Top

Gepubliceerd in:

01-05-2015 | Artikelen

Het Grote Psychotherapiedebat

Auteur: Prof. Dr. Ger P.J. Keijsers

Gepubliceerd in: Tijdschrift voor Psychotherapie | Uitgave 3/2015

Samenvatting

Deze oratietekst stelt aan de orde of psychotherapiepatiënten opknappen door specifieke behandeltechnieken of door zogenaamde common factors (zoals de kwaliteit van de werkrelatie). Specifieke behandeltechnieken ontlenen hun effect aan het feit dat ze aangrijpen op verstoorde cognitieve processen die aan psychische stoornissen ten grondslag liggen. De empirische evidentie en theoretische onderbouwing van specifieke behandeltechnieken zijn sterk. Ook de kwaliteit van de werkrelatie hangt consistent samen met het psychotherapieresultaat. Dat deze werkrelatie nodig is om individuele ontplooiing en zelfinzicht van patiënten te bevorderen, is niet zeker. Onderzoek naar sociale beïnvloeding en weerstand tegen verandering maakt aannemelijk dat een goede werkrelatie tot functie heeft patiënten in hun eigen veranderingsproces geïnvolveerd te laten raken. Patiënten moeten immers het zware werk doen. Juist op dit punt - patiënten bereid vinden om te veranderen - is het afwachten of kortere behandelingen in de generalistische ggz en eHealth-behandelingen niet tekort gaan schieten.

vorige artikel Inleiding

volgende artikel Voorbij het oordeel van de dodo

Onder psychotherapie versta ik alle gangbare vormen van psychologische behandeling.

Het idee dat men via zelfreflectie betere zelfkennis kan bereiken, is theoretisch weinig gefundeerd. Er is weinig bewijs voor het bestaan van onbewuste conflicten, noch voor het succesvol weghouden van informatie uit de bewuste aandacht gedurende een lange periode. Er zijn tal van onbewuste cognitieve processen, maar daartoe kunnen we (ook met training) nauwelijks bewuste toegang verkrijgen. De metafoor dat we ‘als archeologen in onszelf moeten graven’ is weinig adequaat. Adequater en ook zinvol voor nadere bestudering, is dat mensen een zelfconcept construeren en via geconstrueerde narratieven vertellen wie ze zijn. (Voor een voortreffelijk overzicht van de wetenschappelijke literatuur hieromtrent zie Wilson en Dunn, 2004.)

Common factors en werkrelatie worden in deze tekst vaak in één adem genoemd. Er is weinig consensus over wat de overige common factors precies zijn en hoe ze van de kwaliteit van de werkrelatie gescheiden moeten worden. Het gaat om zaken als veranderingsbereidheid, therapieverwachting en hoop. In deze rede is niet geprobeerd deze begrippen te ontwarren. Het is wel zinvol hier op te merken dat niet alle common factors gebaseerd zijn op sociale beïnvloeding of weerstand tegen sociale beïnvloeding. Er zijn ook algemene therapiefactoren die verandering bevorderen en weerstand verminderen, maar die meer te maken hebben met intrapersoonlijke leer- en implementatieprincipes (Keijsers e.a., 2012, 2013 ). Hier volgen enkele voorbeelden: Fysieke ‘cues’ (zoals een Post-it op de bureaulamp om op tijd pauze te nemen) zijn behulpzaam om op het juiste moment aan het juiste gedrag te denken. Tactische veranderingen in een situatie (zoals geen chips meer in huis hebben en etensresten weggooien) helpen om ongewenst automatisch gedrag te voorkomen. Realistische doelen stellen, die doelen concreet maken, implementatie-intenties gebruiken, grote stappen in kleine stappen opdelen en een tijdsplanning maken, helpen bij het acceptabel en bereikbaar maken van gedragsveranderingen. En het opwekken van emoties (mits niet te sterk) tijdens gesprekken bevordert associatief leren (Ledoux, 2002 ).

Appel, M. & Richter, T. (2007). Persuasive effects of fictional narrative increase over time. Media Psychology, 10, 113–135.

Bakker, R., Melsen, A.G.M. van & Peursen, C.A. van (1985). Inleiding tot de wijsbegeerte in christelijk perspectief. Kampen: Kok.

Barlow,D.H. (2006). Psychotherapy and psychological treatments: the future. Clinical Psychology: Science and Practice, 13, 216–220.

Bögels, S.M. & Mansell, W. (2004). Attention processes in the maintenance and treatment of social phobia: hypervigilance, avoidance, and self-focused attention. Clinical Psychology Review, 24, 827–856.CrossRefPubMed

Bøgwald, K.J. (2001). Do patients and their therapists agree on the content of treatments. Journal of Nervous and Mental Disease, 189, 830–837.CrossRefPubMed

Bouman, T., Visser, S. & Vervaeke, G. (2011). Protocollaire behandeling van patiënten met hypochondrie. In G.P. J. Keijsers, A. Van Minnen & C.A.L. Hoogduin (Eds.), Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische problemen (dl. 2, pp. 49-84). Amsterdam: Boom.

Carr, A. (1987). The easy way to stop smoking. Harmondsworth: Penguin.

Carr, A. (2009). What works with children, adolescents, and adults? A review of research on the effectiveness of psychotherapy. East Sussex: Routledge.

Chambless,D.L. & Ollendick, T.H. (2001). Empirically supported psychological interventions: controversies and evidence. Annual Review of Psychology, 52, 685–716.CrossRef

Cialdini, R.B. (2014). Influence: science and practice (5th ed.). Harlow, Essex: Pearson.

Craighead, W., Shets, E., Brosse, A. & Ilardi, S. (2007). Psychosocial treatments for major depressive disorder. In P. Nathan en J. Gorman (Eds.), A guide to treatments that work (3rd ed., pp. 289–308). New York: Oxford University Press.CrossRef

Craske, M.G., Kircanski, K., Zelikowsky, M., Mystkowski, J., Chowdhury, N. & Baker, A. (2008). Optimizing inhibitory learning during exposure therapy. Behaviour Research and Therapy, 46, 5–27.CrossRefPubMed

Crits-Christoph, P. (1997). Limitations of the dodo bird verdict and the role of clinical trials in psychotherapy research: comment onWampold et al. Psychological Bulletin, 122, 216–220.CrossRef

Dal Cin, S., Zanna, M.P. & Fong, G.T. (2008). Narrative persuasion and overcoming resistance. In E.S. Knowles and J.A. Linn (Eds.), Resistance and persuasion (pp. 175-191). Mahwah,NJ: Lawrence Erlbaum.

Eberl, C., Wiers, R.W., Pawelczack, S., Rinck, M., Becker, E.S. & Lindenmeyer, J. (2013). Approach bias modification in alcohol dependence: do clinical effects replicate and for whom does it work best? Developmental Cognitive Neuroscience, 4, 38–51.CrossRefPubMed

Elliott, R., Bohart, A.C., Watson, J.C. & Greenberg, L.S. (2011). Empathy. In J.C. Norcross (Ed.), Psychotherapy relationships that work: evidence-based responsiveness (2nd ed., pp. 132–152). New York: Oxford University Press.CrossRef

Emmelkamp, P.M.G., Beckers, T., David, D., Muris, P.E.H.M. & Cuijpers e.a. (2014). Advancing psychotherapy and evidence-based psychological interventions. International Journal of Methods in Psychiatric Research, 23, 58–91.CrossRefPubMed

Garfield, S.L. & Bergin, A.E. (1986). Introduction and historical overview. In S.L. Garfield en A.E. Bergin (Eds.), Handbook of psychotherapy and behavior change (3r ed., pp. 3-22). New York:Wiley.

Hallion, L.S. & Ruscio, A.M. (2011).A meta-analysis of the effects of cognitive bias modification in anxiety and depression. Psychological Bulletin, 137, 940–958.CrossRefPubMed

Harvey, A., Watkins, E., Mansell, W. & Shafran, R. (2006). Cognitive behavioural processes across psychological disorders: a transdiagnostic approach to research and treatment. Oxford: University Press.

Hofman, S.G. (2008). Cognitive processes during fear acquisition and extinction in animals and humans: implications for exposure therapy and anxiety disorders. Clinical Psychology Review, 28, 199–210.CrossRef

Horvath, A.O. & Bedi, R.P. (2002). The alliance. In J.C. Norcross (Ed.), Psychotherapy relationships that work: therapist contributions and responsiveness to patients (pp. 37–70).New York: Oxford University Press.

Horvath, A.O. & Symonds, B.D. (1991). Relation between working alliance and outcome in psychotherapy: a meta-analysis. Journal of Counseling Psychology, 38, 139–149.CrossRef

Horvath, A.O., Flückiger, C. & Symonds, A. (2011). Alliance in individual psychotherapy. In J.C. Norcross (Ed.), Psychotherapy relationships that work: evidence-based responsiveness (2nd ed., pp. 25–69). New York: Oxford University Press.CrossRef

Hunsley, J. & Di Giulio, G. (2002). Dodo bird, phoenix, or urban legend? The question of psychotherapy equivalence. Scientific Review of Mental Health Practice, 1, 11–22.

Jacks, J.Z. & O’Brien, M.E. (2003). Decreasing resistance by affirming the self. In E.S. Knowles & J.A. Linn (Eds.), Resistance and persuasion (pp. 235–257). Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum.

Kampman, M., Keijsers, G.P. J. & Hendriks, G.-J. (2011). Protocollaire behandeling van patiënten met een paniekstoornis met of zonder agorafobie: interoceptieve exposure, cognitieve gedragstherapie en exposure in vivo. In G.P. J. Keijsers, A. van Minnen en C.A.L. (Eds.), Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische problemen (dl. 1, pp. 37-77). Amsterdam: Boom.

Kazdin, A.E. & Bass, D. (1989). Power to detect differences between alternative treatments in comparative psychotherapy outcome research. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 57, 138–147.CrossRefPubMed

Keijsers, G.P. J. & Becker, E.S. (2009). Succesvolle psychotherapie: praten, maar vooral ook oefenen.MGv, 64, 148–155.

Keijsers, G.P. J., Minnen, A. van & Hoogduin, C.A.L. (2006). Kunnen ongewenste gewoonten blijvend veranderd worden? Zelfcontrole in de klinische psychologie. De Psycholoog, 41, 594–600.

Keijsers, G.P. J., Minnen, A. van & Hoogduin, C.A.L. (2011). Toepassing van protocollaire behandelingen bij psychische stoornissen. In G.P. J. Keijsers, A. Van Minnen & C.A.L. Hoogduin (Eds.), Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische problemen (dl. 1, pp. 13-34). Amsterdam: Boom.

Keijsers, G.P. J., Schaap, C.P.D.R. & Hoogduin, C.A.L. (2000). The impact of interpersonal patient and therapist behaviour on outcome in cognitive-behavior therapy: a review of empirical studies. Behavior Modification, 24, 264–297.CrossRefPubMed

Keijsers, G.P. J., Vossen, C.J.C. & Keijsers, L.H.A. (2012). Helpen veranderen: motiveringsstrategieën in de ambulante psychotherapie. Amsterdam: Boom.

Keijsers, G.P. J., Vossen, C.J.C. & Keijsers, L.H.A. (2013). Patiënten motiveren tot het uitvoeren van protocollaire behandelingen. In P.G.M. Emmelkamp & C.A.L. Hoogduin (Eds.), Van mislukking naar succes in de psychotherapie (pp. 23–46). Amsterdam: Boom.

Keijsers, G.P. J., Woud, M.L. & Becker, E.S. (2009). Impliciete mentale processen. In S. Colijn, H. Snijders, M. Thunnissen, S. Bögels & W. Trijsburg (Eds.), Leerboek psychotherapie (pp. 255–263). Utrecht: De Tijdstroom.

Knowles, E.S. & Linn, J.A. (2003). Approach-avoidance model of persuasion: alpha and omega strategies for change. In E.S. Knowles & J.A. Linn (Eds.), Resistance and persuasion (pp. 117–148). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum.

LeDoux, J.E. (2002). Synaptic self: how our brains become who we are. NewYork: Pinguin Books.

MacLeod, C. & Mathews, A. (2012). Cognitive bias modification approaches to anxiety. Annual Review of Clinical Psychology, 8, 189–217.CrossRefPubMed

Mahoney, M.J. (1991). Human change processes: the scientific foundations of psychotherapy. New York: BasicBooks.

Martin,D. J., Garske, J.P. & Davis, K.M. (2000). Relation of the therapeutic alliance with outcome and other variables: a meta-analytic review. Journal of Clinical and Consulting Psychology, 68, 438–450.CrossRef

Meier, P.S. & Donmall, M.C. (2005). Differences in client and therapist views of the working alliance in drug treatment. Journal of Substance Use, 11, 73–80.CrossRef

Miller, W.R., Wilbourne, P. I. & Hettema, J. (2003). What works? A summary of alcohol treatment outcome research. In R.K. Hester & W.R. Miller (Eds.), Handbook of alcoholism treatment approaches: effective alternatives (3rd ed., pp. 13–63). Boston: Allyn & Bacon.

Minnen, A., van & Arntz, A. (2011). Protocollaire behandeling van patiënten met een posttraumatische stressstoornis. In G.P. J. Keijsers, A. van Minnen & C.A.L. Hoogduin (Eds.), Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische problemen (dl. 1, pp. 181-212). Amsterdam: Boom.

Neziroglu, F. & Santos, N.M. (2013). Advances in the treatment of body dysmophic disorder. International Journal of Cognitive Therapies, 6, 138–149.CrossRef

O’Keefe,D. J. (2002). Persuasion: theory and research (2nd ed.). Thousand Oakes: Sage.

Petty, R.E. & Cacioppo, J.T. (1986). The elaboration likelihood model of persuasion. In L. Berkowitz (Ed.), Advances in experimental social psychology (Vol. 19, pp. 123-205). New York: Academic Press.

Petty, R.E., Barden, J. & Wheeler, S.C. (2009). The elaboration likelihood model of persuasion: developing health promotion for sustained behavior change. In R. J. DiClemente, R.A. Crosby en M.Kegler (Eds.), Emerging theories in health promotion in practice and research (2nd ed., pp. 185–214). San Francisco: Jossey-Bass Public Health.

Prochaska, J.O., DiClimente, C.C. & Norcross, J.C. (1992). In search of how people change. American Psychologist, 47, 1102–1114.CrossRefPubMed

Quinn, J.M. & Wood,W. (2003). Forewarning of influence appeals: inducing resistance and acceptance. In E.S. Knowles & J.A. Linn (Eds.), Resistance and persuasion (pp. 193–214). Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum.

Rains, S.A. (2013). The nature of psychological reactance revisited: a meta-analytic review. Human Communication Research, 39, 47–73.CrossRef

Roth, A. & Fonagy, P. (2005). What works for whom? A critical review of psychotherapy research (2nd ed.). London: Guilford Press.

Schaap, C., Bennun, I., Schindler, L. & Hoogduin, K. (1993). The therapeutic relationship in behavioural psychotherapy. Chichester:Wiley.

Schippers, G. & Kampman, M. (1999). Motivatie: wat we van verslaafden kunnen leren. In C.P.F. van der Staak., G.P. J. Keijsers & C.A.L. Hoogduin (Eds.), Motivering voor gedragsverandering (pp. 72-88). Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.

Schmidt,N.B. & Keough, M.G. (2010).Treatment of panic. Annual Review of Clinical Psychiatry, 6, 241–256.CrossRef

Sectorrapport ggz (2010). Zorg op waarde geschat. Update. Amersfoort: GGZ Nederland.

Smeets, E., Jansen, A. & Roefs, A. (2011). Bias for the (un)attractive self: on the role of attention in causing body (dis)satisfaction. Health Psychology, 30, 360–367.CrossRefPubMed

Strong, S.R. & Claiborn, C.D. (1982). Change through interaction: social psychological processes of counseling and psychotherapy. New York:Wiley.

Tennen, H., Rohrbach, M., Press, S. & White, L. (1981). Reactance theory and therapeutic paradox: a compliance-defiance model. Psychotherapy, 18, 14–21.CrossRef

Veerbeek, M., Knispel, A. & Nuijen, J. (2012). Ggz in tabellen 2011. Utrecht: Trimbosinstituut.

Verbraak, M.J.P.M., Hoogduin, C.A.L. & Keijsers, G.P. J. (2011). Protocollaire behandeling van patiënten met een obsessieve-compulsieve stoornis. In G.P. J. Keijsers, A. van Minnen en C.A.L. (Eds.), Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische problemen (dl. 1, pp. 79-110). Amsterdam: Boom.

Verdellen, C.W. J., Keijsers, G.P. J., Hoogduin, C.A.L. & Cath, D.C. (2004). Exposure with response prevention versus habit reversal in Tourette’s syndrome: a controlled study. Behaviour Research and Therapy, 42, 501–512.CrossRefPubMed

Wampold, B.E. (2001). The great psychotherapy debate: models, methods, and findings. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.

Wampold, B.E., Mondin, G.W., Moody, M., Stich, F., Benson, K. & Ahn, H. (1997).A meta-analysis of outcome studies comparing bona fide psychotherapies. Empirically ‘All must have prizes’. Psychological Bulletin, 122, 203–2015.CrossRef

Wilson, T.D. & Dunn, E.W. (2004). Self-knowledge: its limits, value, and potential for improvement. Annual Review of Psychology, 55, 493–518.CrossRefPubMed

Titel: Het Grote Psychotherapiedebat
Auteur: Prof. Dr. Ger P.J. Keijsers
Publicatiedatum: 01-05-2015
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Gepubliceerd in: Tijdschrift voor Psychotherapie / Uitgave 3/2015
Print ISSN: 0165-1188
Elektronisch ISSN: 1876-5637
DOI: https://doi.org/10.1007/s12485-015-0026-7

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Samenvatting

Log in om toegang te krijgen

Andere artikelen Uitgave 3/2015

Inleiding

Bijeenkomsten

Over psychotherapie

Summaries

Tailoring treatments to different developmental pathways and phenomenologies. 3e congres van de European Society for the Study of Personality Disorders. Rome, 16-18 oktober 2014

Gehechtheid en mentaliseren