Voeding staat in het middelpunt van de belangstelling. Was voeding vlak na de Tweede Wereldoorlog vooral belangrijk om tekorten aan nutriënten te voorkomen, inmiddels is voeding een onderdeel van een gezonde leefstijl en een middel om, in combinatie met meer lichaamsbeweging, de gezondheid te verbeteren. Verder kan voeding (diëten) een rol spelen bij de behandeling van ziekten.
De diëtetiek is een vakgebied dat continu in beweging is. Nieuwe inzichten op het gebied van voeding en ziekte, voorlichtingstechnieken en anamnesemethoden hebben tot gevolg dat een diëtist zich regelmatig moet bijscholen. Dit bijstellen van de eigen werkwijze op basis van nieuwe inzichten is onderdeel van het evidence-based werken. Evidence-based werken wordt wel omschreven als een kritische blik op het eigen handelen: u afvragen waarom u bepaalde behandeldoelen stelt, welke behandelingen u kiest, welk effect uw behandeling heeft, en hoe u uw behandelingen kunt verbeteren. Het stellen van de juiste vragen en het zoeken naar betrouwbare antwoorden in evidence-based richtlijnen of in wetenschappelijke artikelen zijn onderdelen van evidence-based werken waar in dit boek aandacht aan besteed wordt. Waar nodig wordt ingegaan op vaardigheden die nodig zijn, zoals het gebruik van zoekprogramma’s op internet, het gebruik van rekenprogramma’s zoals Excel en kennis van statistiek.
Evidence-based werken omvat meer dan het lezen van wetenschappelijke artikelen. Het is het verlenen van kwalitatief hoogstaande zorg waarbij steeds de vraag gesteld wordt of de juiste zorg aan de juiste cliënt gegeven wordt. Hierbij worden vakkennis, voorkeuren (van diëtist en cliënt) en wetenschappelijke informatie gecombineerd.
Een wetenschappelijk artikel is een sterk ingekorte versie van een uitgebreid onderzoeksverslag of ‑rapport. Wetenschappelijke artikelen worden vaak in het Engels geschreven. De exacte indeling van een wetenschappelijk artikel is afhankelijk van het tijdschrift waarin het is gepubliceerd. Het tijdschrift waarin het artikel is gepubliceerd is een belangrijke factor om te beoordelen of de inhoud van het artikel betrouwbaar is. Maar de inhoud van een artikel moet ook aan bepaalde vereisten voldoen om als wetenschappelijke literatuur te kunnen worden aangemerkt.
In de vorige hoofdstukken is besproken dat wetenschappelijke onderbouwing een belangrijk onderdeel is van evidence-based diëtistisch handelen. Maar wie op zoek gaat naar wetenschappelijke literatuur, loopt het risico al snel door de bomen het bos niet meer te zien. In dit hoofdstuk wordt beschreven hoe en waar veel ‘evidence’ is te vinden. Het is niet altijd nodig een uitgebreid literatuuronderzoek te doen. Wellicht is de gezochte evidence te vinden in reeds bestaande (dieet)behandelingsrichtlijnen. Misschien zijn er systematische reviews of meta-analyses verschenen over het onderwerp. Zijn die er niet, dan zijn er verschillende referentiedatabanken (waaronder Medline), wetenschappelijke zoekmachines en catalogi van universiteitsbibliotheken waarin een antwoord op de vraag kan worden gezocht. De mogelijkheden van de diverse bronnen worden beschreven.
Evidence-based handelen is in belangrijke mate gebaseerd op de interpretatie van wetenschappelijke literatuur. Het inschatten van de kwaliteit van de artikelen gebeurt op twee manieren: de algemene wetenschappelijke kwaliteit van het artikel en de toepasbaarheid in de praktijk. Het is niet noodzakelijk zelf wetenschapper te zijn om wetenschappelijk onderzoek te kunnen beoordelen op de relevantie voor evidence-based handelen in de eigen praktijk. Dit hoofdstuk vormt een praktische leidraad voor de diëtist om relevante wetenschappelijke literatuur te selecteren.
In de voorgaande hoofdstukken is uitgelegd wat evidence-based diëtetiek inhoudt. Toch is het wellicht lastig voor te stellen hoe evidence-based werken in de praktijk toe te passen is. Dit is in principe steeds mogelijk bij de besluitvorming rondom een individuele patiënt. Een beslissing (welke bepalingen, welke behandeling, hoe langdurig enz.) kan op diverse manieren genomen worden (Greenhalgh, 2001):
Er wordt enorm veel wetenschappelijk onderzoek gedaan en elke dag wordt er een grote hoeveelheid nieuwe informatie geproduceerd. Deze nieuwe informatie wordt gepubliceerd in medische tijdschriften en is te vinden in medische databestanden zoals Medline. De hoeveelheid informatie is echter zo groot dat het voor de zorgprofessional onmogelijk is om op de hoogte te zijn en te blijven van de nieuwste inzichten (Mulrow, 1994). Het Medline-databestand bevat meer dan 12 miljoen citaten uit meer dan 4.600 internationale biomedische tijdschriften.
In dit hoofdstuk bespreken we aan de hand van twee voorbeelden hoe diëtisten evidence-based handelen in de praktijk kunnen toepassen. De voorbeelden en de gebruikte gegevens zijn fictief. De vijf stappen in de evidence-based diëtetiek worden gevolgd en aan het eind volgt een evaluatie en indien van toepassing een implementatiemogelijkheid (Engelbert en Wittink, 2010).
