Het Osteoporose Formularium

Osteoporose (verminderde botsterkte, botontkalking) is een aandoening die in hoofdzaak bij de oudere mens voorkomt. De vergrijzing zal de komende tijd het aantal patiënten met osteoporose sterk doen toenemen. Door de aanwezigheid van andere ziekten (co-morbiditeit) krijgen ouderen vaak geneesmiddelen voorgeschreven die osteoporose en/of het valrisico en daarmee de kans op botbreuken verhogen.

Postmenopauzale osteoporose is de meest voorkomende metabole botziekte. Volgens recente gegevens van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) heeft 17% van alle vrouwen boven de 55 jaar osteoporose (gedefinieerd als een lage botmineraaldichtheid), en 5 % van alle mannen, overeenkomend met 344.000 vrouwen en 88.000 mannen (Van der Klift et al., 2007). Op de leeftijd van 50 jaar is voor vrouwen het levenslange risico op fracturen 40% (13% voor mannen).

Het normale cq gezonde bot is een dynamisch weefsel dat een continue omzetting kent, waarbij afbraak door osteoclasten en aanmaak van bot door osteoblasten nauw met elkaar verbonden zijn. Deze activiteitencyclus duurt tussen de 3 en 6 maanden. Er zijn 3 hoofdtypen botcellen: osteoblasten, osteoclasten en osteocyten.

De klinische uiting van osteoporose is het optreden van fracturen na een minimaal trauma. Na de leeftijd van 50 jaar zijn de meeste fracturen na een beperkt trauma van osteoporotische oorsprong, met uitzondering van botmetastasen.

Belangrijk is goede voorlichting te geven aan patiënten met osteoporose. Hierbij horen adviezen over een gezond leef- en voedingspatroon , het advies niet te roken, matig alcohol te gebruiken en voldoende lichaamsbeweging te verkrijgen. Daarnaast horen adviezen ten aanzien van voldoende inname van calcium via de voeding (minimaal 4 melkproducten per dag, overeenkomend met ongeveer 1000 mg calcium). Ook is het van belang aandacht te besteden aan de vitamine D-status. Slechts een klein gedeelte van de dagelijkse behoefte aan vitamine D wordt verkregen via de voeding, het merendeel van vitamine D wordt onder invloed van ultraviolet licht in de huid geproduceerd. Bij een zonlichtexpositie van minimaal 15 minuten per dag kan er voldoende vitamine D in de huid worden omgezet.

Bij deze vorm van secundaire osteoporose is het van belang dat er voldoende calciuminname via de voeding dan wel suppletie van calcium plaatsvindt, minimaal 4 eenheden zuivel of 1.000 mg calciumsuppletie per dag. Indien suppletie noodzakelijk is, gaat de voorkeur uit naar een calciumcitraat preparaat. Calciumcitraat kan zowel door actieve resorptie in het zure milieu van het bovenste deel als middels passieve resorptie in het onderste deel van de gastro-intestinale tractus worden opgenomen. Passieve resorptie vindt plaats onafhankelijk van de vitamine D-concentratie in het serum.