Eerste hulp

Voorwerk

Algemene informatie over eerste hulp

Voorwerk

1 Basisprincipes van erste hulp

Samenvatting

Als je eerste hulp verleent, moet je met een aantal zaken rekening houden. Zorg er bij voorbeeld voor dat je de situatie niet verergert, houd rekening met de gevaren, voer alleen handelingen uit waarvan je zeker bent dat ze kunnen helpen. Als je twijfelt, kun je beter niets doen.

De volgende zes basisprincipes zijn essentieel bij het verlenen van eerste hulp: 1 Handel als een eerstehulpverlener, 2 Houd je eigen emoties onder controle, 3 Stel het slachtoffer gerust, 4 Vermijd besmetting, 5 Zorg voor beschutting en 6 Houd rekening met emotionele reacties na de hulpverlening.

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

2 Vier stappen in eerste hulp

Samenvatting

Hoe verschillend eerstehulpsituaties ook kunnen zijn, als hulpverlener zet je steeds dezelfde vier stappen. Deze stappen helpen je de situatie goed in te schatten en op een gepaste manier hulp te verlenen. Ze bieden je een kader, waardoor je overzichtelijk aan de slag kan.

De eerste stap die je als hulpverlener zet, is zorgen voor de veiligheid.

Dit betekent dat je zowel voor de veiligheid van het slachtoffer als voor je eigen veiligheid zorgt. Als je de veiligheid zo goed mogelijk onder controle hebt, kun je het slachtoffer benaderen. Eerst beoordeel je zijn toestand. Controleer de ademhaling en het bewustzijn en ga na welke andere symptomen het slachtoffer vertoont. Vervolgens moet je de hulpdiensten waarschuwen. Dit doe je duidelijk en kordaat. Nadat de hulpdiensten gewaarschuwd zijn, kun je overgaan tot het verlenen van de verdere eerste hulp. Je blijft bij het slachtoffer tot de hulpdiensten arriveren.

In dit hoofdstuk behandelen we de vier stappen: 1 Zorg voor veiligheid, 2 Beoordeel de toestand van het slachtoffer, 3 Alarmeer de hulpdiensten en 4 Verleen verdere eerste hulp

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

De inhoud van een eerstehulpkoffer en technieken om de materialen toe te passen

Voorwerk

3 Eerstehulpmateriaal

Samenvatting

Ongevallen gebeuren vaak onverwacht. Daarom is het belangrijk om erop voorbereid te zijn. Dat kan onder meer door ervoor te zorgen dat je al het nodige eerstehulpmateriaal ter beschikking hebt.

In dit hoofdstuk behandelen we de onderwerpen: 1 Huisapotheek, 2 Verbandmateriaal, 3 Ontsmettingsmiddelen, 4 Eerstehulpmateriaal en 5 Specifiek materiaal

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

4 Pleisters en verbanden

Samenvatting

Hier vind je alle technieken voor het aanleggen van pleisters en verbanden. In dit hoofdstuk behandelen we het gebruik van: Pleisters, Verbanden

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

De techniek van het reanimeren

Voorwerk

5 Reanimatie

Samenvatting

Zuurstof is van levensbelang. Het lichaam levert via het bloed zuurstof aan alle organen. Als het hart stopt met pompen, valt de bloedcirculatie in het lichaam stil. Hierdoor ontstaat in allerlei vitale organen een tekort aan zuurstof.

De hersenen zijn bijzonder gevoelig voor een zuurstoftekort. Daarom moet je bij slachtoffers met een hartstilstand (circulatiestilstand) zo snel mogelijk starten met de reanimatie. Als een slachtoffer een ernstig tekort aan zuurstof heeft, functioneren de hersenen niet langer. Als gevolg hiervan verliest het slachtoffer het bewustzijn, vermindert de ademhaling en valt het hart stil.

Reanimatie van een kind of een baby doe je op eenzelfde manier als bij een volwassene. Toch zijn er enkele kleine verschillen. Als je tijdens je werk of je vrije tijd zorg draagt voor kinderen (bijv. verpleegkundige, kinderverzorger, kleuterleider), raden we een uitgebreide training aan.

In dit hoofdstuk behandelen we:1 Reanimatie van een volwassene, 2 Reanimatie van een kind, 3 Reanimatie van een baby, 4 Reanimatie met twee eerstehulpverleners, 5 Mond-op-stomabeademing en 6 Flauwte

Reanimatie is de combinatie van borstcompressies en beademingen.

De borstcompressies zorgen voor een kleine maar erg belangrijke toevoer van bloed naar het hart, de longen en de hersenen. Door de beademingen blijft het circulerende bloed voldoende zuurstof vervoeren. Een belangrijke voorwaarde hierbij is dat de luchtweg niet geblokkeerd wordt.

De overlevingskansen bij reanimatie zijn klein. Verschillende studies hebben echter het positieve effect aangetoond van onmiddellijke reanimatie.

Als omstanders direct handelen, verdubbelt de overlevingskans!

Je kunt reanimeren ook combineren met het gebruik van een AED, een automatische externe defibrillator. Dit toestel, dat je op steeds meer openbare plaatsen vindt, verhoogt de slagingskans van de reanimatie nog veel meer.

Reanimatie van volwassenen, kinderen en baby’s gaat grotendeels op dezelfde manier, maar omdat er wel nuanceverschillen zijn, bespreken we de reanimatie van volwassenen, kinderen en baby’s toch afzonderlijk.

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

Veelvoorkomende eerstehulpsituaties en hun aanpak

Voorwerk

6 Verslikking

Samenvatting

Het is belangrijk een onderscheid te maken tussen een lichte en een ernstige verslikking. Een lichte verslikking is doorgaans onschuldig. Het slachtoffer heeft tijdelijk moeite met ademen. Bij een ernstige verslikking is er een totale afsluiting van de ademhalingswegen door een voorwerp in de ademhalingswegen of door een uitwendige belemmering. Men spreekt ook van een ademhalingsobstructie. Het slachtoffer kan helemaal niet meer ademen. Dit is een levensbedreigende situatie.

In dit hoofdstuk behandelen we vier situaties: 1 Verslikking bij een volwassene, 2 Verslikking bij een kind, 3 Verslikking bij een baby en 4 Verslikking bij een zwangere vrouw

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

7 Bloedingen

Samenvatting

Er bestaan heel wat soorten bloedingen. Bij het woord bloeding denken we spontaan aan een wond, maar bloedingen kunnen ook inwendig voorkomen, denk maar aan blauwe plekken. Er bestaan ook uitwendige bloedingen, zoals een bloedneus. Sommige bloedingen zijn levensbedreigend, andere helemaal niet. Al deze verschillende bloedingen behandel je op een andere manier.

In dit hoofdstuk behandelen we: 1 Uitwendige bloeding, 2 Overige bloedingen, 3 Overige bloedingen en 4 Shock door bloedverlies

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

8 Huidwonden

Samenvatting

Huidwonden zijn beschadigingen van de huid waarbij de normale samenhang van de huidlagen wordt verbroken. Bij diepe huidwonden kunnen ook de weefsels die onder de huid liggen (spieren en botten) en zelfs organen beschadigd zijn. De oorzaak van een huidwond kan sterk verschillen. Zo een wond kan ook veel pijn doen. Via beschadigingen van de huid kan door besmetting gemakkelijker een infectie ontstaan.

In dit hoofdstuk behandelen we drie thema’s: 1 Types huidwonden, 2 Verzorging van een huidwond en 3 Een geïnfecteerde wond

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

9 Specifieke huidwonden

Samenvatting

Naast de meest voorkomende huidwonden bestaat er ook een aantal verwondingen dat een specifieke behandeling vereist.

In dit hoofdstuk behandelen we drie thema’s: 1 Een vreemd voorwerp in de wond, 2 Schotwonden en 3 Hogedrukletsels

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

10 Brandwonden

Samenvatting

Een brandwond is een beschadiging van de huid en eventueel onderliggende weefsels ten gevolge van warmte, wrijving, elektriciteit, straling of chemische stoffen. Het is belangrijk om een onderscheid te maken tussen lichte en ernstige brandwonden. Deze laatste kunnen de werking van de vitale functies aantasten.

In dit hoofdstuk behandelen we: 1 Types brandwonden, 2 Verzorging van een brandwond, 3 Brandwond aan de luchtweg, 4 Brandwond door elektriciteit,5 Brandwond door chemische producten, 6 Brandwond aan het oog en 7 Shock door brandwond

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

11 Steken en beten

Samenvatting

Er bestaan veel dieren die kunnen steken of bijten. De verwondingen zijn meestal niet zo ernstig, maar houden toch een risico in. De mond en de tanden bevatten heel veel micro-organismen die bij een beet de wond kunnen besmetten. Bovendien kan een slachtoffer allergisch reageren. Sommige dieren produceren een gifstof die voor de mens ernstige gevolgen kan hebben en zelfs de dood kan veroorzaken.

In dit hoofdstuk behandelen we: 1 Insectensteek, 2 Tekenbeet, 3 Luizen, 4 Schurft, 5 Irritatie door de eikenprocessierups, 6 Spinnen- en schorpioenenbeet, 7 Hondenbeet, 8 Rabiës (hondsdolheid), 9 Slangenbeet, 10 Kwallen beet en 11 Prik van stekelige zeedieren

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

De vier gebieden van het lichaam (Hoofd en hals, Borst, Buik en rug, Ledematen)

Voorwerk

12 Hoofd en hals

Samenvatting

In hoofd en hals zitten heel wat belangrijke organen, niet in het minst de hersenen. Die kunnen heel wat schade oplopen. Weten wat je moet doen bij ernstige letsels als een schedelbreuk of een hersenschudding is zeker geen overbodige luxe. Ook aandoeningen als epilepsie en beroerte spelen zich in de hersenen af.

In dit hoofdstuk behandelen we: 1 Wond aan het hoofd, 2 Hoofdletsel, 3 Breuk in het gezicht, 4 Wervelletsel, 5 Hersenvliesontsteking, 6 Verhanging en wurging, 7 Beroerte, 8 Epilepsie, 9 Schokken en stuipen, 10 Wond in (de buurt van) het oog, 11 Voorwerp in de neus of het oor, 12 Hoofdpijn, 13 Oorpijn, 14 Kiespijn en 15 Keelpijn

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

13 Borst

Samenvatting

ln dit gedeelte van je lichaam liggen enkele belangrijke organen zoals het hart en de longen. Wat kan er allemaal misgaan? Alles over hartproblemen en ademhalingsmoeilijkheden zoals hyperventilatie, kortademigheid en astma komt in dit deel aan de orde.

In dit hoofdstuk behandelen we: 1 Hartaandoeningen, 2 Gebroken rib en 3 Ademhalingsmoeilijkheden

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

14 Buik en rug

Samenvatting

Je buik: de streek waar je maag en darmen liggen, gevoelige organen die vatbaar zijn voor heel wat infecties en ongemakken. In dit hoofdstuk vind je informatie over maagklachten, braken, diarree, diabetes en nog veel meer.

In dit hoofdstuk behandelen we:1 Buikpijn, 2 Hikken, 3 Maagklachten, 4 Braken en diarree, 5 Uitdroging, 6 Diabetes, 7 Steken in de zij, 8 Niersteenaanval, 9 Galsteenaanval, 10 Buikwond, 11 Voorwerp ingeslikt en 12 Rugpijn

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

15 Ledematen

Samenvatting

Letsels aan de ledematen zijn behoorlijk hinderlijk omdat ze de bewegingsvrijheid beperken en dagelijkse taken moeilijk tot onmogelijk maken. Heel wat blessures treden op tijdens het sporten, maar ook onverwachte bewegingen kunnen aanleiding geven tot breuken, verstuikingen en dergelijke.

In dit hoofdstuk behandelen we: 1 Breuk, 2 Ontwrichting, 3 Verstuiking, 4 Letsel aan onderhuidse weefsels, 5 Kramp, 6 Blaren door wrijving, 7 Compartimentsyndroom, 8 Vermijden van een sportletsel en 9 Ring verwijderen

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

Minder alledaagse situaties waarin eerste hulp geboden kan worden

Voorwerk

16 Vergiftiging

Samenvatting

Een vergiftiging ontstaat als een giftige stof inwerkt op het lichaam. Giftige stoffen kunnen in vaste vorm voorkomen (medicatie, giftige plant, rattenkorrels, cocaïne), in vloeistoffen (allesreiniger, ontstopper, hoestsiroop) of in gassen (uitlaatgas, chloordampen, butaangas, rottingsgassen).

Vergiftiging kan optreden door inslikken, inademing, door contact met chemische producten of door inspuiting.

De giftigheid van producten verschilt. Sommige zijn niet of slechts in lichte mate giftig, andere producten zijn uitermate giftig. Het is onmogelijk om dit in detail van alle producten en hun combinaties te weten. Daarom is het belangrijk om altijd de gebruiksaanwijzingen van producten te lezen.

Onthoud dat de reactie op een giftig product afhankelijk van het lichaamsgewicht van het slachtoffer is; zo zal een kind veel sterker reageren dan een volwassene op een vergiftiging met dezelfde dosis.

In dit hoofdstuk behandelen we: 1 Vergiftiging: algemeen en 2 Specifieke vormen van vergiftiging

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

17 Verdrinking

Samenvatting

Verdrinking is een ongeval waarbij een slachtoffer overlijdt omdat het niet meer op eigen kracht uit het water kan komen. Een bijna-verdrinking is een ongeval waarbij het slachtoffer nog wel levend uit het water komt, op eigen kracht of door redding.

In dit hoofdstuk behandelen we: 1 Verdrinking: algemeen, 2 Auto te water en 3 Duikongeval

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

18 Elektrocutie en bliksem

Samenvatting

Elektrocutie komt vooral voor op het werk of tijdens het klussen. Het gaat hier om ongevallen met laagspanning (230 Volt). Hierdoor kan de ademhaling en de hartslag van het slachtoffer stilvallen en kunnen brandwonden ontstaan. Als een dergelijk ongeval onder hoogspanning gebeurt, bijvoorbeeld bij werk aan een elektriciteitshuisje, wordt het slachtoffer mogelijk weggeslingerd door de luchtverplaatsing. Een specifieke vorm van elektrocutie komt voor als het slachtoffer zich in de omgeving van een blikseminslag bevindt.

Als eerstehulpverlener is het bij een elektriciteitsongeval enorm belangrijk om voor je eigen veiligheid te zorgen, zodat je niet zelf geëlektrocuteerd raakt.

In dit hoofdstuk behandelen we: 1 Elektrocutie en 2 Blikseminslag

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

19 Problemen bij hitte en koude

Samenvatting

Extreme temperaturen kunnen letsels veroorzaken bij de mens. Het kan plaatselijke letsels geven (brandwond, bevriezingsletsel) maar ook de algemene toestand aantasten (hitteslag, zonnesteek of onderkoeling). Vooral jonge kinderen, ouderen en mensen met een verzwakte conditie zijn vatbaar voor deze temperatuursinvloeden.

In dit hoofdstuk behandelen we: 1 Temperatuurregeling, 2 Hitte- en zonnesteek, 3 Zonnebrand, 4 Zweetuitslag, 5 Koudeletsel, 6 Onderkoeling en 7 Hoge ozonconcentratie

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

20 Reisaandoeningen

Samenvatting

De meeste mensen vinden het leuk om op reis te gaan, maar de rit naar de vakantiebestemming kan een marteling worden als je last krijgt van reisziekte. Klimmers die naar het hooggebergte trekken, kunnen overvallen worden door hoogteziekte.

In dit hoofdstuk behandelen we: 1 Reisziekte en 2 Hoogteziekte

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

21 Allergie

Samenvatting

Allergie is een heftige reactie van het lichaam op bepaalde stoffen. Die reactie kan erg verschillen, van een onaangenaam gevoel tot een levensbedreigende situatie. Wanner de allergie bekend is, kan de persoon er meestal goed mee leven dankzij de juiste medische hulp.

In dit hoofdstuk behandelen we: 1 Allergie: algemeen en 2 Soorten allergische reacties

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

Het verloop van de zwangerschap en welke problemen daarbij kunnen optreden

Voorwerk

22 Zwangerschap en bevalling

Samenvatting

Tegenwoordig worden zwangere vrouwen nauw gevolgd tijdens hun zwangerschap en bevalling. Toch kan er nog steeds iets misgaan, bijvoorbeeld in het geval van een miskraam of een vroegtijdige bevalling. Als eerstehulpverlener kun je de vrouw de eerste zorgen geven voordat de professionele hulp arriveert.

In dit hoofdstuk behandelen we: 1 De zwangerschap en 2 De bevalling

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

Informatie over infecties en kinderziektes

Voorwerk

23 Infecties en kinderziektes

Samenvatting

Voor infecties geldt, net als voor alle andere aandoeningen: beter voorkomen dan genezen.

Preventie is uiterst belangrijk om gevaarlijke infecties als malaria, seksueel overdraagbare aandoeningen en tbc te vermijden. Denk hierbij aan vaccinaties, veilig vrijen, een goede hygiëne enzovoort.

Sommige kinderziektes kun je voorkomen door vaccinatie, andere ziektes moet een kind nu eenmaal doormaken. Het is goed om te weten wat je kunt doen om het zieke kind te helpen.

In dit hoofdstuk behandelen we: 1 Koorts, 2 Infecties en 3 Kinderziektes

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

Geavanceerde eerstehulpverlening

Voorwerk

24 Geavanceerde hulpverlening

Samenvatting

Sommige gespecialiseerde eerstehulpverleners, zoals Rode Kruisvrijwilligers of vrijwilligers van EHBO-verenigingen, worden ingezet bij eerstehulpverlening bij publieke evenementen of bij de geneeskundige hulpverlening bij grote ongevallen en rampen. Hiervoor volgen zij aanvullende opleidingen waar ze meer specialistische en geavanceerde technieken leren toepassen, zoals een been spalken of een schepbrancard gebruiken. Dit zijn technieken die de doorsnee eerstehulpverlener zonder training niet kan of mag toepassen.

Het volgende hoofdstuk is gericht op deze eerstehulpspecialisten. Daar waar in de tekst hulpverlener staat, wordt de eerstehulpspecialist bedoeld.

In dit hoofdstuk behandelen we elf thema’s: 1 Een slachtoffer verplaatsen, 2 Immobilisatie van het hoofd, 3 Immobilisatie van de ledematen en het lichaam, 4 Vervoer met een brancard, 5 Confrontatie met meerdere slachtoffers, 6 Een pijnlatje gebruiken, 7 Kleding verwijderen, 8 Bloeddruk meten, 9 Een mayotube gebruiken, 10 Knevelverband en 11 Naalden veilig verwijderen

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

Achtergrondinformatie over de werking van ons lichaam

Voorwerk

25 Het menselijk lichaam

Samenvatting

Ons lichaam zit ingenieus in elkaar. Het bevat een aantal grote systemen die in normale omstandigheden gestroomlijnd functioneren: het zenuwstelsel, het ademhalingsstelsel, de bloedsomloop, het spijsverteringsstelsel en het bewegingsapparaat.

Als er een radertje in een van die systemen hapert, functioneert het geheel niet meer. Het is daarom handig om te weten hoe ons lichaam in elkaar zit en om te begrijpen hoe ziektes en aandoeningen kunnen ontstaan.

In dit hoofdstuk behandelen we: 1 De vitale functies, 2 De huid en wondgenezing, 3 Het bewegingsapparaat, 4 Het spijsverteringsstelsel en 5 De zintuigen

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

Pictogrammen en veiligheidsborden

Voorwerk

26 Veiligheidsborden

Samenvatting

Pictogrammen zijn veiligheidsbordjes met eenvoudige tekeningen die in elke taal begrijpelijk zijn. Het kan gaan om een waarschuwing (bijv. brandgevaar), een aanduiding (bijv. eerstehulpruimte, nooduitgang), een verbod (bijv. niet roken) of een gebod (bijv. veiligheidshelm verplicht).

Naast pictogrammen bestaan er ook ADR-borden: dit zijn oranje borden op auto’s die gevaarlijke producten vervoeren, bijvoorbeeld radioactieve stoffen. ADR staat voor: ‘Accord Européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par Route’, of de ‘Europese overeenkomst betreffende het internationaal vervoer van gevaarlijke stoffen over de weg’.

In dit hoofdstuk behandelen we twee thema’s: 1 Veiligheidspictogrammen en 2 ADR-borden

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

Adressen, telefoonnummers plus een verklarende woordenlijst

Voorwerk

27 Aanvullende informatie

Samenvatting

In dit hoofdstuk behandelen we: 1 Medische zorg- en hulpdiensten, 2 Nuttige contactinformatie, 3 Lijst met afkortingen, 4 Verklarende woordenlijst en 5 Internationaal spellingsalfabet

A.B. van Vugt, J.M.T. Draaisma, J.E. Luijten, W. de Vries, W. Gruiters, B. Heerschop

Nawerk