigen. Beide soorten aandoeningen worden hieronder beschreven.
J. A. E. van Wijk
16 Kinderchirurgie ‘van alledag’ in het urogenitale gebied
Samenvatting
Hydrokèle en hernia inguinalis behoren tot de meest voorkomende afwijkingen bij kinderen. 60% wordt in het 1e levensjaar ontdekt en nog eens 20% in de twee jaren daarna. Het is een stoornis in de sluiting van een uitstulping van het peritoneum, de processus vaginalis, waarlangs bij jongens de testis afdaalt naar het scrotum.
D. C. Aronson
17 Tractus digestivus
Samenvatting
In dit hoofdstuk worden de ziektebeelden naar globale volgorde van incidentie besproken: gastro-enteritis, chronische diarree, parasieten, coeliakie en vervolgens de spugende zuigeling, obstipatie, appendicitis en invaginatie. De denkbeelden over de behandeling van obstipatie en coeliakie en ook de diagnostiek van Giardia lamblia zijn de laatste jaren veranderd.
J. S. J. M. Taminiau, P. C. Brühl
18 Endocrinologie
Samenvatting
De kinderendocrinologie heeft zich in de laatste veertig jaar geprofileerd. Door nieuwe technologische ontwikkelingen wordt de pathofysiologie van de verschillende ziektebeelden duidelijk, maar zijn ook nieuwe behandelingen mogelijk.
C. Noordam, H. A. Delemarre-van de Waal
19 Tractus respiratorius
Samenvatting
In dit hoofdstuk worden eerst de infecties van de lagere luchtwegen besproken en vervolgens astma. Chronische bronchitis en emfyseem (COPD) komen uitsluitend bij volwassenen voor.
W. M. C. van Aalderen, A. P. E. Sachs
20 Oncologie
Samenvatting
Kwaadaardige nieuwvormingen op de kinderleeftijd komen niet frequent voor. Het vaststellen van een maligniteit en de behandeling zijn fysiek maar zeker emotioneel zeer ingrijpend. Het is tevens een zware medische belasting in een huisarts- en kinderartspraktijk. De gespecialiseerde behandeling is intensief en onderhevig aan veranderingen.
H. van den Berg, H. N. Caron
21 Pijnbehandeling bij kinderen
Samenvatting
Pijnbehandeling in de kindergeneeskunde richt zich op een sterk uiteenlopende populatie. Anatomie, fysiologie en de reactie op geneesmiddelen verschillen al naar gelang de leeftijd. De situatie bij een (premature) neonaat is nauwelijks vergelijkbaar met die van een 12- of 14-jarige.
R. A. van Lingen, R. T. M. van Dongen
22 Bewegingsapparaat
Samenvatting
Torticollis wordt vooral gevonden bij baby’s en jonge kinderen. Ouders of verzorgers komen met de klacht dat het kind een duidelijke voorkeurshouding van het hoofd heeft en dat het hoofd naar de ene zijde meer bewegingsmogelijkheden heeft dan naar de andere zijde. In ernstige gevallen bestaat er een duidelijke dwangstand.
M. A. P. Kooyman, W. J. H. M. van den Bosch
23 Oogafwijkingen
Samenvatting
In dit hoofdstuk passeren de voornaamste oogheelkundige afwijkingen bij kinderen de revue. De belangrijkste boodschap is: hoe eerder de afwijking wordt verholpen, des te beter is de prognose.
J. T. H. N. de Faber
24 Hartafwijkingen
Samenvatting
In Nederland komen verworven hartafwijkingen op de kinderleeftijd, zoals reumatische klepafwijkingen, myocarditis en pericarditis, weinig voor. Ook hartspierziekten bij kinderen zijn vrij zeldzaam.
M. Witsenburg
25 Keel-, neus- en oorheelkunde
Samenvatting
Bovensteluchtweginfecties, recidiverende middenoorontstekingen en tonsillitiden behoren tot de meest frequent voorkomende ziektebeelden bij kinderen. Mede door het veranderde beloop, de verminderde morbiditeit en vernieuwde inzichten zijn de behandelstrategieën de afgelopen jaren veranderd. Een afwachtend beleid, watchful waiting, lijkt nu veelal aangewezen.
F. A. M. van Balen, G. J. Hordijk, W. J. H. M. van den Bosch
26 Huid
Samenvatting
Huidziekten vormen een belangrijk onderdeel van de pediatrische praktijk. Meer dan 25% van de kinderen die de kinderarts bezoeken, heeft een huidafwijking. Het merendeel van de diagnosen omvat huidinfecties, atopisch (constitutioneel) eczeem, op zuigelingenleeftijd luierdermatitis en in de puberteit acne vulgaris.
A. P. Oranje
27 Het zieke kind uit de tropen
Samenvatting
Tropenziekten zijn ziekten die op natuurlijke wijze alleen in de (sub)tropen verkregen kunnen worden. Het zijn veelal infectieziekten en/of ziekten die worden veroorzaakt door een gebrekkige hygiëne en/of armoede.
G. T. Heikens
Nawerk
Meer informatie
Titel
Het pediatrisch formularium
Redacteuren
prof. dr. W.J.H.M. van den Bosch
prof. dr. A.J. van der Heijden
dr. R.N. Sukhai
dr. J. Zwaveling
Copyright
2010
Uitgeverij
Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN
978-90-313-6862-4
Print ISBN
978-90-313-6855-6
DOI
https://doi.org/10.1007/978-90-313-6862-4